Mroczne Wieki

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Munera gladiatoria odbywały się w Rzymie przez około siedem wieków często zmieniając swoją formę i skalę. W okresie wczesnego cesarstwa na te spektakle najczęściej przeznaczano ostatnie dziesięć dni roku korespondujące z odbywającym się świętem Saturnaliów. Poza tym igrzyska odbywały się także końcem marca. Poza tymi odgórnie wyznaczonymi terminami zdarzały się także spektakle z okazji wojennych triumfów, cesarskich urodzin czy zaślubin. Igrzyska Tytusa trwały sto dni a Trajana sto dwadzieścia. Heliogabal organizował zabawy i pokazy z okazji każdych zaręczyn czy wesela. Narodziny następcy tronu również wymagały podtrzymania tej tradycji.

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: "Ave, Caesar, morituri te salutant" Jean-Leon Gerome

Źródła:

Dion Kasjusz Kokcejanus, Roman History, Book 66, 67, tłum. E. Cary, Loeb Classical Library, 1925

Swetoniusz Gajusz Trankwillus, Żywoty Cezarów, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Ossolineum 1972

Tacyt Publiusz Korneliusz, Roczniki, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Opracowania:

Connolly P., Colosseum. Rome’s Arena of Death, BBC Books 2003

Epplett Ch., Gladiatorzy i walki z dzikimi zwierzętami na arenach, Astra, Kraków 2019

Grant M., Gladiatorzy, Ossolineum 1980

Nosow K., Gladiatorzy. Krwawy spektakl z dziejów starożytnego Rzymu, Bellona, Warszawa 2011

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Dawni Aztekowie wierzyli, że dzieje świata od jego powstania są podzielone na ery oddzielone od siebie wielkimi kataklizmami. Każda z tych epok, znacznie dłuższych aniżeli pamięć najstarszego nawet człowieka, zaczynała się narodzinami niezbędnego do życia słońca. Koniec każdej epoki przynosiło najczęściej olbrzymie trzęsienie ziemi niszczące wszystko i wszystkich. Globalny reset na bezprecedensową skalę. Podobnie zakończyła się czwarta epoka zwana czasem Czwartym Słońcem. Na całej planecie zapanowały nieprzeniknione ciemności. Dwaj bogowie - Quetzalcoatl i Tezcatlipoca wyruszyli przed siebie aby przygotować scenę pod budowę nowego świata. Na swojej drodze napotkali morskiego potwora - Tlatecuthli, który chociaż nosił męskie imię był w rzeczywistości płci żeńskiej. Tlatecuthli była pierwotną morską bestią, odpowiedniczką mezopotamskiej bogini Tiamat, personifikacją niszczycielskiego ale i twórczego zarazem chaosu.

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: The Art Institute of Chicago, domena publiczna

Opracowania:

Coe M., Urcid J., Koontz R., Mexico. From the Olmecs to the Aztecs, Eight Edition, Thames & Hudson 2019

Coe M., Snow D., Benson E., Starożytna Ameryka, Świat Książki 1997

Headrick A., The Teotihuacan Trinity: The Sociopolitical Structure of an Ancient Mesoamerican City, University of Texas Press 2013

Miller M. E., The Art of Mesoamerica, Sixth Edition, Thames & Hudson 2019

Miller M., Taube K., An Illustrated Dictionary of the Gods and Symbols of Ancient Mexico and the Maya, Thames & Hudson 2022

Olko J., Meksyk przed konkwistą, PIW Warszawa 2010

Phillips Ch., Aztec & Maya. An Illustrated History, Lorenz Books 2021

Robb M., et al., Teotihuacan: City of Water, City of Fire, University of California Press 2017

