Ganje Hozour audio Program #705

برنامه صوتی شماره ۷۰۵ گنج حضوراجرا: پرویز شهبازی ۱۳۹۷ تاریخ اجرا: ۲ آوریل ۲۰۱۸ ـ ۱۴ فروردینPDF متن نوشته شده برنامه با فرمتPDF ،تمامی اشعار این برنامهAll Poems, PDF Format

مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۲۴۶۴

 Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2464, Divan e Shams

هر طربی که در جهان گشت ندیمِ کِهتَری(۱)

می‌برمد ازو دلم، چون دلِ تو ز مَقذَری(۲)

هر هنری و هر رهی کان برسد به ابلهی

نیست به پیشِ همّتم زو طربی و مفخری

گر شِکَرست عسکری(۳)، چون برسد به هر دهن

زو نخورد شِکَرلبی، فر ندهد به مخبری

گر قمرست و گر فلک، ور صنمی است بانمک

کان همه راست مشترک، می‌نَبُوَد ورا فَری

آنچه بداد عامه را، خلعتِ خاص نَبوَد آن

سورِ(۴) سگانِ کافران می‌نخورد غَضَنفَری(۵)

مجلسِ خاص بایدم، گر چه بُوَد سوی عدم

شربتِ عام کم خورم، گر چه بُوَد ز کوثری

لافِ مسیح می‌زنی، بولِ(۶) خران چه بو کنی؟

با حَدَثی(۷) چه خو کنی؟ همچو روانِ کافری

گر نبُدی متاعِ زَر اصلِ وجودِ بولِ خر

جانِ خران به بوی آن بر نزدی چَراخوری(۸)

مرد چو گوهری بُوَد، قیمت خویش خود کند

شاد نشد به شَحنگی(۹) هیچ قُباد و سَنجَری(۱۰)

زر تو بریز بر گهر، چونکه بماند زیرِ زر

برنجهید بر زبر، آن سبک است و اَبتَری(۱۱)

ور بجهید بر زبر، قیمتِ اوست بیشتر

بیش کنش نثار زر، هست عزیز گوهری

ما گهریم و این جهان همچو زری در امتحان

بر سرِ زر برآ که لا، گر تو نه‌ای مُحَقَّری(۱۲)

شهوتِ حلق بی‌نمک(۱۳)، شهوتِ فَرج(۱۴) پس دَوَک(۱۵)

با سگ و خوک مشترک، با خر و گاو همسری

نیست سزای مهتری، نیست هوای سروری

همتِ شاه و سَنجَری، قبله گهِ پیمبری

عشق و نیاز و بندگی، هست نشانِ زندگی

در طلبِ تَجَلّیی، در نظری و مَنظَری

آبِ حیات جُستنی، جامه در آب شُستنی

بر درِ دل نشستنی، تا بگشایدت دری

در طرب و معاشقه در نظر و مُعانِقه(۱۶)

فرض بُوَد مسابقه، بر دلِ هر مُظَفَّری(۱۷)

نیست روش طَرَنطَران(۱۸)، بنگر سوی آسمان

در تک و پوی اختران هر یک چون مُسَخَّری(۱۹)

روز خُنوسِشان(۲۰) ببین، شام کُنوسِشان(۲۱)* ببین

سیرِ نفوسشان ببین، گردِ سرای مهتری

غارِب(۲۲) و شارِقانِ(۲۳) حق، طالب و عاشقانِ حق

در تک و پوی و در سَبَق(۲۴)، بی‌قدمی و بی‌پری

گرم رویِّ(۲۵) خور(۲۶) نگر، شب روی قمر نگر

ولوله سحر نگر، راست چو روزِ محشری

جانِ تَقی(۲۷) فرشته‌ای، جانِ شَقی(۲۸) دُرُشته‌ای(۲۹)

نفسِ کریم کشتیی، نفسِ لَئیم(۳۰) لنگری

مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۱۳۴۴

 Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1344, Divan e Shams

دم او جان دهدت رو ز نفخت بپذیر

کار او کن فیکون‌ ست نه موقوف علل

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۲۴۶۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 1, Line # 2466

پیش چوگانهای حکم کُن فَکان

می‌دویم اندر مکان و لامکان

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۰۲۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 4, Line # 3029

کُنتُ کَنزاً گفت مَخفِیّاً شنو

جوهرِ خود گُم مکن، اظهار شو

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۱۲۵۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 1, Line # 1258

گر قضا پوشد سیه، همچون شَبَت

هم قضا دستت بگیرد عاقبت

گر قضا صد بار، قصد جان کند

هم قضا جانت دهد، درمان کند

این قضا صد بار اگر راهت زند

بر فراز چرخ خرگاهت زند

* قرآن کریم، سوره تکویر(۸۱)، آیه های ۱ تا ۱۶

Quran, Sooreh Takvir(#81), Line #1-16

آن گاه که خورشید در هم پیچیده شود، و آن گاه که ستارگان تیره گردند و آن گاه که کوه ها به حرکت در آورده شوند، و آن گاه که شتران آبستن ده ماهه وانهاده گردند، و آن گاه که جانوران وحشی گرد آورده شوند، و آن گاه که دریاها آتش گیرند.

