Het meest opmerkelijke wat we tijdens het onderzoek rond deze podcast tegenkomen, is wel een stapeltje onbekende foto’s van Sobibor. Die zijn uniek, ze zijn nog nooit eerder in het Westen gezien. Ze zijn ingeplakt in een fotoalbum door een luitenant-kolonel van de beruchte geheime dienst van de Sovjet-Unie, de NKVD, Nikolai Volski. Bernolf Kramer van de Stichting Sobibor heeft ze gevonden op een Russische website, waarschijnlijk komen de foto’s uit het Russische staatsarchief.

Wie op dit moment naar Sobibor gaat, ziet het terrein zoals het er eerder nooit heeft uitgezien. Het lijkt in niets meer op de beschrijvingen die overlevende Thomas Blatt in de jaren zeventig en tachtig van het terrein gaf: ‘hier en daar nauwelijks begaanbaar door dichte braamstruiken, manshoge brandnetels en als je even zocht, vond je op veel plaatsen in het gras asresten van slachtoffers’ was zijn beschrijving. Dat is nu wel anders. Nu is ‘kamp drie’, het deel waar onder meer de gaskamers stonden, afgedekt met grijswitte stenen. Ook de beeldbepalende asheuvel is ermee overdekt. Hoe is dat zo gekomen?

In deze aflevering komen we ook met een antwoord op de vraag naar de authenticiteit van de foto’s van de Russische website. Zag Sobibor er aan het einde van de oorlog werkelijk zo uit? Was het er zo’n enorme bende? Zijn deze foto’s echt?

We horen graag wat je vindt van deze aflevering: [email protected]

Kijk voor meer informatie op de website van Stichting Sobibor

Muziek geschreven en gespeeld door Mark Lobenstein

Spoken word gemaakt en voorgedragen door Ben Oranje.

#Sobibor #WOII #geschiedenis #Audiodroom #Jodenvervolging #Joden #oorlog #Westerbork #Amsterdam #getto #1943

Wij weten nu hoe het was als je vernietigingskamp Sobibor binnenliep, ook al probeerden de Duitsers destijds het bestaan van het kamp geheim te houden. Gevangenen kwamen in opstand, ze ontsnapten en vertelden de wereld wat er gebeurde. Alleen, die mensen die Sobibor overleefden, zijn er niet meer. De mensen die de oorlog bewust meemaakten, als kind, die zijn er straks ook niet meer. Wie vertelt dan wat er gebeurde, als er geen ooggetuigen meer zijn? Zijn de verhalen straks nog wel zo indringend en persoonlijk?

In deze aflevering praten we met mensen die op scholen en in musea praten over hun ervaringen als oorlogskind, als kind van ouders die in Sobibor omkwamen. Kun je ook na tachtig jaar nog bij je herinneringen aan die tijd komen? Hoe vinden zij die puzzelstukjes?

In deze aflevering hoor je ook de Duitse professor Harald Welzer. Hij is sociaal psycholoog en onderzocht de manier waarop daders na de Holocaut naar hun eigen daden kijken. Volgens hem moeten we ervoor waken dat het verhaal over kampen als Sobibor langzaam verandert in een filmscript, waarbij de hoofdrolspelers verdeeld worden in alleen maar zuiver goed en kwaad.

We horen graag wat je vindt van deze aflevering: [email protected]

Kijk voor meer informatie op de website van Stichting Sobibor

Muziek geschreven en gespeeld door Mark Lobenstein

Spoken word gemaakt en voorgedragen door Ben Oranje.

#Sobibor #WOII #geschiedenis #Audiodroom #Jodenvervolging #Joden #oorlog #Westerbork #Amsterdam #getto #1943

Een Nederlandse krant in 1950, pagina twaalf in een berichtje van drie regels. “Erich Bauer, een 50-jarige voormalige officier van de SS is door een Westberlijns hof ter dood veroordeeld. Hij wordt er van beschuldigd honderdduizenden Joden te hebben vergast”. In het berichtje wordt de naam van Sobibor verhaspeld tot ‘Silobor’. De rechtszaak tegen één van de kampbewaarders van vernietigingskamp Sobibor maakt weinig indruk in de Nederlandse media in die tijd. Maar dat verandert in de jaren erna totaal.

We volgen in deze aflevering onder meer het verhaal van Samuel Lerer, die Sobibor overleefde en na de oorlog op straat in Berlijn de ‘gasmeister’ van het vernietigingskamp herkent. We kijken verder naar de processen die volgden, tegen kampbewakers die in Brazilië werden opgespoord. Franz Stangl, die in zijn cel ervoor koos om met een journaliste te praten over zijn leven als ondercommandant van Sobibor en na het laatste gesprek in de cel overlijdt aan een hartaanval.

