Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

https://suppi.pl/mrocznewieki

W 1260 roku czterdziestopięcioletni Kubilaj-chan, jeden z dwóch pretendentów do tronu opuszczonego po zmarłym na czerwonkę bracie, wielkim chanie Mongke, odniósł jeden ze swoich pierwszych i zarazem długotrwałych sukcesów. Udało mu się podporządkować sobie Koreę. Niezależne do tej pory królestwo rządzone od kilku stuleci przez dynastię Goryeo, od której zresztą wzięły swoją dzisiejszą nazwę oba kraje na Półwyspie Koreańskim, uznał wreszcie mongolskie zwierzchnictwo.

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: "Kamikaze" Issho Yada

Źródła:

Marco Polo, Opisanie świata, tłum. Anna Ludwika Czerny, PIW, Warszawa 1975

Opracowania:

Kałużyński S., Imperium mongolskie, Wiedza Powszechna, Warszawa 1970

Rossabi M., Khubilai Khan - his life and times, University of California Press 2009

Totman C., Historia Japonii, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2009

Tubielewicz J., Historia Japonii, Ossolineum, Wrocław 1984

Turnbull S., Mongolskie inwazje na Japonię 1274 i 1281, AmerCom SA, Poznań 2011

Weatherford J., Czyngis Chan, Świat Książki, Warszawa 2006

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Z początkiem 546 roku p.n.e., po upadku Sardes, stolicy lidyjskiego króla Krezusa, perski władca Kurusz, wśród Greków znany jako Kyros a w powszechnej dzisiaj, zlatynizowanej formie jako Cyrus, zapanował nad większą częścią Azji Mniejszej. Według I Księgi Dziejów Herodota jego wojska pacyfikowały ostatnie ogniska oporu wzniecane co jakiś czas przez tych spośród Lidyjczyków, którzy ciągle nie mogli się pogodzić z upadkiem ich królestwa, jednej z czterech najważniejszych potęg regionu. Priorytetem Cyrusa było zajęcie nadmorskich miast zamieszkanych przez jońskich Greków dzięki którym mógł wejść w posiadanie pierwszej w historii swojego imperium floty.

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: Midjourney AI

Źródła:

Cylinder Cyrusa, autor anonimowy,

https://www.livius.org/sources/content/cyrus-cylinder/cyrus-cylinder-translation/

Herodot z Halikarnasu, Dzieje, Czytelnik, Warszawa 2020

Ksenofont, Wychowanie Cyrusa (Cyropaedia), ISKŚiO UWr, Wrocław 2014

Księga Izajasza, Biblia Jerozolimska, Pallotinum, Poznań 2018

Ktezjasz z Knidos, Ktezjasz z Knidos. Fragmenty w Excerpta Constantina,

Wyd. Uniwersytetu Gdańskiego 2019

Opracowania:

Briant P., From Cyrus to Alexander. A history of the Persian Empire, Eisenbrauns 2002

Eliade M., Historia wierzeń i idei religijnych. Tom I, PAX, Warszawa 1988

Llewellyn-Jones L., Persians: The Age of the Great Kings, Basic Books 2022

Mallory J.P., In Search of the Indo-Europeans. Language, Archeology and Myth, Thames & Hudson 1999

Olmstead A., Dzieje imperium perskiego, PIW 1974

Reczek J., Języki irańskie, w: Języki indoeuropejskie. Tom I, PWN, Warszawa 1986

Watters M., King of the World. The Life of Cyrus the Great, HighBridge 2022 [audiobook]

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Wojna w Dacji nie szła po myśli Rzymian przynosząc coraz to nowe wieści o porażkach i licznych ofiarach, także spośród członków elity. Dla uczczenia cieni zmarłych cesarz postanowił zorganizować uroczystą ucztę na Palatynie. Zaprosił na nią najznaczniejszych przedstawicieli klasy senatorskiej i ekwickiej. Goście przybyli na miejsce zgodnie z planem, przyniesieni przez niewolników w lektykach oddzielających ich codziennego gwaru i smrodu rzymskiej ulicy. Na miejscu zastali niespotykany widok.

