متن‌خوانی تحلیلی مقالهٔ Das Unbewußte اثر زیگموند فروید

در این سلسله برنامه‌ها، امیرحسین سمائی ـ مدرس زبان آلمانی و دانش‌آموخته فلسفه و ریاضیات ـ متن اصلی را به زبان آلمانی می‌خواند، ترجمه و تحلیلی زبانی از آن ارائه می‌دهد، و برخی ساختارهای گرامری به‌کاررفته در آن را به ایجاز شرح می‌دهد. دکتر مجتبی تاشکه با تخصص خود در حوزهٔ روانکاوی به بررسی محتوایی بخش‌های خوانده‌شده می‌پردازد و مفاهیم بنیادین نظریهٔ فروید را در چارچوب سایر متون وی مورد واکاوی قرار می‌دهد. این برنامه تلاشی‌ است برای پیوند زبان، تفکر و روان؛ سفری به لایه‌های پنهان ذهن انسان. از علاقه‌مندان به زبان آلمانی، روان‌کاوی و فلسفه دعوت می‌شود ما را در این مسیر همراهی کنند.

00:00 مقدمه

01:33 مروری بر بند سوم

04:14 شروع خواندن قسمت اول بند چهارم

11:31 واژهٔ کلیدی Latenz

01:01:48 بررسی محتوایی قسمت اول بند چهارم

خلاصه‌ای از این شماره: «ناآگاه» از دیدگاه فروید: دستیابی و ضرورت فرض آن

این بخش از مقاله «ناآگاه» فروید، به چگونگی دسترسی به ناآگاه و دلایل «ضرورت فرض» آن می‌پردازد.

چگونه به «ناآگاه» دست می‌یابیم؟

فروید معتقد است که ما «ناآگاه» را تنها زمانی می‌شناسیم که به صورت «آگاه» درآمده باشد. این فرآیند نیازمند یک «تبدیل (Umsetzung)» یا «ترجمه (Übersetzung)» است. رسیدن محتوای ناآگاه به آگاهی، مستلزم غلبه بر «مقاومت‌هایی» است که قبلاً باعث پس رانده شدن آن شده بودند. این مسیر شامل «تغییر جایگاه» و «تغییر شکل» است؛ به همین دلیل آنچه به آگاهی می‌رسد، «تحریف» یا «تبدیل شده» است، مانند «لغزش‌های کلامی» و «رویاها».

چرا فرض «ناآگاه» لازم است؟

1. «محدودیت آگاهی»: «آگاهی» در هر لحظه تنها می‌تواند محتوای بسیار کمی را در بر گیرد. بخش بزرگی از آنچه ما «دانش آگاهانه» می‌نامیم، برای مدت طولانی در وضعیت «نهفتگی (Latenz)» قرار دارد.

2. «توضیح پدیده‌های روانی»: پدیده‌هایی مانند «لغزش‌ها»، «رویاها»، «علائم روانی» و «اجبارها» شواهدی از کارکرد «ناآگاه» هستند. این‌ها نشان می‌دهند که پشت آنچه در ظاهر می‌بینیم، یک «ساخت و پردازش» در ناآگاه و یک «دینامیک ناآگاه» وجود دارد که بر آگاه تأثیر می‌گذارد. «علائم روانی» مانند پانتومیم عمل می‌کنند؛ چیزی را بدون کلام بیان می‌کنند که روانکاوی سعی در اتصال آن به کلمه دارد.

3. «خاطرات نهفته (Latente Erinnerungen)»: وجود تمام «خاطرات نهفته» ما، مخالفت با فرض ناآگاه را کاملاً غیرقابل فهم می‌کند.

ایراد و پاسخ فروید

ایرادی مطرح می‌شود مبنی بر اینکه خاطرات نهفته دیگر روانی نیستند، بلکه مطابق با «باقی‌مانده‌های فرآیندهای بدنی (somatische Vorgänge)» هستند که روان می‌تواند دوباره از آن‌ها نشأت بگیرد. فروید در پاسخ می‌گوید که این ایراد بر پایه برابر دانستن «آگاه و روانی» است. این برابر دانستن یا یک «مغالطه مصادره به مطلوب (Petitio Principii)» است که اجازه نمی‌دهد این پرسش مطرح شود که آیا تمام امور روانی باید آگاه هم باشند، یا صرفاً یک قرارداد یا مسئله «نام‌گذاری (Nomenclatur)» است.

تمایز مهم

باید میان «ناآگاه صفتی (Descriptive Unconscious)» یا «پیش‌آگاه (Vorbe wusstes/Preconscious)» و «ناآگاه متاپسیکولوژیک (Metapsychological Unconscious)» تمایز قائل شد.

«پیش‌آگاه»: این بخش در دسترس آگاهی است و می‌توان با معطوف کردن توجه آن را به یاد آورد یا از آن استفاده کرد (مانند خاطرات یا مهارت‌های خودکار رانندگی).

«ناآگاه متاپسیکولوژیک (ناآگاه حقیقی)»: این بخش کیفیتی متفاوت دارد (مانند جنس پنبه و آهن)، «زبان خاص خود» را دارد و مستقیماً در دسترس آگاهی نیست. این ناآگاه حتی برای خود روانکاو نیز همیشه ناآگاه می‌ماند.

«استعاره لوح مومی» برای توضیح این سیستم‌های حافظه به کار می‌رود: نوشتن بر کاغذ (آگاه)، پرونده کردن کاغذها (پیش‌آگاه)، و خط‌خطی‌های زیرین بر موم (ناآگاه).

در نهایت، متن تأکید دارد که نباید روان را با آگاه مساوی گرفت و فرض «ناآگاه» برای درک کامل روان ضروری است.

🎙️ آواز پنهان: رازگشایی فروید از ناآگاه

متن‌خوانی تحلیلی مقالهٔ «ضمیر ناآگاه»* اثر زیگموند فروید

در این سلسله برنامه‌ها، امیرحسین سمائی ـ مدرس زبان آلمانی و دانش‌آموخته فلسفه و ریاضیات ـ متن اصلی را به زبان آلمانی می‌خواند، ترجمه و تحلیلی زبانی از آن ارائه می‌دهد، و برخی ساختارهای گرامری به‌کاررفته در آن را به ایجاز شرح می‌دهد. دکتر مجتبی تاشکه با تخصص خود در حوزهٔ روانکاوی به بررسی محتوایی بخش‌های خوانده‌شده می‌پردازد و مفاهیم بنیادین نظریهٔ فروید را در چارچوب سایر متون وی مورد واکاوی قرار می‌دهد.

این برنامه تلاشی‌ است برای پیوند زبان، تفکر و روان؛ سفری به لایه‌های پنهان ذهن انسان. از علاقه‌مندان به زبان آلمانی، روان‌کاوی و فلسفه دعوت می‌شود ما را در این مسیر همراهی کنند.

*Das Unbewusste

Hosted on Acast. See acast.com/privacy for more information.