คอร์สอานาปานสติ วันที่ 5-8 ก.ย. 67 ณ วัดบุปผาราม กทม. โดย พระกิตติวิมลเมธี (พระอาจารย์สุชีพ สุธมฺโม) ผู้ช่วยเจ้าอาวาส วัดบุปผาราม วรวิหาร

ให้พึงรู้ไว้ว่า การที่จิตนิ่งเฉยมีสติ รู้กิริยาที่เคลื่อน รู้กายรู้ใจแต่ละขณะจิต ถ้ามันถูกต้องและรู้ได้ เหมือนคนที่เดินไปอยู่ในทะเลทรายทอง แล้วก็ก้มลงเก็บเม็ดทอง ความเพียรคือการก้มลงเก็บเม็ดทอง ถ้ามันไม่ถูกไม่ตรงก็จะเป็นเม็ดทราย ถ้ามันถูกมันตรงก็จะเป็นเม็ดทอง ถ้าจิตนิ่งเฉยมีสติรู้กายที่เคลื่อน รู้เท้าที่เหยียบแต่ละขณะ นั่นคือการก้มลงเก็บเม็ดทองในทะเลทรายทอง แต่ในระหว่างที่เดินที่ผ่านมา บางครั้งเราก็เก็บเม็ดทอง บางครั้งเราก็เก็บเม็ดทราย การเก็บเม็ดทรายก็คือการที่กระโดดออกไปจากจิต จิตหลุดออกไปจากการนิ่งเฉย แล้วเข้าไปจ้อง ไปประคอง การพยายามเข้าไปรู้ของจิตด้วยตัวจิตเอง ไม่มีสติ อันนั้นเรียกว่าเก็บเม็ดทราย พอรู้ตัวขึ้นมาเข้าสู่ฐานแล้วมีสติรู้เท้าที่ก้าว เท้าที่เคลื่อน เท้าที่เหยียบ นั่นเก็บเม็ดทอง

เพราะฉะนั้นในระหว่างการเดินจึงต้องใช้เวลา ผู้ปฏิบัติควรใช้การเดินให้มาก เพราะว่าสมาธิที่ได้จากการเดินเป็นสมาธิที่ตั้งอยู่นาน ตอนนี้พอเรามานั่ง หลังจากเดินแล้ว นั่งคู่บัลลังก์ ตั้งกายตรง ดํารงสติเฉพาะหน้า จะมีสติรู้กายในกาย ได้ง่ายขึ้น เร็วขึ้น ตื่นขึ้น

สังเกตการไหลไปของจิต พอเป็นสะระสังกัปปะ คือ ความคิดแลบ แล้วมีการไหลเข้าไปสู่ความหมาย นั่นคือการปรุงของจิต ถูกปรุงแต่งแล้ว เข้าไปสู่สังขารแล้ว พอไปรู้ทัน พอรู้ทันในระหว่างเดินเรามีกําลังไม่พอ เพราะไหนจะต้องรู้เท้า ไหนจะต้องอยู่ที่ฐาน ไหนจะต้องดูตัวความคิด ตัวจิตตสังขารที่เกิดและดับไป กว่าจะรู้ก็คือมันดับไปแล้ว จิตที่มีความตั้งมั่นอันไม่มีกําลังเพียงพอมันไม่สามารถที่จะเดินแล้วก็ดูความดับไปของจิตตสังขารได้ แต่ถ้าสะระสังกัปปะ คือ ความคิดที่แลบ แลบปั้บรู้ปุ๊บ มันดับปุ๊บ จิตรู้ทันต่อการดับไปของสะระสังกัปปะ คือตัวความคิดที่แลบ

เพราะฉะนั้นพระพุทธเจ้าจึงกล่าวเพียงแค่ว่า เย เคหสิตา สรสงฺกปฺปา ความคิดที่แลบอันอาศัยกายอันใดที่เกิดขึ้น เต ปหียนฺติ ผู้ปฏิบัติละความคิดอันนั้น คือ ท่านจะไม่ลงลึกไปจนถึงสติ ถึงจิตตสังขาร เพราะเข้าไปสู่จิตตสังขารมันจะยิ่งเป็นความคิดซ้อนความคิดเข้าไปมาก แล้วก็ผู้ปฏิบัติก็พยายามที่จะไปละมัน