و آن گاه که کسان جفت و قرین شوند، و آن گاه که از دختر زنده به گور شده سئوال شود که به کدامین گناه کشته شده است؟! و آن گاه که نامه ها گشوده گردد، و آن گاه که آسمان برکنده گردد و آن گاه که دوزخ، فروزان گردد، و آن گاه که بهشت، نزدیک آورده گردد.

هر کس بداند چه حاضر کرده است. پس سوگند یاد می کنم به اخترانِ بازگردنده، همان روندگانِ پنهان شونده.

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۶۲

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 6, Line # 462

نک شبانگاهِ اَجَل نزدیک شد

خَلِّ(۳۱) هذا اللَّعْبَ، بَسَّک(۳۲) لاتَعُد(۳۳)

اکنون شب مرگ نزدیک شده است. این بازی را رها کن، بس است دیگر. بدان رجوع مکن.

هین سوارِ توبه شو، در دزد رَس

جامه‌ها از دزد بستان باز پس

مَرکَبِ توبه عجاب مَرکَب است

بر فلک تازد به یک لحظه ز پست

لیک مَرکَب را نگه می‌دار از آن

کو بدزدید آن قبایت را نهان

تا ندزدد مَرکَبت را نیز هم

پاس دار این مَرکَبت را دم به دم

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۷۵

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 6, Line # 475

حازِمی(۳۴) باید که ره تا دِه برد

حَزم نبود طمع طاعون آورد

او یکی دزدست فتنه ‌سیرتی

چون خیال او را به هر دم صورتی

کس نداند مکرِ او اِلّا خدا

در خدا بگریز و وارَه زآن دَغا(۳۵)

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۷۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 6, Line # 478

بخش ۱۴ - مناظرهٔ مرغ با صیّاد در تَرَهُّب و در معنی تَرَهُّبی که مصطفی علیه‌السلام نهی کرد از آن امتِ خود را که لا رَهبانِیَّةَ فِی الاِسلام

مرغ گفتش: خواجه در خلوت مایست

دینِ احمد را تَرَهُّب(۳۶) نیک نیست

از تَرَهُّب نهی کرده ست آن رسول

بِدعَتی(۳۷) چون در گرفتی ای فَضول(۳۸)؟

جمعه شرط است و جماعت در نماز

امرِ معروف و ز منکر اِحتِراز(۳۹)

رنجِ بدخویان کشیدن زیرِ صبر

منفعت دادن به خلقان همچو ابر

خَیرُ ناس اَن یَنفَعَ النّاس ای پدر

گر نه سنگی**، چه حریفی با مَدَر(۴۰)؟

پدرجان بهترین مردم کسی است که برای مردم سودمند باشد. 

اگر تو سنگ نیستی پس چرا با سنگ و کلوخ همدمی؟

در میانِ امتِ مَرحوم(۴۱) باش

سنّتِ احمد مَهِل(۴۲)، محکوم باش(۴۳)

گفت: عقلِ هر که را نبود رُسوخ(۴۴)

پیشِ عاقل او چو سنگ است و کلوخ

چون حِمارست آنکه نانش اُمنیَّت(۴۵) است

صحبتِ او عینِ رَهبانیّت(۴۶) است

زآنکه غیرِ حق همه گردد رُفات(۴۷)

کُلُّ آتٍ بَعدُ حینٍ فَهوَ آت

زیرا به جز ذات حضرت حق همه موجودات می پوسند و متلاشی می شوند. هر چیزی که آمدنی باشد بالاخره پس از مدتی خواهد آمد.

