In reisverslagen over zeventiende-eeuws Amsterdam verbaasden buitenlandse bezoekers zich over de aanwezigheid van vrouwen op straat. Vrouwen wandelden, winkelden en werkten in dezelfde publieke ruimte als mannen. Dit soort observaties staan haaks op het traditionele beeld dat in de 17e en 18e eeuw de vrouw werd verdrongen naar de privésfeer.

Danielle van den Heuvel bestudeert in haar internationale onderzoeksproject The Freedom of the Streets. Gender and Urban Space in Eurasia, 1600-1850 met collega’s de sociaaleconomische mogelijkheden van de vrouw in de vroegmoderne stad. Zo voorzagen zeemansvrouwen, wiens echtgenoten vaak maandenlang van huis waren, zelf in hun eigen onderhoud. Groepjes huisbediendes bleekten de lakens op openbare grasvelden en vrouwelijke spinsters waren essentieel voor de lokale textielindustrie. Vanavond spreken we met Danielle over deze werkende vrouwen. Op welke manieren waren vrouwen betrokken bij de vroegmoderne stadseconomie? Wat voor werk deden ze binnen- en buitenhuis? En hoe verschilde de positie van de vrouw in vroegmoderne steden, van Amsterdam tot Edo (Tokyo)?

Danielle van den Heuvel is universitair hoofddocent Vroegmoderne Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Ze is gespecialiseerd in de sociaaleconomische geschiedenis van vroegmodern Europa, in het bijzonder stadsgeschiedenis en de economische positie van vrouwen. Momenteel leidt ze het internationale NWO-project The Freedom of the Streets. Gender and Urban Space in Eurasia, 1600-1850.

Interviewer: Eleá de la Porte

In De voormoeders werpt historicus Suze Zijlstra nieuw licht op de sociale, economische en culturele sleutelrol die Europees-Aziatische vrouwen speelden in de 300-jarige Nederlandse overheersing van Nederlands-Indië. Hiervoor reconstrueerde ze de levens van de voormoeders in haar eigen familie: van de bewoners van de achttiende-eeuwse voc-vestiging Makassar op het eiland Sulawesi, via de opzichtersgezinnen op de suikerplantages van Oost-Java tot en met haar oma, die na de Indonesische onafhankelijkheid naar Nederland emigreerde. Aan de hand van familieverhalen en op basis van archief- en literatuuronderzoek plaatst Zijlstra hun levens in een bredere, kritische en actuele historische context.

In de geschiedschrijving van het Nederlandse kolonialisme in Zuidoost-Azië staan nog altijd de Europese mannen centraal, terwijl hun (veelal slaafgemaakte) Aziatische vrouwen nauwelijks ter sprake komen. Om deze vrouwen en hun Europees-Aziatische nakomelingen draait het in dit meeslepende en persoonlijke boek, waarin Zijlstra de complexiteit van het koloniale verleden in Nederlands-Indië op een indringende wijze behandelt.

Suze Zijlstra werkte als universitair docent maritieme geschiedenis aan de Universiteit Leiden en promoveerde op een onderzoek naar zeventiende-eeuws Suriname. Ze is medeoprichter van het blog Over de muur.

Interviewer: Nathan van Kleij

Daniel Soliman over de Gouden Parade in Caïro

In April van dit jaar, midden in de coronapandemie, trok er een ‘Gouden parade’ door de straten van Caïro. 22 mummies van Egyptische koninginnen en koningen, waaronder Ramses de Grote, werden in een groots opgezette ceremonie vervoerd naar een nieuwe rustplaats: een spiksplinternieuw museum in Fustat. De parade werd live gestreamd voor de hele wereld om te bekijken.

Te gast om over onder andere deze parade te spreken, is Daniel Soliman, conservator collectie Egypte bij het Rijksmuseum van oudheden in Leiden.

Allereerst onderwerpen we (het idee achter) de parade aan een analyse: wat reed er eigenlijk allemaal voorbij? En wat was de boodschap van al die elementen? Wat begrepen wij daar in Nederland wel van, en wat juist niet? Was dat ook de bedoeling?

Met de parade als voorbeeld, bespreken we vanavond hoe (en of) de receptie van het oude Egypte is veranderd, allereerst in Egypte zelf, om daarna het contrast met die receptie in de rest van de wereld te bekijken.

Interviewer: Thijs van Leeuwen

Tijdens Historisch Café van 8 september spraken we over de NSB en over de optocht van Farao's in Caïro. Columnist Tycho Hofstra verbond deze onderwerpen in zijn column.

De NSB als voorhoede van het fascisme in Nederland. Interview met Edwin Klijn en Robin te Slaa

Twaalf jaar na het verschijnen van hun eerste boek over ontstaan en opkomst van de NSB hebben Edwin Klijn en Robin te Slaa nu het tweede deel voltooid. In De NSB. Twee werelden botsen gaat het schrijversduo meer dan uitvoerig in op de jaren 1936-1940. In deze schicksalsjahre raakte de Nationaal Socialistische Beweging leden kwijt en oriënteerde ze zich steeds explicieter op het Duitse nationaal-socialisme. Bovenal rekenen Klijn en Te Slaa af met oude ideeën over de NSB. Zij was geen ‘kleinburgerlijke’ of gematigde club, zoals lang is beweerd, maar een revolutionaire beweging die evenals haar fascistische geestverwanten in Italië, België, Frankrijk en Duitsland op niets minder uit was dan een radicale nieuwe orde, een nieuwe mens en een van joden en andere ‘vreemde smetten’ gezuiverd vaderland.