En Demjanjuk. Het proces met de meeste media-aandacht, al was Iwan Demjanjuk niet meer dan een kleine vis, een ondergeschikte. Veel mensen kennen zijn naam door de Netflix-serie over zijn leven ‘The devil next door’. We volgen tijdens die rechtszaak Jules Schelvis, die als mede-aanklager en deskundige optrad in het proces.

We horen graag wat je vindt van deze aflevering: [email protected]

Kijk voor meer informatie op de website van Stichting Sobibor

Muziek geschreven en gespeeld door Mark Lobenstein

Spoken word gemaakt en voorgedragen door Ben Oranje.

#Sobibor #WOII #geschiedenis #Audiodroom #Jodenvervolging #Joden #oorlog #Westerbork #Amsterdam #getto #1943 #JulesSchelvis

“Je leefde in Sobibor in voortdurende angst. Elk moment kon je laatste zijn.” Het is een uitspraak van Selma Wijnberg over de tijd die ze doorbracht als dwangarbeider in Sobibor. Wat deed die angst met haar verdere leven? Hoe voorkom je dat je die angst overbrengt op je kinderen? Het is het centrale thema van deze aflevering, die onder meer draait om epigenetica: hoe gebeurtenissen in je leven je DNA veranderen.

En in deze aflevering kijken we ook naar een plotselinge schat aan informatie die we vanuit Rusland krijgen: materiaal van een website met jarenlang geheime documenten over Sobibor. Verklaringen, foto’s. Wat staat erop? Was er werkelijk in de jaren na de oorlog een kinderspeelplaats op het voormalige vernietigingskamp?

We praten opnieuw met Esther, over wat haar familiegeschiedenis met haar deed. Liep zij een extra gevoeligheid voor angst op via het DNA van haar moeder? En wat kun je eraan doen als dat zo is? Yael, de dochter van een overlevende van Sobibor, begon met het maken van kunstwerken. Ze liet zich inspireren door wat archeologen vonden in de bodem van het voormalige kamp.

We horen graag wat je vindt van deze aflevering: [email protected]

Kijk voor meer informatie op de website van Stichting Sobibor

Muziek geschreven en gespeeld door Mark Lobenstein

Spoken word gemaakt en voorgedragen door Ben Oranje.

#Sobibor #WOII #geschiedenis #Audiodroom #Jodenvervolging #Joden #oorlog #Westerbork #Amsterdam #getto #1943 #DovFreiberg

Hoe moet het zijn, als je naar de televisie kijkt en ziet dat de wereld even stilstaat bij de dood van Selma Wijnberg, en de nieuwlezer zegt: ‘De laatste Nederlandse overlevende van Sobibor is komen te overlijden’. En jij kent Selma wel, want jij bent net als haar in Sobibor geweest. En ook jij hebt het kamp ternauwernood overleefd. Het overkwam Sophie Huisman, die nog jaren leefde en in de jaren zestig, haar verhaal op een bandrecorder opneemt. Het zou de eerste en meteen de laatste keer zijn dat ze in het openbaar vertelde over haar verleden in Sobibor. In deze aflevering hoor je het verhaal van de werkelijk laatste Nederlandse overlevende van Sobibor.

Wat maar weinig mensen weten: er zijn ook brieven uit kamp Sobibor. Gevangenen moesten onder toezicht van de Duitsers optimistische mededelingen opschrijven en naar Nederland sturen. Truus Goud uit Haarlem deed dat en haar brieven kwamen nog aan ook. Esther, haar achternichtje heeft ze nog en leest eruit voor.

En we volgen het verhaal van Dov Freiberg. Hij is vijftien wanneer hij in Sobibor uit de trein moet stappen, maar hij overleeft het, als dwangarbeider. Hij vertelt over zijn tijd in het kamp, over de dag van de opstand, over zijn vlucht over het mijnenveld, over het krankzinnige moment waarop hij achterom kijkt en zich realiseert dat hij vrij is. Maar wat is vrijheid in de bossen van Oost-Polen? Hoe overleeft hij daar tot het einde van de oorlog?

We horen graag wat je vindt van deze aflevering: [email protected]

Kijk voor meer informatie op de website van Stichting Sobibor

Muziek geschreven en gespeeld door Mark Lobenstein

Spoken word gemaakt en voorgedragen door Ben Oranje.