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: Midjourney AI

Źródła:

Dion Kasjusz Kokcejanus, Roman History, Book 67, tłum. E. Cary, Loeb Classical Library, 1925

Swetoniusz Gajusz Trankwillus, Żywoty Cezarów, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Ossolineum 1972

Tacyt Publiusz Korneliusz, Dzieje, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Tacyt Publiusz Korneliusz, Żywot Juliusza Agrykoli, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Opracowania:

Awianowicz B., B., Gramatyka monet rzymskich okresu Republiki i Cesarstwa. Tom I, Wyd. Naukowe UMK, Toruń 2019

Cary M., Scullard H. H., Dzieje Rzymu. Tom II, PIW Warszawa 1992

Jones B. W., Domicjan, Napoleon V, Oświęcim 2018

Krawczuk A., Poczet cesarzowych Rzymu, Iskry, Warszawa 2006

Krawczuk A., Poczet cesarzy rzymskich, Iskry, Warszawa 1986

Levick B., Wespazjan, Napoleon V, Oświęcim 2016

Simon M., Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa, PIW, Warszawa 1979

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Munera gladiatoria odbywały się w Rzymie przez około siedem wieków często zmieniając swoją formę i skalę. W okresie wczesnego cesarstwa na te spektakle najczęściej przeznaczano ostatnie dziesięć dni roku korespondujące z odbywającym się świętem Saturnaliów. Poza tym igrzyska odbywały się także końcem marca. Poza tymi odgórnie wyznaczonymi terminami zdarzały się także spektakle z okazji wojennych triumfów, cesarskich urodzin czy zaślubin. Igrzyska Tytusa trwały sto dni a Trajana sto dwadzieścia. Heliogabal organizował zabawy i pokazy z okazji każdych zaręczyn czy wesela. Narodziny następcy tronu również wymagały podtrzymania tej tradycji.

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: "Ave, Caesar, morituri te salutant" Jean-Leon Gerome

Źródła:

Dion Kasjusz Kokcejanus, Roman History, Book 66, 67, tłum. E. Cary, Loeb Classical Library, 1925

Swetoniusz Gajusz Trankwillus, Żywoty Cezarów, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Ossolineum 1972

Tacyt Publiusz Korneliusz, Roczniki, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Opracowania:

Connolly P., Colosseum. Rome’s Arena of Death, BBC Books 2003

Epplett Ch., Gladiatorzy i walki z dzikimi zwierzętami na arenach, Astra, Kraków 2019

Grant M., Gladiatorzy, Ossolineum 1980

Nosow K., Gladiatorzy. Krwawy spektakl z dziejów starożytnego Rzymu, Bellona, Warszawa 2011

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Dawni Aztekowie wierzyli, że dzieje świata od jego powstania są podzielone na ery oddzielone od siebie wielkimi kataklizmami. Każda z tych epok, znacznie dłuższych aniżeli pamięć najstarszego nawet człowieka, zaczynała się narodzinami niezbędnego do życia słońca. Koniec każdej epoki przynosiło najczęściej olbrzymie trzęsienie ziemi niszczące wszystko i wszystkich. Globalny reset na bezprecedensową skalę. Podobnie zakończyła się czwarta epoka zwana czasem Czwartym Słońcem. Na całej planecie zapanowały nieprzeniknione ciemności. Dwaj bogowie - Quetzalcoatl i Tezcatlipoca wyruszyli przed siebie aby przygotować scenę pod budowę nowego świata. Na swojej drodze napotkali morskiego potwora - Tlatecuthli, który chociaż nosił męskie imię był w rzeczywistości płci żeńskiej. Tlatecuthli była pierwotną morską bestią, odpowiedniczką mezopotamskiej bogini Tiamat, personifikacją niszczycielskiego ale i twórczego zarazem chaosu.

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: The Art Institute of Chicago, domena publiczna

Opracowania:

Coe M., Urcid J., Koontz R., Mexico. From the Olmecs to the Aztecs, Eight Edition, Thames & Hudson 2019

Coe M., Snow D., Benson E., Starożytna Ameryka, Świat Książki 1997

Headrick A., The Teotihuacan Trinity: The Sociopolitical Structure of an Ancient Mesoamerican City, University of Texas Press 2013

Miller M. E., The Art of Mesoamerica, Sixth Edition, Thames & Hudson 2019

Miller M., Taube K., An Illustrated Dictionary of the Gods and Symbols of Ancient Mexico and the Maya, Thames & Hudson 2022

Olko J., Meksyk przed konkwistą, PIW Warszawa 2010

Phillips Ch., Aztec & Maya. An Illustrated History, Lorenz Books 2021

Robb M., et al., Teotihuacan: City of Water, City of Fire, University of California Press 2017

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Antropolog Tom Dillehay i geolog Mario Pino pracowali na stanowisku w chilijskim Monte Verde od 1977 roku. Już końcem lat 80. zaczęli publikować pierwsze wnioski z wieloletnich prac prowadzonych nad strumieniem Chinchiuapi na południu Chile, 58 km od brzegów Pacyfiku. W Monte Verde badacze natrafili na unikalne w skali obu kontynentów amerykańskich stanowisko powstałe dzięki zalaniu porzuconej ludzkiej osady przez wody lokalnego strumienia. Pozostałości dwunastu drewnianych chatek, w tym jednej wyjątkowo dużej, służącej by może do zgromadzeń, poza tym kości zwierząt, skór, lin i innych przedmiotów użytku codziennego zostały zakonserwowane w beztlenowych warunkach pod warstwą błota. Badacze natrafili nawet na kilka dobrze zachowanych śladów stopy jakiegoś dorosłego osobnika. Osadę zamieszkiwało do 30 osób.