حکمِ او هم حکمِ قبلهٔ او بود

مُرده‌اش خوان چونکه مرده ‌جو بود

هر که با این قوم باشد، راهِب(۴۸) است

که کلوخ و سنگ، او را صاحِب(۴۹) است

خود کلوخ و سنگ کس را ره نزد

زین کلوخان صد هزار آفت رسد

گفت مرغش: پس جهاد آنگه بود

کین چنین رهزن میانِ ره بود

از برای حفظ و یاری و نبرد

بر ره ناآمِن آید شیرمرد

عِرقِ(۵۰) مردی آنگهی پیدا شود

که مسافر همرهِ اَعدا(۵۱) شود

چون نبیِّ سَیف بوده ست آن رسول

امتِ او صَفدَرانند(۵۲) و فُحول(۵۳)

مصلحت در دینِ ما جنگ و شکوه

مصلحت در دینِ عیسی غار و کوه

گفت: آری گر بود یاری و زور

تا به قوّت بر زند بر شرّ و شور(۵۴)

چون نباشد قوّتی، پرهیز بِه

در فرارِ لا یُطاق(۵۵) آسان بِجِه(۵۶)

گفت: صدقِ دل بباید کار را

ورنه یاران کم نیاید یار را

یار شو تا یار بینی بی‌عدد

زآنکه بی‌یاران بمانی بی‌مدد

دیو گرگ است*** و تو همچون یوسفی

دامنِ یعقوب مگذار ای صَفی(۵۷)

گرگ اغلب آنگهی گیرا بود

کز رَمه شیشَک(۵۸) به خود تنها رود

آنکه سنّت یا جماعت ترک کرد

در چنین مَسبَع(۵۹)، نه خونِ خویش خورد؟

هست سنّت ره، جماعت چون رفیق

بی ‌ره و بی ‌یار، افتی در مَضیق(۶۰)

همرهی نه کو بُوَد خصمِ خرد

فرصتی جوید که جامهٔ تو برد

می‌رود با تو که یابد عَقبه‌ای(۶۱)

که تواند کردت آنجا نُهبه‌ای(۶۲)

یا بُوَد اُشتُردلی(۶۳)، چون دید ترس

گوید او بهرِ رجوع از راه، درس

یار را ترسان کند ز اُشتُردلی

این چنین همره عدو دان نه ولی

راهِ جان‌بازی است و در هر غیشه‌ای(۶۴)

آفتی در دفعِ هر جان‌شیشه‌ای(۶۵)

راهِ دین زآن رو پر از شور و شر است

که نه راهِ هر مُخَنَّث گوهر(۶۶) است

در ره، این ترس امتحانهای نُفُوس

همچو پَرویزَن(۶۷) به تَمییزِ(۶۸) سُپوس(۶۹)

راه چه بوَد؟ پُر نشانِ پای ها

یار چه بوَد؟ نردبانِ رای ها

گیرم آن گرگت نیابد، ز احتیاط

بی ز جمعیت نیابی آن نشاط

آنکه تنها در رهی او خوش رود

با رفیقان سیرِ او صدتو شود

با غلیظی، خر ز یاران، ای فقیر

در نشاط آید، شود قوت ‌پذیر

هر خری کز کاروان تنها رود

بر وی آن ره، از تَعَب(۷۰) صدتو شود

چند سیخ و چند چوب افزون خورد

تا که تنها آن بیابان را بُرَد

مر تو را می‌گوید آن خر، خوش شنو

گر نه‌ای خر، همچنین تنها مرو

آنکه تنها، خوش رود اندر رَصَد(۷۱)

با رفیقان بی‌گمان خوشتر رود

هر نبیی اندرین راهِ درست

معجزه بنمود و همراهان بِجُست

گر نباشد یاری دیوارها

کی برآید خانه و انبارها؟

هر یکی دیوار اگر باشد جدا

سقف چون باشد مُعَلَّق در هوا؟

گر نباشد یاری حِبر(۷۲) و قلم

کی فتد بر روی کاغذها رقم؟

این حصیری که کسی می‌گسترد

گر نپیوندد به هم، بادش بَرَد

حق ز هر جنسی چو زوجین آفرید

پس نتایج، شد ز جمعیت پدید

او بگفت و او بگفت از اِهتِزاز(۷۳)

بحثشان شد اندرین معنی دراز

مثنوی را چابک و دلخواه کن

ماجرا را مُوجِز(۷۴) و کوتاه کن

بعد از آن گفتش که گندم آنِ کیست؟

گفت: امانت از یتیمِ بی وَصی(۷۵) ست

مالِ اَیْتام(۷۶) است، امانت پیشِ من

زآنکه پندارند ما را مُؤتَمَن(۷۷)

