W tym odcinku rozmawiamy z historykiem Sławomirem Poleszakiem, współautorem (wraz z Rafałem Wnukiem) książki „Niezłomni czy realiści. Polskie podziemie antykomunistyczne bez patosu”, laureatem Nagrody Historycznej „Polityki” im. Mariana Turskiego. To opowieść o dramatycznych decyzjach, jakie musieli podejmować żołnierze AK i członkowie konspiracji po drugiej wojnie światowej. Bez patosu, bez uproszczeń, za to z faktami i przykładami z pierwszej ręki. Dlaczego maj 1945 był momentem przełomowym dla tysięcy ludzi? Jakie były realne dylematy moralne i polityczne dowódców AK? W jaki sposób decyzje z Jałty wpłynęły na losy polskiego państwa podziemnego? Gdzie kończył się opór, a zaczynała brutalizacja i przemoc?

Chcesz więcej rzetelnych treści historycznych? Odkryj analizy, rozmowy z badaczami i polecane książki. Skorzystaj ze specjalnej oferty: 30% zniżki na roczną subskrypcję z kodem temat30 na stronie www.polityka.pl/kod/historia30.

(00:18) Wstęp do rozmowy

(01:32) Maj 1945: jaka była atmosfera polskiego podziemia?

(09:50) Czym kierowali się dowódcy Armii Krajowej w swoich decyzjach

(14:35) Decyzje Jałty a wpływ na struktury państwa polskiego

(18:04) Pomysł na nową formę konspiracji

(25:33) Jak wyglądało zaangażowanie wywiadu

(32:25) Życiorysy, na podstawie których opowiadane jest polskie podziemie

(38:36) Brutalizacja życia codziennego

(40:54) Podsumowanie.

Dzieciństwo kojarzy się dziś z zabawą, nauką i opieką dorosłych. Ale jeszcze w XIX i XX w. tysiące dzieci w Polsce zamiast szkoły trafiało do fabryk, kopalń i na służbę. Pracowały od najmłodszych lat, często wycieńczone, głodne, bez dostępu do edukacji i opieki zdrowotnej. W rozmowie inspirowanej książką Magdaleny Kopeć „Pastuszkowie, gazeciarze, tkaczki” mówimy o losie dzieci robotników, służących i ulicznych sprzedawców. Poruszamy temat milczenia wokół pracy dzieci, braku źródeł historycznych i mechanizmów psychologicznych, które wpływają na pamięć dorosłych o tamtych czasach.

(00:12) Wstęp do rozmowy z Magdaleną Kopeć

(01:04) Skąd pomysł na książkę o pracy dzieci

(03:34) Dlaczego dorośli nie chcieli wspominać pracy z dzieciństwa

(08:34) Dziecko jako tabula rasa; dlaczego dzieci chciały być jak rodzice?

(11:52) Gdzie dzieci pracowały najczęściej

(15:30) Praca dzieci, która reperuje budżet rodzinny

(19:07) O obowiązku edukacji dzieci

(27:05) Gdzie dziecko miało gorzej: na wsi czy w mieście

(32:38) Jak praca wpływała na ciała dzieci

(38:17) O dzieciach, które trafiły na ulicę

(45:50) Wspominanie i wypieranie dzieciństwa

(52:32) Podsumowanie.

Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję standard, kupując ją na stronie sklep.polityka.pl.

Kto wymyślił warszawskie getto? Jaką rolę w polityce prowadzącej do Zagłady odegrali inteligenci? Niemiecki reżim okupacyjny potocznie kojarzy się z sadystycznym gestapowcem bądź tłustym i przekupnym żandarmem. Zapominamy, że stworzyli go Niemcy i Austriacy ze stopniem doktora. Doktor przed nazwiskiem mieli Hans Frank bądź Ludwig Fischer, gubernator Dystryktu Warszawskiego. Wszystko miało być racjonalnie zaplanowane i, jak się wkrótce okazało, śmiertelnie skuteczne. O początkach warszawskiego getta z Justyną Majewską, autorką książki „Mury i szczeliny. Przestrzenie getta warszawskiego”, za którą otrzymała tegoroczną Nagrodę Historyczną im. Mariana Turskiego w kategorii debiuty, rozmawia Marcin Zaremba.

(00:17) Wstęp

(01:05) Kto wymyślił warszawskie getto

(08:08) Czemu na początku miało służyć koncentrowanie Żydów w jednym miejscu

(10:05) Dwa duże plany Niemców względem Żydów

(13:47) Kto był organizatorem Zagłady Żydów? Kim byli ci ambitni Niemcy?