#Sobibor #WOII #geschiedenis #Audiodroom #Jodenvervolging #Joden #oorlog #Westerbork #Amsterdam #getto #1943 #DovFreiberg #KoentjeGezang

Van Auschwitz kun je een idee hebben van hoe het eruit zag, alleen al omdat je er rond kunt lopen, omdat het iconische poortgebouw met het hekwerk er nog is. In Sobibor werd vrijwel het hele kamp met de grond gelijk gemaakt. Sobibor was een geheim kamp, waar geen foto gemaakt mocht worden. Het was een visueel duister gat in de geschiedenis, tot de dag dat een kleinzoon van een kampbewaarder een paar fotoalbums vindt op de zolder van zijn oma. Ineens krijgt Sobibor een gezicht.

In deze aflevering volgen we Jules Schelvis, Philip Bialowitz en Selma Wijnberg. Ze zijn bij het aankomen van treinen uit Nederland, volgepakt met Joden. Na vier dagen in veewagons komen ze volkomen uitgeput uit de trein. ‘We vielen naar buiten’, zegt Selma. Binnen een uur werd bijna iedereen uit die trein in de gaskamers gepropt. De deur ging dicht. Een dieselmotor ging aan en langzaam werd iedereen vergast. Maar een kleine groep overleefde het kamp, ze moesten meehelpen de bagage van de slachtoffers te onderzoeken op kostbaarheden, of moesten de lijken van hun verwanten uit de gaskamers slepen.

In deze aflevering volgen we ook de archeologen, die soms heel persoonlijke bezittingen terugvonden in de aarde van Sobibor.

We horen graag wat je vindt van deze aflevering: [email protected]

Kijk voor meer informatie op de website van Stichting Sobibor

Muziek geschreven en gespeeld door Mark Lobenstein

Spoken word gemaakt en voorgedragen door Ben Oranje.

#Sobibor #WOII #geschiedenis #Audiodroom #Jodenvervolging #Joden #oorlog #Westerbork #Amsterdam #getto #1943 #DeddieZak

Sobibor, een vernietigingskamp uit de oorlog, in het uiterste oosten van Oost-Polen, op het drielandenpunt met Wit-Rusland en Oekraïne. Op stille dagen hoor je in de verte de oorlog.

Als er tien mensen op jouw voetbalterrein vermoord zouden worden, zou je dat waarschijnlijk nooit meer vergeten. Er zou een monument komen, herdenkingen. Een documentaire. En wat nou als daar honderd mensen werden vermoord? Of duizend? Of tienduizend? In minder dan anderhalf jaar tijd werden in Sobibor, een plek niet groter dan een paar sportvelden, 170-duizend mensen vermoord. Toch werd Sobibor na de oorlog lange tijd een verwaarloosde en vergeten plek. Ruim 34-duizend van die slachtoffers kwamen uit Nederland. En elk verhaal laat opnieuw zien hoe gruwelijk en krankzinnig Sobibor was.

In deze eerste aflevering volgen we Richard Oostwal. Hij woonde met zijn ouders in het Joodse getto van Amsterdam, maar overleefde de oorlog. Op een dag was zijn vriendje Robbie werdwenen. ‘Naar een kamp’ zeiden Richards ouders. Maar wat voor kamp? Richard ging op zoek en ontdekte de gruwelijke werkelijkheid. In deze aflevering gaan wij, podcstmakers Patty-Lou Middel-Leenheer en Richard Grootbod, mee met Richard naar de plek waar zijn kameraadje werd vermoord.

Elke aflevering van deze serie eindigt met een ‘spoken word’ van Ben Oranje. Iemand zei ‘je moet geen gedichten maken over Sobibor, want de taal van poëzie is te sierlijk voor wat daar is gebeurd’. En misschien heeft die persoon wel gelijk, maar we proberen het wel. We horen graag wat je vindt van deze aflevering: [email protected]

Kijk voor meer informatie op de website van Stichting Sobibor

Muziek geschreven en gespeeld door Mark Lobenstein

Spoken word gemaakt en voorgedragen door Ben Oranje.

#Sobibor #WOII #geschiedenis #Audiodroom #Jodenvervolging #Joden #oorlog #Westerbork 

Luister naar de 7-delige documentaire over Sobibor. Het vernietigingskamp waar ruim 34.000 Nederlandse Joden tijdens de tweede wereldoorlog de dood vonden, maar tegenwoordig kent bijna niemand kent de plek. Waar Auschwitz na de oorlog uitgroeide tot een symbool van de oorlog, raakte Sobibor als schuldige plek in vergetelheid. Tijdens de productie van deze podcast kregen de makers toegang tot een Russische archief dat tot nu toe afgesloten was. In dat archief vonden zij onbekend foto's van Sobibor, die de geschiedenis van het kamp een nieuwe wending geeft. Deze serie verbreedt en verdiept de kennis over Sobibor.

Deze serie is gemaakt door Audiodroom podcastproducties in samenwerking met Stichting Sobibor.

Alle zeven afleveringen komen 12 oktober 2025 online!