گفت: من مُضطَرَّم(۷۸) و مجروح‌حال

هست مُردار این زمان بر من حلال****

هین به دستوری(۷۹) ازین گندم خورم

ای امین و پارسا و محترم

گفت: مُفتیِّ(۸۰) ضرورت هم تویی

بی‌ضرورت گر خوری، مجرم شوی

ور ضرورت هست، هم پرهیز به

ور خوری، باری ضَمانِ(۸۱) آن بده

مرغ بس در خود فرو رفت آن زمان

توسَنَش(۸۲) سَر بستَد از جذبِ عِنان(۸۳)

چون بخورد آن گندم، اندر فَخ(۸۴) بماند

چند او یاسین و الَـاَنعام خواند

بعدِ در ماندن چه افسوس و چه آه؟

پیش از آن بایست این دودِ سیاه

آن زمان که حرص جنبید و هوس

آن زمان می‌گو که ای فریادرس

کان زمان پیش از خرابی بصره است

بوک(۸۵) بصره وارَهَد هم زآن شکست

اِبْکِ لی یا باکیی، یا ثاکِلی

قَبْلَ هَدْمِ الْبَصرَةِ وَ الـْمَوْصِلِ

ای کسی که بر من می گریی، ای آنکه برای من سوگمندی پیش 

از ویرانی بصره و موصل بر من گریه کن.

نُحْ عَلَیَّ قَبْلَ مَوتی وَ اعْتَفِر

لا تَنُحْ لی بَعدَ مَوتی وَ اصْطَبِر

پیش از مرگم بر من گریه و شیون سر ده و خاک بر سرت کن. دیگر بعد از مرگم گریه مکن و صبر پیشه کن.

اِبْکِ لی قَبْلَ ثُبوری فِی‌النَّوی'

بَعدَ طوفانِ النَّوی' خَلِّ الْبُکا

پیش از مرگم در فراق من بگری. پس از وزیدن طوفان فراق گریه را فرو نه.

آن زمان که دیو می‌شد راهزن

آن زمان بایست یاسین خواندن

پیش از آنک اِشکسته گردد کاروان

آن زمان چوبک بزن ای پاسبان

** روایت

خَیرُ النّاسِ اَنفَعُهُم لِلنّاسِ

بهترین مردم سودمندترین ایشان برای مردم است.

*** حدیث

اِنَّ الشَّیطانَ ذِئبُ الانسانِ یَآخُذُ القاصِیَةَ وَ الشّاذَّةَ

همانا شیطان، گرگ انسان است که گوسفند دور شده و جدا افتاده از گله را می گیرد.

**** قرآن کریم، سوره بقره(۲)، آیه ۱۷۳ 

Quran, Sooreh Baghareh(#2), Line #173

….فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ…..

ولی آن کس که مجبور شود (به خاطر حفظ جان از آن اشیاء حرام بخورد) در صورتی که علاقه‌مند (به خوردن و لذّت بردن از چنین چیزهائی نبوده) و متجاوز (از حدّ سدّجوع هم) نباشد، گناهی بر او نیست.

(«غَیْرَ بَاغٍ وَ لا عَادٍ»: نه طالب و راغب آن باشد و نه از حد ضرورت تجاوز کند)

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۵۵۷Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 6, Line # 557گفت آن مرغ: این سزای او بودکه فسونِ زاهدان را بشنودگفت زاهد: نه سزای آن نَشاف(۸۶)کو خورد مالِ یتیمان از گزاف