(18:08) Co było najgorsze w codziennym funkcjonowaniu w warszawskim getcie

(22:43) O szczelinach w życiu getta

(27:40) O ogłoszeniach drobnych

(29:52) Podsumowanie.

Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję standard, kupując ją na stronie sklep.polityka.pl.

Czy w XI-wiecznym Kościele naprawdę istniała „sodomicka zaraza”? Dlaczego papież milczał wobec homoseksualizmu wśród duchownych? I kim był Piotr Damiani: fanatycznym moralistą czy wizjonerskim intelektualistą? Prof. Krzysztof Skwierczyński z Uniwersytetu Warszawskiego zabiera nas w podróż przez cielesne i duchowe napięcia średniowiecza. Mówimy o seksualności, płci, hipokryzji, reformie Kościoła i traktatach, które przez wieki zalegały w papieskiej szkatułce. Damiani pisał o „płci anielskiej”, pokusach Chrystusa i roli męskości w kapłaństwie. Choć przez wieki nierozumiany, dziś wraca jako jeden z najciekawszych myślicieli epoki. Z prof. Skwierczyńskim rozmawia Agnieszka Krzemińska.

(00:12) Wstęp

(01:00) Kim był Piotr Damiani i czym zasłynął

(07:45) O najcięższych grzechach

(16:45) O tym, jak tworzyło się społeczeństwo represyjne

(23:47) Damiani o kwestiach płci: czym była trzecia płeć?

(30:27) „Przebieranki”: co oznaczały?

(39:45) Nasze wyobrażenie o kwestiach seksualnych w średniowieczu

(48:15) Podsumowanie.

Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję standard, kupując ją na stronie sklep.polityka.pl.

Przeszłość nie była łaskawa dla kobiet — w podręcznikach historii dominują mężczyźni, kobiety często pozostają w tle. Starożytny Egipt to wyjątek. Kobiety potrafiły tu zrobić karierę, rządzić i prowadzić interesy, a Herodot pisał z przerażeniem o ich swobodzie. W pierwszym odcinku naszego nowego cyklu przyglądamy się Egipcjankom: królowym, kapłankom, poetkom i zwykłym mieszkankom kraju nad Nilem. Z dr. Filipem Taterką sprawdzamy, jakie naprawdę miały prawa, możliwości i jak były postrzegane. Startujemy z serią, w której będziemy odkrywać, jak kobietom — liderkom, polityczkom, ale też zwykłym obywatelkom — żyło się w przeszłości. Zapraszamy w podróż do świata, gdzie nie tylko faraonowie mieli głos!

(00:12) Wprowadzenie i początek cyklu „Kobiety w historii”

(02:05) O badaniach polskich archeologów i kobietach, które sprawowały władzę w starożytnym Egipcie

(05:24) Kobiety na tronie: samodzielne rządzenie czy wpływy doradców?

(10:10) Charakterystyka rządów Kleopatry

(13:04) Jak wyglądało życie codzienne kobiet w starożytnym Egipcie oraz ich prawa

(16:15) Ścieżki kariery dostępne dla kobiet w starożytnym Egipcie

(20:18) Edukacja dziewcząt: możliwości i ograniczenia

(30:44) Wizerunek kobiet w literaturze starożytnego Egiptu

(37:10) Jak wyglądała ochrona zdrowia kobiet w starożytnym Egipcie?

(39:45) Do czego aspirowały i o czym marzyły?

(50:00) Relacje homoseksualne między kobietami w Egipcie

(56:56) Podsumowanie rozmowy.

Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.

Zwiedzamy Florencję! Ale od czego zacząć, gdy sztuka atakuje z każdej strony? Jak nie oszaleć od piękna i nie paść ofiarą syndromu Stendhala? Przylatujemy... a raczej przyjeżdżamy pociągiem z Bolonii lub Pizy i ruszamy w miasto. Z pomocą prof. Haliny Manikowskiej odkrywamy Florencję: od fresku Masaccia w Santa Maria Novella, przez dzieła Brunelleschiego, Giotta i Michała Anioła, aż po Ogrody Bardinich z widokiem na kopułę. Po drodze panino con trippa i bistecca alla fiorentina. Plan zwiedzania, który ratuje przed sztuką w wysokim stężeniu.

(00:12) Wstęp

(00:49) Zwiedzamy Florencję: od czego zaczynamy?

(02:30) Kościół Santa Maria Novella: pierwsze obrazy z perspektywą i niesamowite freski

(04:18) Syndrom Stendhala: dlaczego nie da się zobaczyć wszystkiego we Florencji w weekend

(06:08) Mercato di San Lorenzo: największy targ we Florencji. Co zjeść?

