55 - Ed Nijpels over zijn Klimaatakkoord ** SER werkt aan alternatief studentenleenstelsel ** PG: de geboorte van het poldermodel

Betrouwbare Bronnen aflevering 55

Vrijdag, 11 oktober hield de SER, de sociaal economische raad, Open Huis. Zo'n 400 mensen kwamen daar kijken wat het geheim is van de SER. Bijvoorbeeld: hoe onderhandel je, hoe organiseer je medezeggenschap en hoe sluit je akkoorden? Betrouwbare Bronnen was er ook en we namen, live voor publiek, deze aflevering op.

***

Jaap Jansen praat met SER-voorzitter Mariëtte Hamer, SER Jongerenplatform-voorzitter Luce van Kempen en de voorzitter van CNV-jongeren Semih Eski over het leenstelsel voor studenten.

Een meerderheid van de Tweede Kamer wil van het huidige systeem af, maar het regeerakkoord houdt verandering tegen. Hamer wil een plan maken dat in de volgende kabinetsperiode kan worden ingevoerd.

Hamer: “Wat je vaak ziet in de politiek: iedereen wil van iets af en dan gaat men zich vastzetten in het eigen alternatief. Ik maak mij grote zorgen dat straks allerlei plannen naast elkaar liggen waar geen meerderheid voor is, zodat er uiteindelijk niks verandert. Met het SER Jongerenplatform willen we nu kijken of we met een alternatief kunnen komen dat op breed maatschappelijk draagvlak kan rekenen. Zodat tegen de tijd dat de volgende kabinetsformatie komt, iedereen zegt: het plan ligt er al, laten we dat gewoon overnemen. Zodat er niet opnieuw politieke strijd ontstaat over de ruggen van jongeren heen; mensen die ons land moeten gaan dragen. Dat kunnen we ons helemaal niet permitteren.”

Er moet er een stelsel komen dat geen enkele jongere in Nederland belemmert om te gaan studeren of ertoe leidt dat iemand na zijn studie sociaaleconomisch minder kansen heeft, zegt Semih Eski.

Hamer: “Het is een ingewikkeld probleem, maar wel oplosbaar en ik heb goede hoop dat we er met zoveel kennis en kunde van de jongeren, van de SER en alle mensen die we er bij gaan betrekken, samen uit kunnen komen.”

Volgens Hamer en het SER-Jongerenplatform weerhoudt het bestaande leenstelsel sommige jongeren om te gaan studeren. “Tijdens het studeren is de stress groter omdat de schuld op hun schouders drukt. Na de studie maakt de schuld het lastig omdat de hele schuld mee wordt genomen in de hypotheekberekening”, zegt Hamer. “Dat minder jongeren gaan studeren, kunnen we ons niet permitteren.”

Het leenstelsel werd in het studiejaar 2015-2016 ingevoerd door VVD en PvdA in het kabinet Rutte II met steun van D66 en GroenLinks. Inmiddels willen PvdA en GroenLinks er vanaf en staat D66 open voor verandering. De totale studieschuld van (oud)studenten is 19,3 miljard euro, maakte het Centraal Bureau voor de Statistiek vorige week bekend.

***

Daarna praat Jaap met Ed Nijpels, kroonlid van de SER en voorzitter van het Klimaatoverleg dat leidde naar het Klimaatakkoord.

Nijpels is ook oud VVD-leider en oud minister van Milieu. Hij roept de politiek op, de maximumsnelheid op de Nederlandse wegen terug te brengen naar 100 km per uur. Niet, zoals het kabinet nu van plan is, op sommige plaatsen, maar overal.

Op veel snelweggedeeltes mag je nu 130 rijden. Vanwege het stikstofprobleem wil het kabinet de maximumsnelheid in bosrijke omgeving verlagen. Nijpels vindt dat onvoldoende. Hij noemt het ‘een beetje armetierig als we in deze rijke samenleving het rijden van 130 beschouwen als het grootste goed in de wereld’.

In het kabinet Rutte II verhoogde VVD-minister Melanie Schultz op veel weggedeeltes de maximumsnelheid naar 130. De VVD maakte er zelfs een campagne van. De huidige minister, VVD’er Cora van Nieuwenhuizen, wil ‘waar het mogelijk is’ de 130 handhaven.

Nijpels: “Ik zeg altijd tegen mijn liberale vrienden in de VVD: 120 of 130 rijden is niet een soort grondrecht. Toen ik minister van Milieu was, was ik al voorstander van beperking van de maximumsnelheid. Er zijn veel argumenten. De verkeersdoden, het aantal gewonden, de maatschappelijke schade, de onrust als je door het land rijdt. Je wordt gek van het aantal keren dat je je moet inhouden of dat je juist weer wat harder mag. Er is heel wat voor te zeggen om die maximumsnelheid nu te beperken. Helemaal als je kijkt naar de stikstofproblematiek.”