(۱) کِهتَر: کوچکتر

(۲) مَقذَر: مرد پلید، کسی که مردم به سبب چرکینی و آلودگی از او دوری کنند

(۳) شِکَرِ عسکری: شکری که از عسکر خوزستان آرند

(۴) سور: بازمانده غذا، نیم خورده

(۵) غَضَنفَر: شیر، اسد

(۶) بول: ادرار

(۷) حَدَث: پلیدی، نجاست

(۸) چَراخور: چراگاه حیوانات، چراخوار

(۹) شَحنه: داروغه، پلیس، پاسبان

(۱۰) قُباد و سَنجَر: پادشاهان مقتدر

(۱۱) اَبتَر: ناقص، معیوب

(۱۲) مُحَقَّر: خوارشده، کوچک، خرد

(۱۳) بی‌نمک: بی لطف و بی حاصل

(۱۴) فَرج: آلت تناسلی زنان

(۱۵) پس دَوَک: به عقب باز رونده

(۱۶) مُعانِقه: دست در گردن هم انداختن

(۱۷) مُظَفَّر: ظفریافته، پیروز

(۱۸) طَرَنطَران: خودسرانه رفتن، در کلام به معنی غفلت و خودبینی

(۱۹) مُسَخَّر: تسخیرشده، تصرف شده

(۲۰) خُنوس: پنهان شدن، نهان شدن

(۲۱) کُنوس: ظاهر شدن، پدید آمدن

(۲۲) غارِب: غروب کننده

(۲۳) شارِق: طلوع کننده

(۲۴) سَبَق: پیشی گرفتن

(۲۵) گرم روی: سرعت سیر، تندی

(۲۶) خور: خورشید(۲۷) تَقی: پرهیزگار، متقی

(۲۸) شَقی: بدبخت، تیره‌بخت

(۲۹) دُرُشته: خشن، ناتراشیده، ناسازگار

(۳۰) لَئیم: ناکس، فرومایه

(۳۱) خَلِّ: رها کن، واگذار

(۳۲) بَسَّک: بس است تو را

(۳۳) لاتَعُد: باز مگرد، رجوع مکن

(۳۴) حازِم: محتاط و زیرک، با تدبیر

(۳۵) دَغا: حیله گر

(۳۶) تَرَهُّب: پارسایی، ترک دنیا کردن

(۳۷) بِدعَت: رسم و آیین نو

(۳۸) فَضول: زیاده گو و یاوه گو و کسی که به کارهای غیر لازم پردازد

(۳۹) اِحتِراز: خویشتن داری کردن

(۴۰) مَدَر: کلوخ

(۴۱) مَرحوم: مورد رحم الهی

(۴۲) هِلیدن: گذاشتن، وا گذاشتن 

(۴۳) محکوم باش: پیروی کن

(۴۴) رُسوخ: پابرجایی و استواری، نفوذ کردن

(۴۵) اُمنیَّت: آروز. جمع: اَمانیّ

(۴۶) رَهبانیّت: گوشه‌نشینی، ترک دنیا، و چشم‌پوشی از لذت‌های آن برای تقرب به خدا

(۴۷) رُفات: پوسیده، شکسته، متلاشی شده

(۴۸) راهِب: پارسا، عابد، دیر نشین

(۴۹) صاحِب: هم صحبت، دوست، مالک

(۵۰) عِرق: ریشه، اصل و ریشۀ چیزی، رگ

(۵۱) اَعدا: جمع عدو، دشمنان

(۵۲) صَفدَر: درنده صف، صف شکن. کنایه از جنگاور دلیر

(۵۳) فُحول: دلیران، جمعِ فَحل

(۵۴) شرّ و شور: شر و فتنه من ذهنی

(۵۵) لا یُطاق: که تاب نتوان آوردن

(۵۶) آسان بِجِه: به آسانی فرار کن

(۵۷) صَفی: برگزیده، خالص

(۵۸) شیشَک: بره شش ماهه

(۵۹) مَسبَع: محل حیوانات درنده، ددستان

(۶۰) مَضیق: تنگنا، محل تنگ

(۶۱) عَقبه‌: همان عَقَبه به معنی گردنه، گریوه، راه پیچ و خم دار کوهستانی‌

(۶۲) نُهبه: غارت

(۶۳) اُشتُردل: ترسو

(۶۴) غیشه: جنگل، نیستان

(۶۵) جان‌شیشه: نازک دل، زود رنج، کسی که روحی ضعیف دارد 

(۶۶) مُخَنَّث گوهر: کسی که سرشتی نامرد و پست و ضعیف دارد

(۶۷) پَرویزَن: غربال

(۶۸) تَمییز: شناختن چیزها از یکدیگر، جدا کردن، فرق گذاشتن

(۶۹) سُپوس: سبوس، پوست آرد نشده جو و گندم

(۷۰) تَعَب: رنج، سختی

(۷۱) رَصَد: پاسگاه مرزی، باجگاه، محل نظارت

(۷۲) حِبر: دانشمند، عالِم، مرکب که در دوات ریزند و با آن بنویسند

(۷۳) اِهتِزاز: جنبیدن، تکان خوردن، در اینجا به معنی هیجان

(۷۴) مُوجِز: مختصر، کوتاه

(۷۵) یتیمِ بی وَصی: یتیمی که قیّم و سرپرست نداشته باشد

(۷۶) اَیْتام: یتیمان

(۷۷) مُؤتَمَن: امین، مورد اعتماد

(۷۸) مُضطَر: بیچاره، ناچار

(۷۹) به دستوری: به اذن و اجازه

(۸۰) مُفتی: فتوا دهنده

(۸۱) ضَمان: تعهد کردن، به عهده گرفتن

(۸۲) توسَن: اسب سرکش

(۸۳) عِنان: لگام، دهانۀ اسب

(۸۴) فَخ:‌ دام