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Antropolog Tom Dillehay i geolog Mario Pino pracowali na stanowisku w chilijskim Monte Verde od 1977 roku. Już końcem lat 80. zaczęli publikować pierwsze wnioski z wieloletnich prac prowadzonych nad strumieniem Chinchiuapi na południu Chile, 58 km od brzegów Pacyfiku. W Monte Verde badacze natrafili na unikalne w skali obu kontynentów amerykańskich stanowisko powstałe dzięki zalaniu porzuconej ludzkiej osady przez wody lokalnego strumienia. Pozostałości dwunastu drewnianych chatek, w tym jednej wyjątkowo dużej, służącej by może do zgromadzeń, poza tym kości zwierząt, skór, lin i innych przedmiotów użytku codziennego zostały zakonserwowane w beztlenowych warunkach pod warstwą błota. Badacze natrafili nawet na kilka dobrze zachowanych śladów stopy jakiegoś dorosłego osobnika. Osadę zamieszkiwało do 30 osób.

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: Midjourney

Opracowania:

Bruhns K. O., Ancient South America. Second Edition, Cambridge University Press 2024

Ceram C. W., Pierwszy Amerykanin, PIW Warszawa 1977

Coe M., Snow D., Benson E., Starożytna Ameryka, Świat Książki 1997

Ławecka D., Wstęp do archeologii, PWN Warszawa-Kraków 2003

Meltzer D. J., First Peoples in a New World: Populating Ice Age America. Second Edition, Cambridge University Press 2021

Mithen S., After the Ice. A Global Human History 20,000-5000 BC, W&N 2012

Reich D., Kim jesteśmy, skąd przyszliśmy…, Wyd. CIS, Stare Groszki 2019

Artykuły:

Callaway E., ‘Ghost population’ hints at long-lost migration to the Americas,

https://www.nature.com/articles/nature.2015.18029

Kemp B. M. et al., 2007, Genetic analysis of early holocene skeletal remains from Alaska and its implications for the settlement of the Americas, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/10.1002/ajpa.20543

Knudson R., We Are All One: Anzick Children Reburied, https://liberalarts.tamu.edu/wp-content/uploads/sites/14/2019/08/vol30_num2.pdf

Pino, M. and Dillehay, T.D. (2023) ‘Monte Verde II: an assessment of new radiocarbon dates and their sedimentological context’, Antiquity, 97(393), pp. 524–540. doi:10.15184/aqy.2023.32.

Pleistocene Life and Landscapes - Grand Canyon - Rampart Cave,

https://www.nps.gov/articles/000/pleistocene-life-and-landscapes-grand-canyon.htm

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Kim był pierwszy Amerykanin? Kiedy po raz pierwszy postawił swoją stopę w Nowym Świecie? Te pytania europejscy kolonizatorzy zadawali sobie już od momentu gdy po raz pierwszy dotarli do nowego kontynentu, który jak na złość nie okazał się wcale być Indiami. Oczywiście Krzysztof Kolumb, Amerigo Vespucci czy Giovanni Caboto, czyli pierwszy nowożytny Europejczyk który faktycznie dopłynął do brzegów kontynentu amerykańskiego jeszcze zanim zrobił to Kolumb, najprawdopodobniej nie wiedzieli nic o podróżach Leifa Erikssona czy jego brata Thorvalda sprzed pięciu stuleci...

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: Midjourney

Opracowania:

Bruhns K. O., Ancient South America. Second Edition, Cambridge University Press 2024

Ceram C. W., Pierwszy Amerykanin, PIW Warszawa 1977

Coe M., Snow D., Benson E., Starożytna Ameryka, Świat Książki 1997

Ławecka D., Wstęp do archeologii, PWN Warszawa-Kraków 2003

Meltzer D. J., First Peoples in a New World: Populating Ice Age America. Second Edition, Cambridge University Press 2021

Mithen S., After the Ice. A Global Human History 20,000-5000 BC, W&N 2012

Reich D., Kim jesteśmy, skąd przyszliśmy…, Wyd. CIS, Stare Groszki 2019

Artykuły:

Kemp B. M. et al., 2007, Genetic analysis of early holocene skeletal remains from Alaska and its implications for the settlement of the Americas, https://onlinelibrary.wiley.com/doi/1...

