ششم: فراماسون

در این قسمت درباره تاریخچه تشکیل انجمنهای فراماسونی در ایران حرف می‌زنیم و انجمنهایی ک در زمان مشروطه فعال بودند را هم مرور مختصری میکنیم.‎

نقل قولهای مستقیم این قسمت از این منابع بود:

شرح فراماسونری در کلکته از کتاب «تحفة العالم» اثر عبداللطیف خان شوشتری

شرح تشکیل و انحلال فراموشخانه از کتاب «مذاهب و فلسفه در آسیای مرکزی» اثر ژوزف آرتور گوبینو

اعلان‌نامه رسمی انحلال فراموشخانه از کتاب «فراماسونری در ایران» اثر محمود کتیرایی

نظامنامه جامع آدمیت از رساله «اصول آدمیت» اثر میرزا ملکم خان

اعلامیه درباره ندادن مالیات در ایران از روزنامه «قانون» چاپ لندن

جوابیه ناصرالدین شاه درباره تشکیل کلاب در ایران، از کتاب «فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت» اثر فریدون آدمیت

متن سوگندنامه اعضای جدید جامع آدمیت هم از کتاب «فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت» اثر فریدون آدمیت

بیانیه دوازدهمین سالگرد انجمن اخوت از کتاب «خاطرات و اسناد ظهیرالدوله» اثر ایرج افشار

خاطرات ابراهیم حکیمی از تشکیل انجمن بیداری ایرانیان از مقاله «من موسس فراماسونری در ایران هستم» در مجله «آسیای جوان»

مثنوی «آیین فراماسن» از کتاب «دیوان ادیب» اثر ادیب‌الممالک فراهانی

منابع برای مطالعه بیشتر:

فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت، از فریدون آدمیت

خاطرات و اسناد ظهیرالدوله، به کوشش ایرج افشار

تاریخ آغازین فراماسونری در ایران، از حمیدرضا شاه‌آبادی و یحیی آریابخشایش (5 جلد)

فراموشخانه و فراماسونری در ایران، از اسماعیل رائین (3 جلد)

روزنامه قانون میرزا ملکم خان، به کوشش هما ناطق

Handbook of Freemasonry, edited by Henrik Bogdan and Jan A.M. Snoek

The Craft: How the Freemasons Made the Modern World, by John Dickie

The Origins of Freemasonry, by David Stevenson

“An Introduction to History of Freemasonry in Iran” by Hamid Algar