(۸۵) بوک: باشد که، شاید(۸۶) نَشاف: جنون، دیوانگی، تکه‌ای پارچه که برای خشک کردن آب و رطوبت چیزی به کار ببرند، دستمال************************تمام اشعار برنامه بر اساس فرمت سایت گنج نما برای جستجوی آسانمولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۲۴۶۴ Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# ۲۴۶۴, Divan e Shamsهر طربی که در جهان گشت ندیم کهتریمی‌برمد ازو دلم چون دل تو ز مقذریهر هنری و هر رهی کان برسد به ابلهینیست به پیش همتم زو طربی و مفخریگر شکرست عسکری چون برسد به هر دهنزو نخورد شکرلبی فر ندهد به مخبریگر قمرست و گر فلک ور صنمی است بانمککان همه راست مشترک می‌نبود ورا فریآنچه بداد عامه را خلعت خاص نبود آنسور سگان کافران می‌نخورد غضنفریمجلس خاص بایدم گر چه بود سوی عدمشربت عام کم خورم گر چه بود ز کوثریلافِ مسیح می‌زنی بول خران چه بو کنیبا حدثی چه خو کنی همچو روان کافریگر نبدی متاع زر اصلِ وجود بول خرجان خران به بوی آن بر نزدی چراخوریمرد چو گوهری بود قیمت خویش خود کندشاد نشد به شحنگی هیچ قباد و سنجریزر تو بریز بر گهر چونکه بماند زیرِ زربرنجهید بر زبر آن سبک است و ابتریور بجهید بر زبر قیمت اوست بیشتربیش کنش نثار زر هست عزیز گوهریما گهریم و این جهان همچو زری در امتحانبر سر زر برآ که لا گر تو نه‌ای محقریشهوت حلق بی‌نمک شهوت فرج پس دوکبا سگ و خوک مشترک با خر و گاو همسرینیست سزای مهتری نیست هوای سروریهمت شاه و سنجری قبله گه پیمبریعشق و نیاز و بندگی هست نشان زندگیدر طلب تجلیی در نظری و منظریآب حیات جستنی جامه در آب شستنیبر درِ دل نشستنی تا بگشایدت دریدر طرب و معاشقه در نظر و معانقهفرض بود مسابقه بر دل هر مظفرینیست روش طرنطران بنگر سوی آسماندر تک و پوی اختران هر یک چون مسخریروز خنوسشان ببین شام کنوسشان* ببینسیرِ نفوسشان ببین گرد سرای مهتریغارب و شارقان حق طالب و عاشقان حقدر تک و پوی و در سبق بی‌قدمی و بی‌پریگرم روی خور نگر شب روی قمر نگرولوله سحر نگر راست چو روزِ محشریجان تقی فرشته‌ای جان شقی درشته‌اینفس کریم کشتیی نفس لئیم لنگریمولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۱۳۴۴ Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# ۱۳۴۴, Divan e Shamsدم او جان دهدت رو ز نفخت بپذیرکار او کن فیکون‌ ست نه موقوف عللمولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۲۴۶۶Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 1, Line # 2466پیش چوگانهای حکم کن فکانمی‌دویم اندر مکان و لامکانمولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۰۲۹Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 4, Line # 3029کنت کنزا گفت مخفیا شنوجوهر خود گم مکن اظهار شومولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۱۲۵۸Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 1, Line # 1258گر قضا پوشد سیه همچون شبتهم قضا دستت بگیرد عاقبتگر قضا صد بار قصد جان کندهم قضا جانت دهد درمان کنداین قضا صد بار اگر راهت زندبر فراز چرخ خرگاهت زند* قرآن کریم، سوره تکویر(۸۱)، آیه های ۱ تا ۱۶Quran, Sooreh Takvir(#81), Line #1-16آن گاه که خورشید در هم پیچیده شود، و آن گاه که ستارگان تیره گردند و آن گاه که کوه ها به حرکت در آورده شوند، و آن گاه که شتران آبستن ده ماهه وانهاده گردند، و آن گاه که جانوران وحشی گرد آورده شوند، و آن گاه که دریاها آتش گیرند.