(07:45) Zwiedzamy Pałac Medyceuszy

(12:30) Szpital Niewiniątek, czyli wizytówka Florencji

(14:53) Kim był Filippo Brunelleschi dla Florencji? Wybitny rzeźbiarz i architekt

(19:20) Santa Maria del Flore: kopuła zbudowana przez Brunelleschiego, widoczna w całej Florencji

(25:04) Piazza Della Repubblica i kolumna obfitości

(28:15) Piazza della Signoria: dlaczego powstał dzięki walkom politycznym

(31:35) Donatello: rzeźbiarz bardzo ważny dla Florencji

(33:30) Galeria Uffizi

(34:57) Trzy galerie sztuki we Florencji, które warto zobaczyć

(38:55) Kościół Santa Croce: co w środku?

(41:35) San Miniato al Monte: kościół na wzgórzu

(46:10) Co zjeść na koniec takiej podróży po Florencji

(48:00) Podsumowanie.

Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.

Hiperinflacja, bankructwa, wojna celna z Niemcami i Wielki Kryzys. Jak II RP w ogóle przetrwała? Ten odcinek to ekonomiczna podróż po jednym z najtrudniejszych okresów w historii Polski: dwudziestoleciu międzywojennym. Marcin Zaremba rozmawia z Andrzejem Krajewskim, autorem książki „Rzeczpospolita kryzysowa”, o tym, jak wyglądało życie w kraju, który wstał z wojennej ruiny, a potem obrywał ekonomicznie nokaut za nokautem. Odcinek o tym, jak władze radziły sobie z gigantyczną inflacją, jak Grabski wprowadził nową walutę, czemu Piłsudski miał szczęście i jak polski węgiel ratował Brytyjczyków. A także – czy dało się wtedy uniknąć recesji i jak naprawdę działał Centralny Okręg Przemysłowy.

(00:12) Wstęp

(01:05) Jak żyło się gospodarczo w II Rzeczpospolitej? Czy było gorzej niż dzisiaj? O pożyczkach, dodrukach i inflacji

(04:40) Jak wyglądał ówczesny budżet państwa

(09:18) Strategie walki z drożyzną

(11:41) Powstanie nowego rządu z Władysławem Grabskim na czele: reformy i nowa złotówka

(16:00) Konwencja górnośląska i zakaz polskiego węgla na terenie Niemiec

(22:00) Dlaczego Piłsudski był szczęściarzem? I jak polski węgiel uratował Wyspy Brytyjskie

(26:02) Kryzys ekonomiczny od 1930 r. i kreatywna księgowość

(32:20) Czy dałoby się wyciągnąć Polskę z Wielkiego Kryzysu? Symulacje

(36:30) O działalności Centralnego Okręgu Przemysłowego

(40:48) Ogromne wydatki na zbrojenia

(42:30) Podsumowanie

Kim byli Piastowie, pierwsza polska dynastia królewska, i dlaczego wiemy o nich tak mało? W tym odcinku rozmawiamy z prof. Piotrem Węcowskim, mediewistą z Uniwersytetu Warszawskiego, który przybliża historię Piastów. Od Mieszka I, przez Bolesława Chrobrego, aż po Kazimierza Wielkiego, który „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”. Jakie fakty kryją się za tymi znanymi hasłami? Jakie tajemnice skrywają badania DNA i jak archeologia pomaga w odkrywaniu prawdy o początkach polskiego państwa? Odpowiadamy na pytania o polityczne dylematy Piastów, ich małżeństwa, wewnętrzne konflikty i wpływ na Europę. A także o to, czy Piastowie byli rzeczywiście liczącą się dynastią.

(00:12) Wstęp: rozmowa o Piastach

(01:05) Kim byli Piastowie i skąd się wzięli?

(03:46) Różne teorie na temat pochodzenia Piastów

(06:30) Współpraca historyków z archeologami: dlaczego jest kluczowa?

(07:45) Mieszko I i Dobrawa: pierwsze informacje o początkach państwa

(10:34) Ile żon miał Mieszko I?

(12:28) Mieszko I: gorliwy chrześcijanin czy polityk?

(16:39) Kiedy po raz pierwszy pojawiła się nazwa „Piastowie”?

(18:50) Piastowie a kwestia wydziedziczenia

(22:00) Genealogia Piastów: jak wyglądały ich linie?

(27:09) Liczba i charakter linii Piastów

(32:38) Jakie znaczenie mieli Piastowie na tle Europy?