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: Midjourney

Opracowania:

Bruhns K. O., Ancient South America. Second Edition, Cambridge University Press 2024

Ceram C. W., Pierwszy Amerykanin, PIW Warszawa 1977

Coe M., Snow D., Benson E., Starożytna Ameryka, Świat Książki 1997

Ławecka D., Wstęp do archeologii, PWN Warszawa-Kraków 2003

Meltzer D. J., First Peoples in a New World: Populating Ice Age America. Second Edition, Cambridge University Press 2021

Mithen S., After the Ice. A Global Human History 20,000-5000 BC, W&N 2012

Reich D., Kim jesteśmy, skąd przyszliśmy…, Wyd. CIS, Stare Groszki 2019

Artykuły:

Callaway E., ‘Ghost population’ hints at long-lost migration to the Americas,

https://www.nature.com/articles/nature.2015.18029

Kemp B. M. et al., 2007, Genetic analysis of early holocene skeletal remains from Alaska and its implications for the settlement of the Americas, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/ajpa.20543

Knudson R., We Are All One: Anzick Children Reburied, https://liberalarts.tamu.edu/wp-content/uploads/sites/14/2019/08/vol30_num2.pdf

Pino, M. and Dillehay, T.D. (2023) ‘Monte Verde II: an assessment of new radiocarbon dates and their sedimentological context’, Antiquity, 97(393), pp. 524–540. doi:10.15184/aqy.2023.32.

Pleistocene Life and Landscapes - Grand Canyon - Rampart Cave,

https://www.nps.gov/articles/000/pleistocene-life-and-landscapes-grand-canyon.htm

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Kim był pierwszy Amerykanin? Kiedy po raz pierwszy postawił swoją stopę w Nowym Świecie? Te pytania europejscy kolonizatorzy zadawali sobie już od momentu gdy po raz pierwszy dotarli do nowego kontynentu, który jak na złość nie okazał się wcale być Indiami. Oczywiście Krzysztof Kolumb, Amerigo Vespucci czy Giovanni Caboto, czyli pierwszy nowożytny Europejczyk który faktycznie dopłynął do brzegów kontynentu amerykańskiego jeszcze zanim zrobił to Kolumb, najprawdopodobniej nie wiedzieli nic o podróżach Leifa Erikssona czy jego brata Thorvalda sprzed pięciu stuleci...

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: Midjourney

Opracowania:

Bruhns K. O., Ancient South America. Second Edition, Cambridge University Press 2024

Ceram C. W., Pierwszy Amerykanin, PIW Warszawa 1977

Coe M., Snow D., Benson E., Starożytna Ameryka, Świat Książki 1997

Ławecka D., Wstęp do archeologii, PWN Warszawa-Kraków 2003

Meltzer D. J., First Peoples in a New World: Populating Ice Age America. Second Edition, Cambridge University Press 2021

Mithen S., After the Ice. A Global Human History 20,000-5000 BC, W&N 2012

Reich D., Kim jesteśmy, skąd przyszliśmy…, Wyd. CIS, Stare Groszki 2019

Artykuły:

Kemp B. M. et al., 2007, Genetic analysis of early holocene skeletal remains from Alaska and its implications for the settlement of the Americas, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/1...

Knudson R., We Are All One: Anzick Children Reburied, https://liberalarts.tamu.edu/wp-conte...

Pleistocene Life and Landscapes - Grand Canyon - Rampart Cave,

https://www.nps.gov/articles/000/pleistocene-life-and-landscapes-grand-canyon.htm

Jeżeli spojrzymy na pryncypat jako przedstawienie, tak jak chciał widzieć go August jednocześnie oceniając go pod kątem wspomnianego cytatu o trzęsieniu ziemi i wulkanicznych erupcjach to musimy przyznać, że mało który pryncypat był tak dramatyczny jak ten sprawowany przez Tytusa, pierworodnego syna Wespazjana. Ojciec Tytusa odszedł na tamten świat 24 czerwca 79 roku, już przed śmiercią przeczuwając że staje się bogiem. Uczczono go spektakularnym i wyjątkowo drogim pogrzebem, który z pewnością nie przypadłby do gustu oszczędnemu starcowi.