Knudson R., We Are All One: Anzick Children Reburied, https://liberalarts.tamu.edu/wp-conte...

Pleistocene Life and Landscapes - Grand Canyon - Rampart Cave,

https://www.nps.gov/articles/000/pleistocene-life-and-landscapes-grand-canyon.htm

Jeżeli spojrzymy na pryncypat jako przedstawienie, tak jak chciał widzieć go August jednocześnie oceniając go pod kątem wspomnianego cytatu o trzęsieniu ziemi i wulkanicznych erupcjach to musimy przyznać, że mało który pryncypat był tak dramatyczny jak ten sprawowany przez Tytusa, pierworodnego syna Wespazjana. Ojciec Tytusa odszedł na tamten świat 24 czerwca 79 roku, już przed śmiercią przeczuwając że staje się bogiem. Uczczono go spektakularnym i wyjątkowo drogim pogrzebem, który z pewnością nie przypadłby do gustu oszczędnemu starcowi.

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: fot. Marie-Lan Nguyen i obraz Karla Brullova

Źródła:

Flawiusz Józef, Wojna żydowska, tłum. J. Radożycki, Rytm, Warszawa 2022

Dion Kasjusz Kokcejanus, Roman History, Book 66, tłum. E. Cary, Loeb Classical Library, 1925

Swetoniusz Gajusz Trankwillus, Żywoty Cezarów, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Ossolineum 1972

Tacyt Publiusz Korneliusz, Dzieje, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Opracowania:

Cary M., Scullard H. H., Dzieje Rzymu. Tom II, PIW Warszawa 1992

Conolly P., Dodge H., The Ancient City. Life in Classical Athens & Rome, Oxford University Press 1998

Grant M., Miasta Wezuwiusza, PIW, Warszawa 1986

Krawczuk A., Poczet cesarzowych Rzymu, Iskry, Warszawa 2006

Krawczuk A., Rzym i Jerozolima, Iskry, Warszawa 1996

Levick B., Wespazjan, Napoleon V, Oświęcim 2016

“Po zabiciu Witeliusza raczej ustała wojna, niż zaczął się pokój. Zwycięzcy z bronią w ręku ścigali po mieście zwyciężonych z nieprzejednaną nienawiścią; pełne pomordowanych były ulice, splamione krwią place publiczne i świątynie, gdyż rozsiekano wszędzie każdego, kto się przypadkiem nawinął”. Tymi pogodnymi, pełnymi nadziei słowami w przekładzie Seweryna Hammera, zawsze tryskający optymizmem Tacyt charakteryzował pierwsze dni i tygodnie po upadku Witeliusza w grudniu 69 roku. Nowy pan imperium Wespazjan ciągle przebywał nad Nilem, w Aleksandrii, gdzie czekał na pomyślne, letnie wiatry które pozwolą mu bezpiecznie udać się drogą morską do Italii. Jego najstarszy syn Tytus szykował się w tym samym czasie do oblężenia Jerozolimy i zadania ostatecznego ciosu niemal czteroletniej rewolcie w sąsiedniej Judei.

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: Midjourney

Źródła:

Flawiusz Józef, Wojna żydowska, tłum. J. Radożycki, Rytm, Warszawa 2022

Dion Kasjusz Kokcejanus, Roman History, Book 65, tłum. E. Cary, Loeb Classical Library, 1925

Ustawa o władzy Wespazjana, Wyd. Naukowe UAM, Poznań 2020

Swetoniusz Gajusz Trankwillus, Żywoty Cezarów, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Ossolineum 1972

Tacyt Publiusz Korneliusz, Dzieje, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Opracowania:

Cary M., Scullard H. H., Dzieje Rzymu. Tom II, PIW Warszawa 1992

Krawczuk A., Poczet cesarzowych Rzymu, Iskry, Warszawa 2006

Krawczuk A., Rzym i Jerozolima, Iskry, Warszawa 1996

Levick B., Wespazjan, Napoleon V, Oświęcim 2016

Gdy w dalekiej Palestynie wrzało Neron bawił w ukochanej Helladzie. Cesarz brał udział w zawodach muzycznych i sportowych zdobywając liczne złote wieńce upamiętniające jego przewagi na bieżni oraz w zmaganiach artystycznych. W przypływie wspaniałomyślności Neron zwolnił całą prowincję od jakichkolwiek obciążeń podatkowych przyznając Hellenom autonomię w obrębie cesarstwa. Gest ten przyniesie mu dozgonną wdzięczność i nieprzemijającą popularność we wschodnich prowincjach, także po śmierci. Żaden inny cesarz w historii nie będzie mógł pochwalić się tyloma pośmiertnymi “zmartwychwstaniami” pod postacią kolejnych uzurpatorów jak właśnie Neron.

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: "The Destruction of the Temple of Jerusalem" Francesco Hayez

Źródła:

Ewangelia według św. Łukasza, 19.43-4, Pallottinum, Poznań - Warszawa 1990

Ewangelia według św. Mateusza, 24.2, Pallottinum, Poznań - Warszawa 1990

Księga Daniela, 9.24-27, Pallottinum, Poznań - Warszawa 1990

Flawiusz Józef, Wojna żydowska, tłum. J. Radożycki, Rytm, Warszawa 2022

Tacyt Publiusz Korneliusz, Dzieje, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Opracowania:

Cary M., Scullard H. H., Dzieje Rzymu. Tom II, PIW Warszawa 1992

Grant M., Dzieje dawnego Izraela, PIW, Warszawa 1991

Krawczuk A., Rzym i Jerozolima, Iskry, Warszawa 1996

Lange de N., Świat żydowski, Penta, Warszawa 1996

Levick B., Wespazjan, Napoleon V, Oświęcim 2016

Sheppard S., Powstanie żydowskie 66-74 n.e., Napoleon V, 2013

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

63 rok p.n.e. był świadkiem gwałtownych przetasowań politycznych w Azji Mniejszej, Armenii, Syrii i Palestynie. Upadały stare dynastie a ich miejsce zajmowały nowe, tworzone ręką rzymskiego demiurga - Gnejusza Pompejusza, przez swoich stronników szumnie zwanego Wielkim. Rzymski wódz ostatecznie zajął i wcielił w granice Republiki stare królestwo Seleukidów, będące przeciwnikiem Rzymian od niemal stu trzydziestu lat, to jest od czasu gdy Antioch Wielki postanowił rzucić wyzwanie rosnącym w tej części świata wpływom drapieżnej, italskiej Republiki. Pompejusz, zafascynowany Aleksandrem, macedońskim zdobywcą z poprzedniej epoki marzył o zapisaniu się w historii świata na równi z synem Filipa. Marsz do Indii wydawał się jednak odległą perspektywą, póki co korzystając z prerogatyw udzielonych mu przez senat, a czasem też znacznie je przekraczając, dzielił i rządził na wschodzie, dorabiając się przy tym ogromnych bogactw. Bawiącego w Syrii Pompejusza w swoje spory wciągnęli mieszkający nieco na południe członkowie żydowskiej dynastii hasmonejskiej - Hirkan i Arystobul, którzy od jakiegoś czasu walczyli o panowanie w Jerozolimie i Judei.

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: David Roberts - "The Siege and Destruction of Jerusalem by the Romans Under the Command of Titus, A.D. 70"

Źródła:

Ewangelia według św. Mateusza, 15, 21-28, Pallottinum, Poznań - Warszawa 1990

Flawiusz Józef, Wojna żydowska, tłum. J. Radożycki, Rytm, Warszawa 2022

Tacyt Publiusz Korneliusz, Dzieje, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Opracowania:

