ธรรมดีรุ่งโรจน์สัญจร ครั้งที่ 16 คอร์สอานาปานสติ ณ วัดบุปผาราม กทม. วันที่ 21 ม.ค. 2565พระพุทธเจ้าใช้ลมหายใจทั้งแบบที่เป็นเครื่องอยู่(ฌาน) และเพื่อขัดเกลา อานาปานสติที่เป็นเครื่องขัดเกลามีทั้งหมด 16 ขั้น12:15 จิตผู้รู้อาศัยนิมิตรู้ลมหายใจให้ถูกต้องเวลาเรารู้ลมหายใจ เข้าสู่นิมิต รู้ลมหายใจเข้าออกตามความยาวของลม เมื่อเฝ้ารู้ลมหายใจที่นิมิต จะเข้าสู่ความสงบ เพราะไม่มีความยึดเหนี่ยวกับลมหายใจ ยังมีความกำหนดแต่ไม่เพียงพอที่จะทำให้จิตเกิดความฟุ้งซ่านได้ เพราะกำลังน้อยกว่าจิตผู้รู้ พอจิตเห็นลมหายใจได้ชัด เกิดอาการน้อมไปเพื่อการรู้ลมตามระยะเวลาของลมหายใจที่ไหล กิจของจิตในขณะนั้นแน่วแน่ รู้ที่เรียกว่าสัปปายะ อันนี้คือฉันทะ ต่อไปก็เกิดการใส่ใจของจิต เกิดการประคองรู้อย่างต่อเนื่อง อันนี้เรียกว่าวิริยะ แล้วเกิดความใส่ใจ สนใจในการรู้ตามความยาวของลมที่ปรากฏ อันนี้เป็น จิตตะ แล้วเกิดความดิ้นรนจากการที่ใส่ใจ แต่อำนาจของฉันทะ วิริยะ ที่ประคองอยู่ไม่ไปไหน เข้าสู่การพิจารณาตัวลมบ้าง นิมิตบ้าง ผู้รู้เองบ้าง แล้วปล่อยนิมิต ลมหายใจไหลออก ไหลเข้า  ให้จิตผู้รู้อยู่กับอุเบกขา อาศัยนิมิตเป็นเครื่องอยู่ รู้ลมตามธรรมชาติของมัน เมื่อจิตไม่ดิ้นไปไหน ไม่หาอะไรอีกแล้ว มุ่งสู่การรู้ลมหายใจอย่างเดียว อินทรีย์๕ ประชุมลงด้วยความเป็นใหญ่1. ศรัทธาเป็นสัทธินทรีย์ ศรัทธามีความยิ่งใหญ่กว่าความไม่ศรัทธา2. วิริยะอินทรีย์ ความเพียรในการประคองเป็นใหญ่มากกว่า ความเกียจคร้าน ท้อถอย3. สตินทรีย์ สติเข้าไปตั้งไว้อย่างแน่วแน่ในจิตผู้รู้ เป็นใหญ่กว่าความประมาท ช่องว่างที่จะเผลอเรอ ผิดพลาดเกิดขึ้นได้ยาก4. สมาธินทรีย์ ความฟุ้งซ่านหมดเพราะความตั้งมั่นแน่วแน่มาก จนความฟุ้งซ่านไม่สามารถเกิดได้5. ปัญญินทรีย์ เกิดขึ้นในลักษณะของการพิจารณา พิจารณาแล้วปล่อยพละประชุมลง สภาพของจิตมีกำลังตามอินทรีย์ ไม่หวั่นไหวไปกับความไม่ศรัทธา ความเกียจคร้าน หดหู่ ห่อเหี่ยว ความประมาท ความฟุ้งซ่าน ความไม่รู้ เกิดขึ้นก็เกิด แต่จิตไม่หวั่นไหวเพราะมีพละอยู่มรรคประชุมลง ในฐานะที่เป็นเหตุ เพราะเรามีความแน่วแน่ในกิจขณะนั้น สัจจะประชุมลง ไม่เปลี่ยนแปลงเป็นอย่างอื่น โพชฌงค์๗ปรากฏ1. สติสัมโพชฌงค์ สติที่เข้าไปตั้งไว้ที่นิมิตอย่างแน่วแน่2. ธัมมวิจยะสัมโพชฌงค์ เกิดการเลือกเฟ้นจากการเห็นกิจที่ถูกต้องของกิจที่ทำอยู่3. วิริยะสัมโพชฌงค์ ประคองให้จิตทำกิจอย่างแน่วแน่ในสภาวะที่เลือกเฟ้นแล้ว4. ปัสสัทธิสัมโพชฌงค์ เกิดความสงบ ระงับ จากความเพียรที่มีอย่างต่อเนื่อง5. ปีติ ปราโมทย์6. สมาธิสัมโพชฌงค์ จิตเกิดความตั้งมั่นแน่วแน่ ไม่วอกแวก7. อุเบกขาสัมโพชฌงค์ ความสงบตัวลง มีความพิจารณาอย่างแยบคายสีลวิสุทธิ ความหมดจดแห่งศีลปรากฏ เมื่อจิตรู้ลมยาวสั้นได้อย่างถูกต้อง รู้ลมทั้งปวง ลมหยุด จิตรู้อยู่กับนิมิตที่มีอุเบกขาเป็นฐาน จิตจะเห็นรูปกายและนามกายได้ชัดวิธีการ ให้แน่วแน่ตามกิจที่ตนกำลังกระทำ ทำกิจให้ถูกต้อง ถ้ามีสภาวะอื่นเข้ามาก็แค่รู้แล้วปล่อยไป เมื่อลมระงับ จิตตสังขารก็จะเกิด เช่นการเรียกหาลม จิตเกิดการปรุงแต่งเป็นสีเป็นแสง แต่เราแค่รู้แล้วดูไป รู้ตามความเป็นจริงที่ปรากฏผรณาปีติ ปีติสัมโพชฌงค์เกิดในลักษณะแผ่ซ่าน เกิดตอนลมหยุด อยู่ที่จริตของแต่ละคนว่าจะแผ่ยังไง บางทีก็มีเวทนาเข้ามา รู้สึกดี ชอบ มีสุขเวทนาเกิดขึ้น ปีติระงับ ก็จะถอยกลับมา สิ่งเหล่านี้เป็นหลุมของอานาปานสติ ทั้งหมดอาจจะหลากหลายในเรื่องของสภาวะแต่จะไปเจอกันที่ขั้นที่ 9 จุดนัดพบเป็น เอโกทิภาวะ ปีติสงบ สุขสงบ จิตรู้มีกำลังมากเห็นเจตนา เวทนา สัญญา ผัสสะ มนัสสิการคือความคิดชัดมาก เมื่อสัญญาปรากฏ จิตเห็น ถ้าไม่เกิดการปรุงแต่ง สัญญาชัดเจนนั้นก็จะดับไป สิ่งเหล่านี้เรียกว่าจิตตสังขารอยู่ในขั้นที่ 7 จิตผู้รู้ที่มีกำลัง เมื่อไม่ปรุงแต่ง ก็เข้าสู่ขั้นที่ 8 จิตตสังขารดับ เมื่อแน่วแน่ต่อความเป็นจริงไปเรื่อยๆ จิตก็จะปรากฏ เมื่อกายดับ จิตตสังขารดับ จิตไม่มีการปรุงแต่งจากประสาททั้ง 5 บางคนอาจจะติดอยู่ที่ขั้นนี้นาน ให้ดูแค่จิตตัวนี้ไปเรื่อยๆ ตัวจิตนี้ยังมีอวิชชา จิตจะเกิดความรื่นเริงร่าเริงจากการที่จิตปราศจากการปรุงแต่ง ตอนนี้พวกอุปกิเลสในวิปัสสนาจะเกิดขึ้น เช่น โอภาส แสงสว่าง รู้สึกเหมือนฟ้าจะถล่มแต่ไม่กลัว ให้แค่รู้แล้วปล่อยไปอานาปานสติมี 2 ประเภท อานาปานสติสมาธิ เป็นวิหารสมาธิ ให้ลมหายใจเป็นเครื่องอยู่ บังคับลม เป็นสมถะ ได้แค่ 4 ขั้นแรก แต่จุดที่จะเป็นจุดเชื่อมเข้าสู่อานาปานสติญาณ ก็คือที่ตั้งของจิตรู้ รู้ลมที่จุดเดียวไม่วิ่งตาม อานาปานสติภาวนา เมื่อบุคคลใดอบรมแล้ว ทำให้มากแล้ว จะได้สติปัฏฐาน๔ โพชฌงค์๗ วิชชาและวิมุตติ ตัวเริ่มต้นคือรู้ที่นิมิต รู้แยกชัดนิมิต ลมหายใจออก ลมหายใจเข้าไม่เป็นอารมณ์อันเดียวกัน