พระกิตติวิมลเมธี (สุชีพ สุธมฺโม) วัดบุปผาราม แสดงธรรมนำภาวนาอานาปานสติ ในงานอายุวัฒนมงคล ๗๓ ปี ๕๓ พรรษาพระครูภาวนาชัยสิทธิ์ (หลวงพ่อบุญลือ ธมฺมกาโม) เจ้าอาวาสวัดป่าภาวนาวิเวก ณ วัดป่าภาวนาวิเวก ราชบุรี

ชื่อครอบงำสิ่งทั้งปวง เป็นอัตตา เป็นตัวตน การปฏิบัติธรรมที่พระพุทธเจ้าสอน คือ การทะลุทะลวงชื่อสกุลก้อนสักกายะ ตรงเข้าไปที่รูปนามอย่างบริสุทธิ์ เรียกว่า สติปัฏฐาน เราจะต้องทะลุก้อนสักกายะที่มีชื่อสุกลเป็นเครื่องหมาย เข้าไปให้ถึงรูปแท้ๆ นามแท้ๆ รูปแท้ๆคือกาย กองกายที่ผสมด้วยธาตุ๔ ดินน้ำลมไฟ มีลักษณะเย็นร้อนอ่อนแข็ง ถ้าทะลุลงไปไม่ถึง เราจะไปติดอยู่ที่ชื่อ ไม่สามารถที่จะปฏิบัติธรรมให้เกิดเป็นสติที่บริสุทธิ์ เป็นสัมมาสติได้

การตรัสรู้ของพระพุทธเจ้าคือเดินออกมาจากทางชีวิตทั้ง ๗ สาย วันแรกที่พระพุทธเจ้าสอนในธัมมจักกัปวัตตนสูตร มัชฌิมาปฏิปทาคือทางสายกลางที่ไม่ไปข้องแวะกับทางสุดโต่ง ๒ ฝั่ง คือ กามสุขัลลิกานุโยค(ความพอใจ) และ อัตตกิลมถานุโยค(ความไม่พอใจ) เพราะความพอใจและไม่พอใจเดินอยู่ในทางทั้ง ๗ สาย มัชฌิมาปฏิปทาคือเดินออกมาจากทางทั้ง ๗ สาย ไม่อยู่ในอำนาจของความพอใจและไม่พอใจในการที่จะแน่วแน่อยู่กับมัชฌิมาปฏิปทานี้ จึงจำเป็นต้องเดินตามที่พระพุทธเจ้าสอน การเจริญภาวนาคือการทำให้เกิดเป็นอุเปกขาสติปาริสุทธิ คือ ให้มีสติบริสุทธิ์อันมีอุเบกขาเป็นวิหาร

พระพุทธเจ้าสอนการภาวนาครั้งแรก ในส่วนของสติปัฏฐาน ง่ายๆตรงๆทะลุชื่อนามสกุล เข้าไปสู่รูปแท้ๆ เรียกว่ากายในกาย สติบริสุทธิ์ที่มีอุเบกขาเป็นฐานต้องตรงเข้าไปสู่กายในกาย ถ้าสติไม่ถึงกายในกายเราก็จะติดในบ่วงของนิวรณ์ ที่เรามีความสำคัญหมายว่าชื่อนี้สกุลนี้ เกิดจากอวิชชา โมหะ ตัณหา มีหัวเรื่องเป็นอวิชชา ก่อให้เกิดความหลงเป็นโมหะห้อมล้อมจิตนี้ไว้ แล้วมีบัญญัติเป็นชื่อสกุลเราก็สำคัญหมายเป็นอัตตาตัวตน เคลื่อนไหวในชีวิตประจำวันไม่ว่าในฐานะอะไรเป็นไปในอำนาจของนิวรณ์ทั้ง๕ นิวรณ์๕ควบคุมพฤติกรรมการแสดงออกของเราทั้งหมด แต่ละครั้งที่ทำ พูด คิด เรียกว่าอุปาทิ ก็จะก่อเป็นนิสัยสันดารห้อมล้อมใจเราอีกชั้น