ถ้าเห็นตั้งแต่มันแลบ คือ เป็นสะระสังกัปปะหรือความคิดที่มันแลบ พอเห็นปั๊บมันดับปึ๊บ และผู้ปฏิบัติก็รู้ว่ามันดับ มันเร็วมาก ตรงนี้เป็นประโยชน์มาก พระพุทธเจ้าถึงบอกว่า ถ้าเห็นมันเกิดและดับได้ นั่นก็คือการละ เพราะการละไปของสะระสังกัปปะเหล่านั้น ใช้คําว่าเหล่านั้นคือมันเกิดบ่อยมาก เกิดเรื่อยตามผัสสะ ตามสัญญา ตามเจตนา มันเกิดได้บ่อย ถ้าผู้ปฏิบัติละได้เรื่อยๆ แล้วก็เห็นมันดับเรื่อยๆ ตรงนี้แหละที่ท่านบอกว่า อชฺฌตฺตเมว จิตฺตํ สนฺติฏฺฐติ สนฺนิสีทติ เอโกทิโภติ สมาธิยติ ก็คือว่า จิตยังคงที่ แน่นิ่ง เป็นหนึ่งเดียว ตั้งมั่นอยู่ภายในเท่านั้น ไม่ใช่เราไปทําให้จิตอยู่ภายใน มันเกิดขึ้นอย่างนี้ เกิดขึ้นจากการที่สติกั้นจิต ดูสภาวะต่างๆดับ เขาจะไม่กระเพื่อม จิตจะไม่กระเพื่อมออกไป ความตั้งมั่นชนิดแบบนี้แหละที่เป็นความตั้งมั่นที่เรียกว่า มัชฌิมาปฏิปทา ที่เรียกว่ามันเป็นกลาง ถ้าผู้ปฏิบัติประคองอย่างนี้ต่อเนื่องไปเรื่อยๆ มันจะเป็น จกฺขุกรณี ญาณกรณี ตามหลักในพระธัมมจักกัปปวัตตนสูตร

หรือไม่เช่นนั้นท่านว่า เมื่อผู้ปฏิบัติมีความตั้งมั่นในระดับนี้ องค์ประกอบของจิต ณ ขณะนั้น มันจะเป็น 

• สมาหิเต คือ มีความเรียบเสมอ
• ปริสุทฺเธ คือ มีความบริสุทธิ์ตามกําลัง
• ปริโยทาเต เป็นความผุดผ่องตามกําลัง
• มุทุภูเต เป็นความอ่อนนุ่ม
• กมฺมนิเย คล่องแคล่วต่อการใช้งานตามกําลังที่มันตั้งมั่น
• วิคตูปกฺกิเลเส ปราศจากการตกแต่งของอุปกิเลส คือมีการคายอุปกิเลสออกไปตามความตั้งมั่น ตามกําลัง
• อาเนญฺชปฺปตฺเต คือ ไม่หวั่นไหวไปตามสิ่งที่กระทบ
• ฐิเต ตั้งนิ่ง

เมื่อมันเป็นอย่างนี้ ท่านว่า จิตฺตํ นมติ ผู้ปฏิบัตินั้นน้อมจิตที่ตั้งมั่นนั้น เพื่อทําการโยนิโสมนสิการ คือพิจารณา รูป เวทนา สัญญา สังขาร วิญญาณ หรือว่าพิจารณารูปกาย โดยความเป็นธาตุ ด้วยความเป็นปฏิกูล เป็นต้นก่อน นําจิตที่ตั้งมั่นนี้น้อมไปพิจารณา นี่เรียกว่า จิตฺตํ นมติ น้อมจิตนี้เพื่อการพิจารณากายโดยความเป็นธาตุ หรือน้อมจิตนี้เพื่อพิจารณากายด้วยความเป็นปฏิกูล ซึ่งก็ทําได้ทั้งหมด อันนี้ความตั้งมั่นทุกระดับสามารถน้อมไปพิจารณาได้ แต่กําลังของความตั้งมั่นที่เพิ่มขึ้นนี้ ทําให้องค์แห่งธรรมประชุมลง ตั้งแต่อินทรีย์ประชุมลงตามกําลังของความตั้งมั่น

#พระกิตติวิมลเมธี #วัดบุปผาราม #อานาปานสติ #สติปัฏฐาน #ปฏิบัติธรรม #สมาธิ #สมาธิภาวนา #นั่งสมาธิ #วิปัสสนา #วิปัสสนากรรมฐาน #ปัญญา #ธรรมะในชีวิตประจำวัน #ธรรมะ #พระธรรมเทศนา #พุทธศาสนา #คำสอน #ความตั้งมั่น #จิตตสังขาร