و آن گاه که کسان جفت و قرین شوند، و آن گاه که از دختر زنده به گور شده سئوال شود که به کدامین گناه کشته شده است؟! و آن گاه که نامه ها گشوده گردد، و آن گاه که آسمان برکنده گردد و آن گاه که دوزخ، فروزان گردد، و آن گاه که بهشت، نزدیک آورده گردد.هر کس بداند چه حاضر کرده است. پس سوگند یاد می کنم به اخترانِ بازگردنده، همان روندگانِ پنهان شونده.مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۶۲Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 6, Line # 462نک شبانگاه اجل نزدیک شدخل هذا اللعب بسک لاتعداکنون شب مرگ نزدیک شده است. این بازی را رها کن، بس است دیگر. بدان رجوع مکن.هین سوارِ توبه شو در دزد رسجامه‌ها از دزد بستان باز پسمرکب توبه عجایب مرکب استبر فلک تازد به یک لحظه ز پستلیک مرکب را نگه می‌دار از آنکو بدزدید آن قبایت را نهانتا ندزدد مرکبت را نیز همپاس دار این مرکبت را دم به دممولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۷۵Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 6, Line # 475حازِمی باید که ره تا ده بردحزم نبود طمع طاعون آورداو یکی دزدست فتنه ‌سیرتیچون خیال او را به هر دم صورتیکس نداند مکرِ او الا خدادر خدا بگریز و واره زآن دغامولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۷۸Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 6, Line # 478بخش ۱۴ - مناظرهٔ مرغ با صیّاد در تَرَهُّب و در معنی تَرَهُّبی که مصطفی علیه‌السلام نهی کرد از آن امتِ خود را که لا رَهبانِیَّةَ فِی الاِسلاممرغ گفتش خواجه در خلوت مایستدینِ احمد را ترهب نیک نیستاز ترهب نهی کرده ست آن رسولبدعتی چون در گرفتی ای فضولجمعه شرط است و جماعت در نمازامرِ معروف و ز منکر احترازرنج بدخویان کشیدن زیر صبرمنفعت دادن به خلقان همچو ابرخیر ناس ان ینفع الناس ای پدرگر نه سنگی** چه حریفی با مدرپدرجان بهترین مردم کسی است که برای مردم سودمند باشد. اگر تو سنگ نیستی پس چرا با سنگ و کلوخ همدمی؟در میان امت مرحوم باشسنت احمد مهل محکوم باشگفت عقل هر که را نبود رسوخپیش عاقل او چو سنگ است و کلوخچون حمارست آنکه نانش امنیت استصحبت او عین رهبانیت استزآنکه غیر حق همه گردد رفاتکل آت بعد حین فهو آتزیرا به جز ذات حضرت حق همه موجودات می پوسند و متلاشی می شوند. هر چیزی که آمدنی باشد بالاخره پس از مدتی خواهد آمد.حکم او هم حکم قبلهٔ او بودمرده‌اش خوان چونکه مرده ‌جو بودهر که با این قوم باشد راهب استکه کلوخ و سنگ او را صاحب استخود کلوخ و سنگ کس را ره نزدزین کلوخان صد هزار آفت رسدگفت مرغش پس جهاد آنگه بودکین چنین رهزن میان ره بوداز برای حفظ و یاری و نبردبر ره ناآمن آید شیرمردعرق مردی آنگهی پیدا شودکه مسافر همره اعدا شودچون نبی سیف بوده ست آن رسولامت او صفدرانند و فحولمصلحت در دین ما جنگ و شکوهمصلحت در دین عیسی غار و کوهگفت آری گر بود یاری و زورتا به قوت بر زند بر شر و شورچون نباشد قوتی پرهیز بهدر فرار لا یطاق آسان بجهگفت صدق دل بباید کار راورنه یاران کم نیاید یار رایار شو تا یار بینی بی‌عددزآنکه بی‌یاران بمانی بی‌مدددیو گرگ است*** و تو همچون یوسفیدامن یعقوب مگذار ای صفیگرگ اغلب آنگهی گیرا بودکز رمه شیشک به خود تنها رودآنکه سنت یا جماعت ترک کرددر چنین مسبع نه خون خویش خوردهست سنت ره جماعت چون رفیقبی ‌ره و بی ‌یار افتی در مضیقهمرهی نه کو بود خصم خردفرصتی جوید که جامهٔ تو بردمی‌رود با تو که یابد عقبه‌ایکه تواند کردت آنجا نهبه‌اییا بود اشتردلی چون دید ترسگوید او بهر رجوع از راه درسیار را ترسان کند ز