Cary M., Scullard H. H., Dzieje Rzymu. Tom II, PIW Warszawa 1992

Grant M., Dzieje dawnego Izraela, PIW, Warszawa 1991

Krawczuk A., Rzym i Jerozolima, Iskry, Warszawa 1996

Lange de N., Świat żydowski, Penta, Warszawa 1996

Sheppard S., Powstanie żydowskie 66-74 n.e., Napoleon V, 2013

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Końcem września 9 roku n.e. wyczerpany długą drogą kurier wjechał do Rzymu niosąc sensacyjną wiadomość. Trwające od trzech lat powstanie, które rozlało się na Panonię i Ilirię zostało wreszcie stłumione przez Tyberiusza. Adoptowany syn Augusta ostatecznie zdławił rewoltę do której pacyfikacji wykorzystał zawrotne siły w liczbie dwunastu legionów i tysięcy wojsk pomocniczych. Tłumienie rebelii na przedpolach Italii było w ostatnich latach najważniejszym zadaniem starzejącego się Augusta, Pierwszego Obywatela. Radość z tej od dawien dawna wyczekiwanej wiadomości nie trwała jednak długo. Gdy kurier wysłany przez Tyberiusza wkraczał do stolicy imperium, zaledwie pięć dni drogi dalej, na północ gnał na złamanie karku inny posłaniec. Ten niósł znacznie mniej radosne wieści.

Źródła:

Dion Kasjusz Kokcejanus, Roman History, Book 56, tłum. E. Cary, Loeb Classical Library

Germanik Juliusz Cezar, Aratea, tłum. E. Bielecka, Wyd. Naukowe UAM, Poznań 2010

Paterkulus Wellejusz, Historia rzymska, tłum. E. Zwolski, Ossolineum 2006

Swetoniusz Gajusz Trankwillus, Żywoty Cezarów, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Ossolineum 1972

Tacyt Publiusz Korneliusz, Germania, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Tacyt Publiusz Korneliusz, Roczniki, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Opracowania:

Delbrück H., Antyczna sztuka wojenna. Tom III. Cesarstwo Rzymskie i Germanie, Napoleon V, Oświęcim 2013

McNally M., Bitwa w Lesie Teutoburskim, AmerCom SA, Poznań 2011

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

W 16 roku p.n.e. trzy niespokojne ludy germańskich Sugambrów, Tenkterów i Uzypetów przekroczyły Ren oddzielający ich ziemie od Galii Belgijskiej należącej od ponad pół wieku do Rzymian. Po drodze Germanie rabowali, palili i mordowali. Mieli także krzyżować rzymskich obywateli, chociaż z pewnością nie wszystkich, kogoś trzeba było czasem wziąć w niewolę. Drogę napastnikom jeszcze nad Renem zastąpił namiestnik prowincji Marek Lolliusz prowadzący jeden legion - V Alaudae, czyli słynne Skowronki. Legion V utworzył jeszcze Juliusz Cezar przygotowując go do rozprawy z Wercyngetoryksem ponad cztery dekady wcześniej.

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: Paja Jovanović, domena publiczna

Źródła:

Dion Kasjusz Kokcejanus, Roman History, Book 56, tłum. E. Cary, Loeb Classical Library

Florus Lucjusz Anneusz, Zarys dziejów rzymskich, tłum. I. Lewandowski, Ossolineum 1973

Paterkulus Wellejusz, Historia rzymska, tłum. E. Zwolski, Ossolineum 2006

Swetoniusz Gajusz Trankwillus, Żywoty Cezarów, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Ossolineum 1972

Tacyt Publiusz Korneliusz, Germania, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Tacyt Publiusz Korneliusz, Roczniki, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Opracowania:

Delbrück H., Antyczna sztuka wojenna. Tom III. Cesarstwo Rzymskie i Germanie, Napoleon V, Oświęcim 2013

McNally M., Bitwa w Lesie Teutoburskim, AmerCom SA, Poznań 2011

Rochala P., Las Teutoburski 9 rok n.e., Bellona, Warszawa 2005

Licencje Creative Commons:

https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/

https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.0/

https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/

https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/