In zijn rol als voorzitter van het Klimaatoverleg dat leidde tot een Klimaatakkoord betreurt Nijpels dat Greenpeace van plan is het akkoord niet te tekenen. “Ik zou het buitengewoon jammer vinden. Ik heb de afgelopen jaren rond het Energieakkoord heel goed samengewerkt met Greenpeace. Ik vind ook dat zij een heel goede en verstandige bijdrage hebben geleverd aan de uitvoering van het Energieakkoord.”

Als Greenpeace niet meedoet aan het klimaatakkoord, waarschuwt Nijpels, heeft ze geen invloed meer heeft op de uitwerking ervan. “Ik zou ze het liefst erbij hebben en dat is denk ik ook in het belang van Greenpeace zelf, want als je niet ondertekent, dan is nog maar de vraag hoe je straks wordt betrokken bij de uitvoering van het Klimaatakkoord. En bij de uitvoering zouden we kunnen profiteren van de goede inzichten van Greenpeace. Dus ik vind het, om het maar heel grof te zeggen, verdomd jammer. Het was mij een lief ding waard geweest als Greenpeace had gezegd: wij steunen het akkoord, maar we hebben wel een aantal kanttekeningen. Dan hadden ze betrokken kunnen worden bij de uitwerking van al die regelingen”, aldus Nijpels.

***

In het derde luik van deze Betrouwbare Bronnen duikt PG Kroeger in de geschiedenis van de jaren voordat de SER ontstond toen Nederland worstelde hoe het verder moest na de verwoestingen van de Tweede Wereldoorlog.

Anders dan je meestal hoort was het niet zo dat de Nederlandse samenleving en politiek na de bevrijding de handen ineen sloegen en met durf en ijver aan de wederopbouw van de economie en de maatschappij begonnen. De eerste jaren na 1945 leek men vooral getraumatiseerd, stuurloos en ontredderd. De droom van onder anderen koningin Wilhelmina van 'vernieuwing' door een 'heldenvolk' van verzetsstrijders bleek een fata morgana en zelfs in zekere zin een gevaarlijke, anti-democratische illusie.

En of dat niet genoeg was begon ons land een grootscheepse koloniale oorlog in 'Ons Indië' die het verarmde, uitgeputte Nederland geld en mensenlevens kostte die het zich eigenlijk helemaal niet kon veroorloven. Geen wonder dus, dat de rantsoenering van eerste levensbehoeften uit de bittere oorlogsjaren na de bevrijding moest worden voortgezet.

Herstel van de economie en het begin van de welvaartsstaat moesten dan ook wachten totdat - onder meer onder druk van de Amerikaanse bevrijders - een eind werd gemaakt aan de oorlog in Azië en aan het beleid dat de verarming van de jaren van de bezetting voortzette. PG wijst daarbij op de visie en durf van één man, die in onze geschiedenis zelden wordt genoemd: Jan van den Brink.

Hij was en is de jongste minister ooit in onze parlementaire geschiedenis en zorgde tussen 1948 en 1952 voor een revolutie. Hij zette een nieuw beleid in gang met een visionaire insteek: een wederopbouw waarin nieuwe industrie en nieuwe ideeën over economische en sociale plannen voorop stonden. De jeugdige KVP-minister verenigde zijn insteek met die van 'Keynesianen' als Tinbergen en Witteveen en zo ontstond een Nederlandse versie van de New Deal van FDR.

Essentieel onderdeel van deze beleidsinnovatie was de wet die in 1950 de SER oprichtte. En dat 'polderorgaan' heeft zichzelf sindsdien steeds weer opnieuw weten uit te vinden.

Over Jan van den Brink - die slechts 4 jaar minister was, maar een groot stempel op ons land en zijn economie en samenleving wist te zetten - vertelt PG ook nog, dat hij in 1977 bijna minister-president was geworden, 25 jaar na zijn vertrek uit de Haagse politiek. Nederland had bijna in plaats van het 'Lubbers-tijdperk' het 'Van den Brink decennium' gehad!

***

Reageer op Betrouwbare Bronnen afl. 55 via de comments, via Twitter of Facebook of rechtstreeks via [email protected]

Wil je adverteren of sponsoren, schrijf dan naar Flip Kylian Adams: [email protected]

***

Tijdlijn BB 55

00:00:00 - Intro met quotes Ed Nijpels

00:04:44 - Mariëtte Hamer, Luce van Kempen, Semih Eski

00:26:00 - Ed Nijpels

01:15:32 - PG Kroeger

01:57:00 - Uitro

01:57:55 - Einde

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.