(40:14) Kazimierz Wielki: jak zdobyć fundusze na rozbudowę Polski?

(44:50) Ostatni przedstawiciele Piastów

(48:40) Piastówny po Kazimierzu Wielkim: czy kiedykolwiek zasiadły na tronie?

(51:04) Podsumowanie.

Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.

Czy polscy Żydzi masowo popierali komunizm? Mit „Żydokomuny” upraszcza i zniekształca historię. Faktem jest, że część ocalałych z Holokaustu wstąpiła do partii komunistycznej, widząc w niej szansę na przetrwanie i awans. Ale wielu zajęło się odbudową żydowskiego życia religijnego i kulturalnego, tysiące pracowało jako górnicy i rzemieślnicy. Większość ostatecznie wybrała emigrację, zwłaszcza po pogromie kieleckim. O powojennych wyborach polskich Żydów Marcin Zaremba rozmawia z dr. Kamilem Kijkiem. Punktem wyjścia do dyskusji jest wystawa „1945. Nie koniec, nie początek” w Muzeum Polin, ukazująca skomplikowane losy ocalałych.

(00:12) Wprowadzenie

(02:04) Stosunek Żydów do komunizmu po drugiej wojnie światowej

(04:14) Żydzi w Polskiej Partii Robotniczej

(07:20) Żydzi nie będący komunistami, lecz wspierający komunizm: przyczyny zjawiska

(12:00) Sytuacja rabina Dawida Kahane

(18:22) Odbudowa społeczności żydowskiej w powojennej Polsce

(21:05) „Bitwa o handel”: losy żydowskich przedsiębiorców po wojnie

(27:40) Dążenie do odwetu na faszystach i nazistach

(33:55) Przyczyny presji na niezwiązane z komunizmem organizacje żydowskie

(39:16) Walka z kosmopolityzmem

(43:08) Podsumowanie.

Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.

Jakie sekrety skrywa Akropol? Co widać ze wzgórz, które zmieniają perspektywę na starożytne miasto? Agnieszka Krzemińska rozmawia z prof. Markiem Węcowskim, jednym z najlepszych znawców starożytnej Grecji, który zabiera nas w unikalną wycieczkę po Atenach. Zaczynamy od widoku ze wzgórz, by potem odwiedzić Muzeum Akropolu, Agorę i Keramejkos, czyli nekropolię. Prof. Węcowski dzieli się fascynującymi szczegółami o historii miasta, jego architekturze i życiu codziennym starożytnych Aten. Nie zabraknie też informacji o tym, co zjeść i gdzie się ukryć przed palącym słońcem. Odkrywamy Ateny z nowej perspektywy – nie tylko jako turyści, ale i badacze historii.

(00:00:12) Wstęp

(00:01:20) Od czego zacząć zwiedzać Ateny i dlaczego nie od Akropolu?

(00:02:01) Na start: wzgórza ateńskie

(00:04:24) Muzeum Akropolu: historia budowy

(00:10:00) Wielkie Propyleje: dlaczego wokół budynku były takie kontrowersje

(00:14:33) Wzgórze Pnyks i teatr polityczny – czym był?

(00:19:04) „Doświadczenie cienia” w Atenach – jak to rozumieć?

(00:21:37) Park Archeologiczny w Atenach, kierunek: Agora!

(00:23:04) Co zjeść w okolicach Agory? Ulubione dania prof. Węcowskiego

(00:25:08) Jaką rolę odgrywała Agora i od czego zacząć zwiedzanie

(00:28:38) Archiwum europejskie: jak wyglądała pierwsza baza danych?

(00:38:20) O publicznie spisanych ateńskich prawach

(00:35:57) Hefajstejon (dawny Tezejon): dlaczego świątynia została zamieniona na kościół chrześcijański

(00:39:58) Dlaczego Ateny są ubogie, jeśli chodzi o architekturę starożytną?

(00:42:18) Teatr Dionizosa: jak wyglądał w starożytnej Grecji

(00:46:14) Jak rozchodził się głos w teatrze ateńskim

(00:50:37) Karamejkos, „najpiękniejsze przedmieście Aten”: jak zmieniały się greckie mody pośmiertne?

(00:59:45) Spacer przez ateńską Plakę: dzisiejsze stare miasto Aten

(01:03:50) Podsumowanie.

Chcesz lepiej poznać historię i tematy poruszane w naszych podkastach? Wykup dostęp do Polityka.pl i odkryj bogaty zbiór materiałów na wiele tematów, od historii przez politykę po kulturę. Skorzystaj z kodu HISTORIA30 i otrzymaj 30% zniżki na subskrypcję.