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: fot. Marie-Lan Nguyen i obraz Karla Brullova

Źródła:

Flawiusz Józef, Wojna żydowska, tłum. J. Radożycki, Rytm, Warszawa 2022

Dion Kasjusz Kokcejanus, Roman History, Book 66, tłum. E. Cary, Loeb Classical Library, 1925

Swetoniusz Gajusz Trankwillus, Żywoty Cezarów, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Ossolineum 1972

Tacyt Publiusz Korneliusz, Dzieje, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Opracowania:

Cary M., Scullard H. H., Dzieje Rzymu. Tom II, PIW Warszawa 1992

Conolly P., Dodge H., The Ancient City. Life in Classical Athens & Rome, Oxford University Press 1998

Grant M., Miasta Wezuwiusza, PIW, Warszawa 1986

Krawczuk A., Poczet cesarzowych Rzymu, Iskry, Warszawa 2006

Krawczuk A., Rzym i Jerozolima, Iskry, Warszawa 1996

Levick B., Wespazjan, Napoleon V, Oświęcim 2016

“Po zabiciu Witeliusza raczej ustała wojna, niż zaczął się pokój. Zwycięzcy z bronią w ręku ścigali po mieście zwyciężonych z nieprzejednaną nienawiścią; pełne pomordowanych były ulice, splamione krwią place publiczne i świątynie, gdyż rozsiekano wszędzie każdego, kto się przypadkiem nawinął”. Tymi pogodnymi, pełnymi nadziei słowami w przekładzie Seweryna Hammera, zawsze tryskający optymizmem Tacyt charakteryzował pierwsze dni i tygodnie po upadku Witeliusza w grudniu 69 roku. Nowy pan imperium Wespazjan ciągle przebywał nad Nilem, w Aleksandrii, gdzie czekał na pomyślne, letnie wiatry które pozwolą mu bezpiecznie udać się drogą morską do Italii. Jego najstarszy syn Tytus szykował się w tym samym czasie do oblężenia Jerozolimy i zadania ostatecznego ciosu niemal czteroletniej rewolcie w sąsiedniej Judei.

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: Midjourney

Źródła:

Flawiusz Józef, Wojna żydowska, tłum. J. Radożycki, Rytm, Warszawa 2022

Dion Kasjusz Kokcejanus, Roman History, Book 65, tłum. E. Cary, Loeb Classical Library, 1925

Ustawa o władzy Wespazjana, Wyd. Naukowe UAM, Poznań 2020

Swetoniusz Gajusz Trankwillus, Żywoty Cezarów, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Ossolineum 1972

Tacyt Publiusz Korneliusz, Dzieje, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Opracowania:

Cary M., Scullard H. H., Dzieje Rzymu. Tom II, PIW Warszawa 1992

Krawczuk A., Poczet cesarzowych Rzymu, Iskry, Warszawa 2006

Krawczuk A., Rzym i Jerozolima, Iskry, Warszawa 1996

Levick B., Wespazjan, Napoleon V, Oświęcim 2016

Gdy w dalekiej Palestynie wrzało Neron bawił w ukochanej Helladzie. Cesarz brał udział w zawodach muzycznych i sportowych zdobywając liczne złote wieńce upamiętniające jego przewagi na bieżni oraz w zmaganiach artystycznych. W przypływie wspaniałomyślności Neron zwolnił całą prowincję od jakichkolwiek obciążeń podatkowych przyznając Hellenom autonomię w obrębie cesarstwa. Gest ten przyniesie mu dozgonną wdzięczność i nieprzemijającą popularność we wschodnich prowincjach, także po śmierci. Żaden inny cesarz w historii nie będzie mógł pochwalić się tyloma pośmiertnymi “zmartwychwstaniami” pod postacią kolejnych uzurpatorów jak właśnie Neron.

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: "The Destruction of the Temple of Jerusalem" Francesco Hayez

Źródła:

Ewangelia według św. Łukasza, 19.43-4, Pallottinum, Poznań - Warszawa 1990

Ewangelia według św. Mateusza, 24.2, Pallottinum, Poznań - Warszawa 1990

Księga Daniela, 9.24-27, Pallottinum, Poznań - Warszawa 1990

Flawiusz Józef, Wojna żydowska, tłum. J. Radożycki, Rytm, Warszawa 2022

Tacyt Publiusz Korneliusz, Dzieje, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Opracowania:

Cary M., Scullard H. H., Dzieje Rzymu. Tom II, PIW Warszawa 1992

Grant M., Dzieje dawnego Izraela, PIW, Warszawa 1991

Krawczuk A., Rzym i Jerozolima, Iskry, Warszawa 1996

Lange de N., Świat żydowski, Penta, Warszawa 1996

Levick B., Wespazjan, Napoleon V, Oświęcim 2016

Sheppard S., Powstanie żydowskie 66-74 n.e., Napoleon V, 2013