اشتردلیاین چنین همره عدو دان نه ولیراه جان‌بازی است و در هر غیشه‌ایآفتی در دفع هر جان‌شیشه‌ایراه دین زآن رو پر از شور و شر استکه نه راه هر مخنث گوهر استدر ره این ترس امتحانهای نفوسهمچو پرویزن به تمییزِ سپوسراه چه بود پر نشان پای هایار چه بود نردبان رای هاگیرم آن گرگت نیابد ز احتیاطبی ز جمعیت نیابی آن نشاطآنکه تنها در رهی او خوش رودبا رفیقان سیرِ او صدتو شودبا غلیظی خر ز یاران ای فقیردر نشاط آید شود قوت ‌پذیرهر خری کز کاروان تنها رودبر وی آن ره از تعب صدتو شودچند سیخ و چند چوب افزون خوردتا که تنها آن بیابان را بردمر تو را می‌گوید آن خر خوش شنوگر نه‌ای خر همچنین تنها مروآنکه تنها خوش رود اندر رصدبا رفیقان بی‌گمان خوشتر رودهر نبیی اندرین راه درستمعجزه بنمود و همراهان بجستگر نباشد یاری دیوارهاکی برآید خانه و انبارهاهر یکی دیوار اگر باشد جداسقف چون باشد معلق در هواگر نباشد یاری حبر و قلمکی فتد بر روی کاغذها رقماین حصیری که کسی می‌گستردگر نپیوندد به هم بادش بردحق ز هر جنسی چو زوجین آفریدپس نتایج شد ز جمعیت پدیداو بگفت و او بگفت از اهتزازبحثشان شد اندرین معنی درازمثنوی را چابک و دلخواه کنماجرا را موجز و کوتاه کنبعد از آن گفتش که گندم آن کیستگفت امانت از یتیم بی وصی ستمال ایتام است امانت پیش منزآنکه پندارند ما را مؤتمنگفت من مضطرم و مجروح‌حالهست مردار این زمان بر من حلال****هین به دستوری ازین گندم خورمای امین و پارسا و محترمگفت مفتی ضرورت هم توییبی‌ضرورت گر خوری مجرم شویور ضرورت هست هم پرهیز بهور خوری باری ضمان آن بدهمرغ بس در خود فرو رفت آن زمانتوسنش سر بستد از جذب عنانچون بخورد آن گندم، اندر فخ بماندچند او یاسین و الانعام خواندبعد در ماندن چه افسوس و چه آهپیش از آن بایست این دود سیاهآن زمان که حرص جنبید و هوسآن زمان می‌گو که ای فریادرسکان زمان پیش از خرابی بصره استبوک بصره وارهد هم زآن شکستابک لی یا باکیی یا ثاکلیقبل هدم البصرة و الـموصلای کسی که بر من می گریی، ای آنکه برای من سوگمندی پیش از ویرانی بصره و موصل بر من گریه کن.نح علی قبل موتی و اعتفرلا تنح لی بعد موتی و اصطبرپیش از مرگم بر من گریه و شیون سر ده و خاک بر سرت کن. دیگر بعد از مرگم گریه مکن و صبر پیشه کن.ابک لی قبل ثبوری فی‌النویبعد طوفان النوی خل البکاپیش از مرگم در فراق من بگری. پس از وزیدن طوفان فراق گریه را فرو نه.آن زمان که دیو می‌شد راهزنآن زمان بایست یاسین خواندنپیش از آنک اشکسته گردد کاروانآن زمان چوبک بزن ای پاسبان** روایتخَیرُ النّاسِ اَنفَعُهُم لِلنّاسِبهترین مردم سودمندترین ایشان برای مردم است.*** حدیثاِنَّ الشَّیطانَ ذِئبُ الانسانِ یَآخُذُ القاصِیَةَ وَ الشّاذَّةَهمانا شیطان، گرگ انسان است که گوسفند دور شده و جدا افتاده از گله را می گیرد.**** قرآن کریم، سوره بقره(۲)، آیه ۱۷۳ Quran, Sooreh Baghareh(#2), Line #173….فَمَنِ اضْطُرَّ غَيْرَ بَاغٍ وَلَا عَادٍ…..ولی آن کس که مجبور شود (به خاطر حفظ جان از آن اشیاء حرام بخورد) در صورتی که علاقه‌مند (به خوردن و لذّت بردن از چنین چیزهائی نبوده) و متجاوز (از حدّ سدّجوع هم) نباشد، گناهی بر او نیست.(«غَیْرَ بَاغٍ وَ لا عَادٍ»: نه طالب و راغب آن باشد و نه از حد ضرورت تجاوز کند)مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۵۵۷Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 6, Line # 557گفت آن مرغ این سزای او بودکه فسون زاهدان را بشنودگفت زاهد نه سزای آن نشافکو خورد مال یتیمان از گزاف