ใจเราแต่เดิมเป็นประภัสสร แต่โดยความที่เราไม่รู้ สร้างกำแพงล้อมไว้๒ชั้น ชั้นที่๑เรียกว่าโมหะ หลงไปว่าทุกอย่างปรากฏเป็นตัวเป็นตน หลังจากนั้นการเคลื่อนไหว การกระทำ รับรู้ของจิตแต่ละขณะในชีวิตประจำวันตั้งกี่ครั้ง ทุกครั้งจัดเป็นกรรมทั้งสิ้น เจตนาที่อยู่เบื้องหลังของการกระทำแต่ละครั้งในอำนาจของความโกรธ รัก อิจฉาริษยา พยาบาท ทำให้เกิดเป็นนิสัยสันดารเรียกว่าอุปาทิ เป็นกำแพงห้อมล้อมใจเราไว้อีกชั้น ถูกล้อม๒ชั้น เหมือนถูกแวดล้อมด้วยความมืดไม่มีช่องให้แสงสอดส่องเข้าไปได้เลย ทุกอย่างในโลกใบนี้จึงปรากฏว่าเที่ยงเสมอ เครื่องกังวลทั้งหมดจะไม่มีเลยสำหรับผู้ที่เห็นอยู่ คือ ผู้ที่มีสติบริสุทธิ์อันมีอุเบกขาเป็นฐานจะเห็นความจริง

บุญในพระพุทธศาสนาต้องเป็นในฝักฝ่ายของโลกุตตระ

การเห็นด้วยอุเปกขาสติปาริสุทธิจึงเป็นความเห็นที่เป็นธรรมะอันเป็นคำสอนของพระพุทธเจ้าอย่างแท้จริง ตัวที่จะทำให้อุเปกขาสติปาริสุทธิเกิดขึ้นได้อย่างกระจ่างแจ้ง สติจะต้องเห็นกายในกาย ทางชีวิตทั้ง๗สายอยู่ในขณะจิตนี้

การปฏิบัติตามคำสอนของพระพุทธเจ้าถ้าถูกต้อง มีนิพเพธิก(จะเจาะทะลุนิสัยสันดาร) มีสัลเลข(จะขัดเกลานิสัยสันดารที่ถูกอบรมด้วยโมหะนิวรณ์) ถ้าไม่มีนิพเพธิกไม่มีสัลเลขคือปฏิบัติไม่ถูกต้อง

การวางสติตรงเข้าสู่กายในกาย

ดำรงสติอยู่เฉพาะหน้า คือ ระลึกเข้ามาที่กาย ระลึกตรงไหนรู้ตรงนั้น ให้ตัวระลึกรู้มารู้บริเวณเหนือริมฝีปากหรือปลายโพรงจมูก เหมือนกับทหารยามที่ยืนเฝ้าประตูคอยดูคนเดินเข้าออก มีสติหายใจออกอยู่ มีสติหายใจเข้าอยู่ สติรู้ไม่ใช่เรารู้ ลมหายใจนั้นแม้จะเป็นการกำหนด แต่สติจะไม่สนใจความกำหนด สนใจแค่ลม ลมหายใจที่สติเข้าไปรู้ได้จริงๆ คือลมที่กระทบกับกายประสาทบริเวณเหนือริมฝีปากและปลายโพรงจมูก เรียกว่าลมที่เป็นโผฏฐัพพารมณ์ ลมที่กระทบนี้ไม่ได้เกิดด้วยเรา เกิดด้วยเหตุปัจจัยในกาย เราเข้าไปแทรกแซงไม่ได้จึงเป็นรู้กายในกาย รู้นี้เป็นอนิสสิต ไม่มีตัณหามานะทิฏฐิ และถ้าให้กงล้อของรู้ทำงานต่อเนื่องไปเรื่อยจะเกิดเป็นองค์คุณสมบัติ ๔ ประการด้วยการเพียรรู้ ทุกครั้งที่รู้ตรงต่อลมกระทบจะตกผลึกมาเป็นความตั้งมั่น

1. อาตาปี ทำหน้าที่แผดเผานิวรณ์ กิเลสอันหยาบหนาที่อยู่ในสันดารของเรา
2. สติมา มีสติ เมื่อจิตหลุดออกไปในขณะที่ตัวรู้รู้ลม มันจะกลับมา ไม่ปรุงต่อ
3. สัมปชาโน เกิดความรู้ตัว รู้ว่ากำลังทำอะไร แน่วแน่ต่อกิจ ทำให้เวทนาที่เกิดขึ้นที่กายมีอำนาจน้อย
4. วิเนยย โลเก อภิชฌาโทมนัสสัง หยุดความพอใจความไม่พอใจในโลกได้

ถ้าตัวรู้รู้ตรงต่อลมกระทบออกเข้า สติจะรู้ตรงต่อกายในกาย มีลมเป็นวิหาร

เมื่อรู้ลมต่อไปเรื่อยๆ ลมก็สั้นลง พอลมหยุดตัวรู้จะมีอุเบกขาเป็นวิหาร อุเปกขาสติปาริสุทธิจึงเริ่มเกิดขึ้น

#สติปัฏฐาน