آیا تا به حال فکر کرده‌اید که چرا درمان بیماری‌های مغزی اینقدر دشوار است؟ سد خونی-مغزی، یک دیوار دفاعی محکم، مانع از ورود بسیاری از داروها به مغز می‌شود. اما دیگر نه!

در این اپیزود از پادکست نکسوس، به بررسی پیشرفت‌های شگفت‌انگیز در علم داروسازی می‌پردازیم که به دانشمندان اجازه می‌دهد تا با استفاده از «شاتل‌های مغزی» این سد را دور بزنند.

داستان دایزا گوردون را بشنوید، مادری که پسرانش به سندرم هانتر مبتلا هستند، یک بیماری ژنتیکی نادر. او شاهد بوده که چگونه این فناوری جدید، زندگی فرزندانش را متحول کرده و امید تازه‌ای برای آینده‌ای روشن‌تر به آنها بخشیده است.

اپیزود ۲۵ پادکست نکسوس، فقط درباره سندرم هانتر نیست. ما همچنین بررسی می‌کنیم که چگونه این شاتل‌ها می‌توانند در درمان بیماری‌های شایع‌تری مانند آلزایمر، سرطان و سایر اختلالات مغزی مؤثر باشند. با ما همراه باشید تا در مورد این انقلاب در نوروفارماکولوژی بیشتر بدانید و دریابید که چگونه این پیشرفت‌ها می‌توانند زندگی میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تغییر دهند.

کلمات تخصصی به کار رفته در این اپیزود:

• سندرم هانتر (Hunter syndrome): یک بیماری ژنتیکی نادر که بیشتر در پسران دیده می‌شود و به دلیل کمبود یک آنزیم مهم، باعث مشکلات ذهنی و جسمی می‌شود.
• آنزیم (Enzyme): مولکولی پروتئینی که واکنش‌های شیمیایی را در بدن تسریع می‌کند.
• یدورونات-۲-سولفاتاز (IDS): آنزیمی که در افراد مبتلا به سندرم هانتر وجود ندارد و جایگزینی آن می‌تواند به بهبود علائم کمک کند.
• سد خونی-مغزی (Blood-brain barrier): یک لایه محافظتی از سلول‌ها که از ورود مواد مضر از خون به مغز جلوگیری می‌کند.
• نوروفارماکولوژی (Neuropharmacology): شاخه‌ای از علم داروسازی که به مطالعه اثر داروها بر سیستم عصبی می‌پردازد.
• آنتی‌بادی (Antibody): پروتئینی که توسط سیستم ایمنی بدن تولید می‌شود و به شناسایی و خنثی‌سازی عوامل بیماری‌زا کمک می‌کند.
• پروتئین آمیلوئید (Amyloid protein): پروتئین‌هایی که در مغز افراد مبتلا به آلزایمر تجمع می‌یابند و پلاک‌های آمیلوئیدی را تشکیل می‌دهند.
• انتقال دهنده یا ترانسفرین (Transferrin): پروتئینی که آهن را در خون حمل می‌کند و به انتقال آن به مغز کمک می‌کند.
• گیرنده ترانسفرین (Transferrin receptor): پروتئینی روی سطح سلول‌ها که به ترانسفرین متصل می‌شود و به انتقال آهن به داخل سلول کمک می‌کند.
• لیزوزوم (Lysosome): اندامکی در سلول که مواد زائد را تجزیه می‌کند.
• الیگونوکلئوتید (Oligonucleotide): رشته‌های کوتاه RNA یا DNA که می‌توانند بیان ژن یا پروتئین را تنظیم کنند.
• ژن‌درمانی (Gene therapy): روشی برای درمان بیماری‌ها با استفاده از ژن‌ها.
• ویروس ادنو (Adenovirus): نوعی ویروس که می‌تواند برای انتقال ژن‌ها به داخل سلول‌ها استفاده شود.
• اگزوزوم (Exosome): وزیکول‌های کوچکی که مولکول‌ها را بین سلول‌ها حمل می‌کنند.
• CRISPR-Cas9: یک سیستم ویرایش ژن که می‌تواند برای تغییر DNA سلول‌ها استفاده شود.
• بیومارکر (Biomarker): نشانگری زیستی که می‌تواند برای ارزیابی اثر دارو استفاده شود.

منبع خبر:

Brain drugs can now cross the once impenetrable blood–brain barrier, Nature 641, 1086-1088 (2025)

مقالات اشاره شده در این اپیزود:

1. Khoury, N. et al. Nature Commun. 16, 1822 (2025) .
2. Barker, S. J. et al. Sci. Transl. Med. https://doi.org/10.1126/scitranslmed.adi2245 (2024) .
3. Huang, Q. et al. Science 384, 1220–1227 (2024) .
4. Liang, X. et al. Nature Commun. 16, 4028 (2025) .

تصویر روی کاور:

تصویرسازی: یاسیک کریستوفیاک؛ عکس‌ها: زفیر/SPL؛ استیو گشمسنر/SPL؛ Living Art Enterprises/SPL

منبع تصویر:

Credit: Illustration: Jasiek Krzysztofiak; photographs: Zephyr/SPL; Steve Gschmeissner/SPL; Living Art Enterprises/SPL