De NSB stond niet op zichzelf maar beschouwde zich als onderdeel van een fascistische internationale, die met haar daadkracht en onverzettelijkheid Europa zou redden van parlementarisme, decadentie en het rode gevaar. Onder invloed van de toenemende politieke marginalisering binnen Nederland koesterde Leider Anton Mussert compenserende dromen. Hij wedde steeds meer op een Duitse overwinning, waarmee voor zijn vijanden het uur van de wraak zou aanbreken.

Edwin Klijn (1970) is manager van het Netwerk Oorlogsbronnen. Van 2009 tot 2011 was hij projectmanager van het Historische Krantenproject van de Koninklijke Bibliotheek.

Robin te Slaa (1969) is zelfstandig historicus en auteur gespecialiseerd in de geschiedenis van het fascisme. Naast de twee delen over de NSB publiceerde hij verschillende boeken, waaronder Is Wilders een fascist? (2012) en Wat is fascisme? (2017).

Interviewer: Daniel Knegt

Dit jaar is het precies zeventig jaar geleden dat ongeveer 12.500 Molukkers, voornamelijk voormalige militairen van het Koninklijk Nederlands-Indisch Leger (KNIL) en hun gezinnen, arriveerden in Nederland. Na aankomst in Nederland wachtte de Molukkers een geïsoleerd bestaan in woonoorden, onder andere in voormalige concentratiekampen in Westerbork en Vught. Zowel de Nederlandse overheid als Molukkers waren in de stellige overtuiging dat het verblijf in Nederland slechts een kwestie van maanden zou zijn. Om die reden wezen beide integratie lange tijd af. Inmiddels weten we dat slechts een kleine groep is teruggegaan naar de Molukse eilanden.

Redacteur Ella Meng interviewt in deze podcast Wim Manuhutu, historicus, erfgoeddeskundige en zelf opgegroeid in een Moluks woonoord, over de geschiedenis van Molukkers in Nederland en hun erfenis. We staan stil bij de aankomst in Nederland, het verblijf in de woonoorden en de emancipatie van latere generaties Molukkers.

Paradiso is misschien wel Nederlands meest beroemde poptempel, maar in de eerste jaren was het vooral een huiskamer waar schildercursussen een grotere rol speelden dan concerten van Pink Floyd. In een tijd dat de concertzaal door Covid-19 grotendeels de deuren heeft moeten sluiten blikken we terug naar de maatschappelijke rol die Paradiso heeft gespeeld sinds de oprichting in maart '68. Popjournalist Hester Carvalho (NRC Handelsblad) en historicus Arjan Nuijten (Universiteit van Amsterdam) nemen ons mee naar Paradiso als het bastion van experiment, protest en jongerencultuur, drugsgedoogbeleid, en uiteindelijk als innoverend podium voor popmuziek.

Antoni van Leeuwenhoek schraapte in de zeventiende eeuw tandplak van zijn tanden en observeerde met zijn zelfgemaakte microscoop ‘kleine dierkens’. Maria Sibylla Merian reisde in dezelfde periode naar Suriname om rupsen en vlinders in hun leefomgeving te observeren en tekenen. Gedreven door passie en geloof observeerden, vingen, tekenden en onderzochten talloze wetenschappers en kunstenaars tussen 1500 en 1900 de planten en dieren van de wereld.

Redacteur Eleá gaat in gesprek met Hans Mulder over zijn boek 'De Ontdekking van de Natuur', waarin hij een duik neemt in deze bijzondere periode met behulp van de collectie uit de Artis Bibliotheek. Waarom stonden er in veel overzichtswerken over flora en fauna ook draken en basilisken afgebeeld? Waar kwam de wonderlijke fascinatie voor de honingbij vandaan? Hoe konden Nederlandse tijdgenoten al in de vroegmoderne tijd lokaal exotische dieren en planten zien? In deze podcast reizen wij met Hans door de collectie van Artis en 400 jaar natuurhistorisch onderzoek. We spreken over draken en vlinders, de eerste dierentuinen, en over de altijd aanwezige relatie tussen geloof, wetenschap en kunst in deze eeuwen.

Op 18 maart is het precies honderdvijftig jaar geleden dat de Commune de macht greep in Parijs. Deze revolutionaire stadsregering, die na minder dan 2,5 maand bloedig werd neergeslagen, was een ongekend sociaal experiment dat tot de dag van vandaag communisten, socialisten, anarchisten en allerlei anderen inspireert. Toch is de Commune in Nederland zo goed als vergeten. Redacteur Daniel Knegt interviewt Dennis Bos, universitair docent aan de Universiteit Leiden en auteur van het boek 'Bloed en barricaden. De Parijse Commune herdacht', over de nalatenschap van de Parijse Commune.

In dit interview spreekt redacteur Thijs met Emily Hemelrijk, emeritus hoogleraar oude geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam. Haar onderzoeksgebied betreft vrouwen in de Romeinse tijd, en daarvoor is zij een misschien wel veel te onderbelichte bron gaan onderzoeken, namelijk inscripties. Recentelijk kwam er een nieuwe bronnenuitgave van inscripties uit, verzameld en van commentaar voorzien door Emily, getiteld Women and Society in the Roman World: A Sourcebook of Inscriptions from the Roman West. Het boek is bedoeld voor een publiek van student tot leek en laat zien hoe inscripties op een verrassende manier inzicht geven in de variëteit van vrouwenlevens in het Romeinse rijk.

In het interview worden een aantal foto’s van bronnen besproken. Die kunt u op onze website bekijken: http://historischcafe.nl/wordpress/?page_id=3411