Jak rozmawiać o filozofii dialogu dzisiaj, by nie zrobił się z tego wykład podejścia, które przecież trudno nazwać doktryną? Albo historyczny przegląd nazwisk? Otóż można zastanowić się – co też zrobimy – jaka wrażliwość stoi za tą filozofią (bądź: jaka wrażliwość z niej wynika). Owszem, ma ona swój background historyczny (nieprzypadkowo to Emmanuel Lévinas pisał o „twarzy”, o odpowiedzialności radykalnej), ale sprawdzać ją trzeba w świetle naszych doświadczeń – i naszej wrażliwości, również literackiej. Innymi słowy: czy etyka obcowania z drugim, jaką podsuwa filozofia dialogu, może być dziś sugestywnym punktem odniesienia na mapie postaw?
        Prowadząca: Eliza Kącka

Twarzą w twarz. Filozofia dialogu

Nagrania z Festiwalu Myśli Abstrakcyjnej

Society & Culture

Personal Journals

History

Philosophy

Places & Travel

Wszyscy wiemy, że należy „wyjść poza antropocentryzm”, ale propozycje, jak to zrobić, jest wiele i często są one wzajemnie sprzeczne. Co więcej, po bliższym zbadaniu wiele z nich okazuje się znacznie mniej przydatnymi narzędziami, niż można było sądzić z początku. Dlatego dobrze byłoby wyjaśnić sobie pewne kwestie – być może tylko teoretyczne, ale mogące mieć praktyczne skutki. Czym różnią się humanizm, antropocentryzm i korelacjonizm? Dlaczego właściwie chcemy się ich pozbyć? Czy kategoria podmiotu jest nam nadal potrzebna i jak ma się zmienić, żeby objąć też podmioty nie-ludzkie?

dr Joanna Bednarek – filozofka, pisarka, tłumaczka, członkini redakcji „Praktyki Teoretycznej”, publikowała m.in. w „Tekstach Drugich”, „Krytyce Politycznej” i „Czasie Kultury”. Autorka książek: „Polityka poza formą. Ontologiczne uwarunkowania poststrukturalistycznej filozofii polityki”, „Linie kobiecości. Jak różnica płciowa przekształciła literaturę i filozofię?”, „Życie, które mówi. Nowoczesna wspólnota i zwierzęta” i powieści „O pochodzeniu rodziny” oraz „Próba”. Teksty literackie publikowała w „Czasie Kultury”, „Wakacie”, „FA-arcie” i „Trytyce”.

Antropocentryzm, humanizm, korelacjonizm – jak je rozróżnić i jak się ich pozbyć?

Celem wykładu jest przedstawienie wybranych koncepcji związanych z kwestią emancypacji w perspektywie współczesnej. Zasadniczo emancypacja jest procesem włączania do sfery równości osób lub z niej wykluczonych (z różnych względów). Wydaje się, że współcześnie problem braku emancypacji został zażegnany, a w każdym razie w krajach zachodnich. Tymczasem zagadnienia równości, uznania czy sprawiedliwości wciąż są aktualne i zdają się wymagać dalszego uzasadnienia i wsparcia. W trakcie wystąpienia poruszymy problemy związane z inkluzją mniejszości. Istotnym zagadnieniem, który należy podjąć w kontekście podejmowanego tematu, jest właściwy cel, który, siłą rzeczy, ma charakter „utopijny”, gdyż dotyczy przemyślenia właściwego stanu świata społeczno-politycznego. W związku z tym wykład będzie obejmował analizy koncepcji klasycznych, tj. Karla Mannheima, jak i współczesnych, tj. Nancy Fraser i Rebekki Solnit.

dr Magdalena Gawin – adiunkt na Wydziale Filozofii Uniwersytetu Warszawskiego, jej zainteresowania koncentrują się wokół problematyki praw człowieka, faszyzmu, i myśli feministycznej.

Nowa, lepsza przyszłość – konstrukcja czy złudzenie

Co właściwie leczy choroby psychiczne? Wyłącznie farmakoterapia? Jaką rolę w procesie zdrowienia mają oddziaływania psychospołeczne: miłość, rodzina, edukacja, ale też: pieniądze, klasa społeczna, kapitał? I czym właściwie jest „choroba psychiczna”? Jednostką biomedyczną, odstępstwem od normy, a może patologicznym przedłużeniem cech, które występują u każdego z nas? Jak odpowiedzialnie mierzyć się z chorobą jako tematem – nie będąc lekarką ani naukowczynią, tylko reporterką? Na te pytania próbowałam odpowiedzieć, pracując nad zbiorem reportaży „Choroba idzie ze mną. O psychiatrii poza szpitalem”. Musiałam też zmierzyć się z faktem, że choć wszyscy lubimy kategoryzować i etykietować, to nie ma tak naprawdę jednej schizofrenii, tak samo jak nie ma jednej depresji ani jednej choroby afektywnej dwubiegunowej. Nie ma też jednej właściwej reakcji człowieka, który towarzyszy bliskiej osobie w kryzysie, a medialne tezy o szkodliwości leków, przemocy psychiatrii, koszmarze szpitali i samego chorowania nieraz kruszą się w konfrontacji z pojedynczą opowieścią kogoś, kto doświadcza choroby na co dzień i od lat.

