Bomen over bos

'Bosbeheerders zijn veel te veel aan het ingrijpen in het bos. Laat de natuur het werk doen! ' 35 jaar lang was Jaap Kuper rentmeester van Kroondomein het Loo, het grootste landgoed van Nederland. Daar ontwikkelde hij een aanpak die de kosten van het bosbeheer sterk verlaagt terwijl de biodiversiteit verbetert: natuurvolgend bosbeheer.

De kern van natuurvolgend bosbeheer is: bevorder de spontane verjonging van het bos. Daar passen geen grote kapvlaktes in, en ook geen 'groepenkap'. Kuper pleit voor een beleid van selectieve uitkap, waarbij per hectare steeds maar een luttel aantal volgroeide bomen wordt geveld. Dat geeft licht en ruimte aan jonge boompjes op de bosbodem. Geen kostbare nieuwe aanplant nodig. Zo verjongt het bos zichzelf op de meest natuurlijke wijze.

Cecil Konijnendijk is een toonaangevende wetenschapper in het jonge vak Urban Forestry. Nu meer dan de helft van de wereldbevolking in steden woont wordt het belang van groen en natuur in de stad steeds meer onderkend. Want mensen die in een groene omgeving wonen en werken, met bomen om zich heen, blijken gelukkiger en gezonder. 

Cecil bedacht een vuistregel voor de vergroening van de stad: 3-30-300. Metropolen over de hele wereld gebruiken die regel om meer natuur in het stedelijk gebied te brengen. Zelfs steden in Nederland, al lopen wij bepaald niet voorop in Urban Forestry.

Moeten we de authenticiteit van de Nederlandse bossen bewaken? Heeft het zin om bomen, planten en dieren die van elders komen te bestrijden? Bosecoloog Jan den Ouden heeft daar een duidelijke mening over. De snelle klimaatverandering vindt hij veel gevaarlijker dan de komst van 'invasieve exoten'. Bomen die beter bestand zijn tegen droogte en hitte kunnen juist helpen om het bos overeind te houden. 

Jan den Ouden is verbonden aan de leerstoelgroep bosecologie en bosbeheer van de Wageningen Universiteit (WUR).

Nederland heeft een Bossenstrategie. Duizenden hectare nieuw bos, dat is het doel. Maar de realiteit blijkt weerbarstig. Mark van Benthem en Nienke Welle vertellen over de strategie van Stichting Probos om de aanleg van nieuwe bossen te versnellen. Bijvoorbeeld met de Nationale Bossenmakelaar, die grondeigenaren helpt om geld, kennis en plantmateriaal te vinden. 

Franke van der Laan is de drijvende kracht achter de stichting MeerGroen en het succesvolle Meer Bomen Nu. Hij werkte jarenlang bij grote instellingen (zoals de Verenigde Naties) en grote bedrijven. Zijn conclusie: daar zal de verandering niet vandaan komen. Franke ontwikkelde een aanpak van onder op, met veel impact tegen zeer lage kosten. Meer Bomen Nu deelt gratis boompjes uit om in je tuin of rond je bedrijf te planten. Zo wil Franke mensen bewust maken van de kracht en de schoonheid van de natuur - en tevens een boel CO2 wegvangen. Zijn aanpak wordt inmiddels in heel Nederland toegepast, maar Franke mikt hoger: Mehr Baume Jetzt! More Trees Now!

Bram de Jong werkt bij Geldersch Landschap & Kasteelen. Hij beheert onder andere het landgoed De Lichtenbeek, tussen Arnhem en Oosterbeek. Op dat landgoed hebben wij een jaar geleden met een groepje vrijwilligers honderden bomen geplant. Hoe gaat het met onze aanplant? Welke keuzes maakt Bram in het beheer en de verjonging van het bos? Alle kwesties die we tegenkwamen in de vorige afleveringen van onze podcast blijken hier te spelen. 

Frank Berendse is ecoloog. In het bos kijkt hij niet naar de kruinen van de bomen, maar naar de bodem. En wat hij daar ziet stemt Frank droevig. Nederland had een aanpak om de uitstoot van stikstof door de agrarische sector aan banden te leggen, maar die is afgeschaft. Raad eens door welke politieke partij.....

Nu zou Frank liefst zien dat een groot deel van het Nederlandse bos wordt afgesloten. Geen houtkap, geen beheer, geen wandelaars, liefst zelfs geen boswachters. Gewoon aan zichzelf overlaten, voor minstens 200 jaar. Als schatkamer van de biodiversiteit. 

Ute Sass-Klaassen is dendrochronologe, zij onderzoekt de jaarringen van bomen. Die laten zien hoe het bomen vergaat in ons 'klimaat van Lyon' en welke soorten goed zijn opgewassen tegen langdurige droogte. 'De beuk is een drama queen,' zegt ze, maar ook: die beuk kan meer verdragen dan we denken. Sinds begin van dit jaar werkt Ute als lector Duurzaam Bosbeheer op de Hogeschool van Hall Larenstein, waar de bosbeheerders van de toekomst worden opgeleid. Een van de  ideeën die ze met haar studenten bespreekt: waarom zouden we vruchtbare landbouwgrond niet kunnen gebruiken als bomenakkers, om duurzaam hout te winnen voor de bouw?  

In deze aflevering praten we in de bossen van het Renkums Beekdal met Harrie Hekhuis, programmadirecteur Bos & Klimaat van Staatsbosbeheer. SBB beheert 30 procent van het Nederlandse bos en wil duizenden hectare nieuw bos aanplanten. Belangrijk voor het klimaat, voor de natuur en voor de mensen. Maar het gaat niet zo snel als Harrie zou willen. Welke obstakels komt SBB in de praktijk tegen? 

Kunnen we de klimaatverandering tegengaan door snel meer bomen te planten? En moeten we niet kappen met het omzagen van gezonde bomen voor de houtproductie? Simon Klingen heeft daar een duidelijke mening over. 

Simon Klingen (1948) is een autoriteit op het gebied van bosbeheer in Nederland en Vlaanderen. Tientallen jaren was hij verantwoordelijk voor het bosbeheer bij het Utrechts Landschap. Nu deelt hij zijn kennis, onder andere via boeken (De Houtfabriek, 2022) en druk bezochte cursussen. En hij bemiddelt regelmatig bij geschillen tussen bewoners en bosbeheerders.