België, Frankrijk, Spanje, Denemarken, Duitsland, Polen, Roemenië, Polen, Estland en Noorwegen. Steeds meer Europese landen krijgen ongewenst bezoek van drones. Of ze door Rusland gestuurd zijn, weet niemand met honderd procent zekerheid te zeggen. Toch verstoren ze het luchtruim in vele Europese landen en hangen ze verdacht lang boven vitale en militaire infrastructuur. Boven Polen werden de drones in september zelfs neergeschoten; de Russen gaven aan dat dit afzwaaiers waren van een aanval op Oekraïne - maar bevestigden daarmee dat het wel om hun drones ging.

Eén van de andere landen uit dit rijtje is Roemenië. Onlangs bracht ik een bezoek aan dat land. Ook daar waren net drones de grens met Oekraïne overgevlogen. Niet voor het eerst, want drones en raketten vliegen al door het Roemeense luchtruim sinds Rusland in 2022 Oekraïne op brute wijze in z'n geheel binnenviel. Bij aanvallen op het Oekraïense havengebied grenzend aan de Zwarte Zee vliegen drones regelmatig via Moldavië en Roemenië terug Oekraïne in, of ze landden zelfs - al dan niet neergeschoten door de Oekraïense luchtafweer - op het grondgebied van deze landen.

Het Roemeense parlement heeft inmiddels toestemming gegeven aan het leger om vijandige drones indien nodig neer te schieten. Een ongekende stap voor Roemenië, dat historisch gezien enige angst voor Rusland kent en niet snel in potentie escalatoire stappen onderneemt. Wel is Roemenië onder de huidige president Nicosur Dan een trouwe EU- en NAVO-bondgenoot, en biedt het land ook steun aan Oekraïne.

Roemenië heeft zich ook gecommitteerd aan de 'Trump-norm', de nieuwe NAVO-norm van vijf procent waardoor NAVO-bondgenoten miljarden euro's extra de komende jaren in defensie moeten investeren, om de afschrikking op peil en geloofwaardig te houden. Eén van de bedrijven die door het Roemeense ministerie van defensie als 'veelbelovend' wordt gezien is het dronebedrijf BraveX Aero uit het Noord-Roemeense Cluj. Een drone start up die eigenlijk is opgericht voor civiele doeleinden, maar sinds 2024 de stap richting 'dual use' heeft gemaakt; zowel civiele als militaire inzet. Het Roemeense defensieministerie ziet in BraveX Aero ook een mogelijke partner om samen met Oekraïne de droneproductie tussen beide landen (die een grens van zo'n 650 kilometer delen) op te voeren. BraveX wil in 2028 jaarlijks 500 drones kunnen leveren - en in 2030 één van Europa's leidende fabrikanten in hun specifieke dronesegment. 

De meerwaarden naar eigen zeggen: Europese topkwaliteit in de elektrische categorie, een lange vliegtijd in combinatie met een hoog laadvermogen én modellen met de mogelijkheid om te wisselen tussen verbrandingsmotor en elektrisch. Daarnaast zijn de drones honderd procent in Europa geproduceerd (geen Chinese componenten). 'Al weten we heus wel dat we niet de enige op de markt zijn', zegt CEO Razvan Costea-Barlutiu tegen BNR.

Ook is BraveX Aero eind oktober een partnership aangegaan met het Duitse bedrijf Uniq Things. Brave X biedt multirotor-drones aan die meer dan vier uur in de lucht kunnen blijven terwijl ze ook nog zeven kilo aan 'apparatuur' of 'spullen' met zich meezeulen, terwijl Uniq Things gespecialiseerd is in de (autonome) coördinatie tussen verschillende drones, ook wel 'dronezwermen' genoemd. Samen spreken ze in het persbericht van 'Swarm-as-a-service', een drone oplossing die makkelijk opschaalbaar is bij veiligheidsvraagstukken of in noodsituaties. Eén 'dronepiloot' moet deze zwerm kunnen bedienen.

Ik ging in Cluj langs bij één van de oprichters en investeerders, Mircea Vadan en sprak met hem over zijn bedrijf, zijn drones, angst in Roemenië voor Rusland en Europese autonomie. Ook Iulia Oprea schoof aan, zij is Chief Legal & Regulations Officer bij BraveX Aero.

Luister ook naar BNR's De Oostflank, waarin verslaggevers van BNR reizen langs de oostgrens van Europa en de stemming peilen in landen die grenzen aan Rusland en/of Oekraïne. Hier verschijnen ook uitgebreide reportages van mijn bezoek aan Roemenië, met veel aandacht ook voor hybride oorlogsvoering.