Anna Kiedrzynek – dziennikarka, reporterka. Laureatka drugiej nagrody European Press Prize 2022 za materiał o kryzysie samobójczym wśród lekarzy weterynarii. Publikowała m.in. w Gazecie Wyborczej, Newsweeku, Tygodniku Powszechnym oraz miesięczniku Pismo. Laureatka Grand Prix Festiwalu Wrażliwego w Gdyni oraz zdobywczyni stypendium dziennikarskiego im. Mileny Jesenskiej przyznawanego przez Instytut Nauk o Człowieku w Wiedniu. W 2021 roku nominowana do nagrody Grand Press w kategorii reportaż prasowy/internetowy.

Co właściwie leczy choroby psychiczne? Inne spojrzenie na psychiatrię

Utopie, jak wiadomo, są zarazem miejscami, które (jeszcze) nie istnieją, jak i miejscami dobrymi do życia – czymś jednocześnie abstrakcyjnym, odległym, zmyślonym i konkretnym, namacalnym, prozaicznym. Wydaje się zatem, że podmiot zdolny konstruować utopie powinien być w stanie rozgościć się we wpisanej w nie dwoistości – utopiach jako miejscach i jako nie-miejscach. W moim wykładzie podążę za tą intuicją i pokażę, jakiego rodzaju miejsca dobre do życia tworzą ci, którym odmówiono w społeczeństwie wszelkiego lokum. Mowa o grupach wywłaszczonych przez kapitał i popchniętych do luźnej egzystencji na marginesach systemu: lumpenproletariuszach, włóczęgach, piratach, zbiegłych niewolnikach, zbieraczach, pracownikach gospodarek nieformalnych. Twierdzę, że grupy te, zbiorczo określane w historii filozofii politycznej w sposób pogardliwy i demonizujący – jako motłoch – dysponują szczególnym potencjałem utopijnym właśnie dlatego, że są bezmiejscowe – atopos. Wyzucie z własności wymusza na podmiotach wywłaszczonych poszukiwanie dobrych miejsc poza jej horyzontem. „Atopiczne utopie” motłochu są tyleż ulotne, nieuchwytne i skryte, co bardzo przyziemne, obecne w zaułkach kapitalistycznych społeczeństw już teraz. W wystąpieniu przyjrzymy się, co leży u podstaw ich rozmaitych form – Libertalii, Kukanii, Rzecz-pospolitych, Komun, Bezpaństw, Pluriwersów – i na ile stanowią one zapowiedź świata postkapitalistycznego. Dziś, w rzeczywistości postępującego wywłaszczenia ze środków utrzymania, pracy, schronienia, wspólnoty, przyrody, przestrzeni czy wiedzy, utopie motłochu mogą stać się naszymi utopiami.

dr Łukasz Moll – socjolog, filozof, adiunkt w Instytucie Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego i redaktor czasopisma naukowego „Praktyka Teoretyczna”. Jest autorem książki „Nomadyczna Europa. Poststrukturalistyczne granice europejskiego uniwersalizmu”. Jego obecne badania koncentrują się na dobrach wspólnych jako alternatywach dla kapitalizmu.

Utopie Motłochu

Ekosocjalizm to kierunek myślowy, który wyłamuje się z prostego podziału na to, co praktyczne i teoretyczne. I choć ma wiele obliczy, wszystkie postulują radykalną transformację społeczno-ekonomiczną i stworzenie alternatywnego modelu społecznego, który wyeliminuje ekonomiczną niesprawiedliwość i neokolonialną opresję oraz uwzględni troskę o planetę. Podczas spotkania skupimy się na marksistowskim obliczu ekosocjalizmu. Omówimy koncepcję „całości ekocentrycznej” J. Kovela, „rysy metabolicznej” J.B. Fostera oraz późno odkryty wymiar ekologiczny „Kapitału”. Zajmiemy się także ekosocjalistyczną praktyką polityczną. W Europie, ekosocjaliści_tki często angażują się w zaawansowane projekty transformacji energetycznej i ekonomicznej, wykorzystując rozwiniętą infrastrukturę i możliwości polityczne. W krajach peryferyjnych, takich jak kraje afrykańskie czy latynoamerykańskie, koncentrują się natomiast na lokalnych strategiach dostosowawczych, zapewniających przetrwanie społeczności w obliczu ekologicznych i społecznych wyzwań. Obie perspektywy mają wspólny cel, ale ich podejścia różnią się w zależności od kontekstu i priorytetów danego obszaru. Skupimy się na napięciu między globalnym i lokalnym wymiarem ekosocjalizmu, badając jego oddziaływanie w różnych częściach świata oraz adaptację do różnych kulturowych i ekologicznych kontekstów. 

Wydarzenie jest organizowane w ramach projektu w ramach realizacji projektu badawczego Idee postępu i rozwoju w kontekście kryzysu klimatycznego w filozofii peryferyjnej w XXI wieku, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki, numer projektu: 2021/43/B/HS1/03354.

Karolina Kulpa – doktorantka Szkoły Doktorskiej Nauk Humanistycznych UW, tłumaczka, pedagożka. Studiowała filologię polską i filozofię na Uniwersytecie Warszawskim oraz filologię romańską na Université Bordeaux Montaigne. Jest wykonawczynią w projekcie NCN „Idee postępu i rozwoju w kontekście kryzysu klimatycznego w filozofii peryferyjnej w XXI wieku”, w ramach którego m.in. współorganizuje międzynarodowe seminarium „Philosophy and Social Movements”. Interesuje się filozofią społeczną i polityczną, teorią literatury, międzywojenną krytyką literacką oraz wszystkim, co wiąże się z nowoczesną edukacją. Współredaktorka serii „Parabaza” (WUW), współorganizatorka konferencji „Utopia i praktyka ekosocjalizmu”.

Twarzą w twarz. Filozofia dialogu

Download our free app to listen on your phone