Tym razem — do Warszawy! Tej przedwojennej, rewiowej, roztańczonej i całkiem... orientalnej. W samym sercu miasta: Żydzi, Polacy, Rosjanie i Ukraińcy. Wspólnie tworzyli scenę kabaretową, dzięki której stolica zyskała miano „Paryża Północy”. W ostatnim odcinku naszego podcastu poznacie artystki z Teatru Morskie Oko — w tym te, które urodziły się na Krymie. Tak kończymy naszą Bablową podróż. Z rozmachem i w blasku reflektorów! Dziękujemy, że byliście z nami — i do usłyszenia, gdziekolwiek zawiedzie nas kolejna historia.

Z Nowej Zelandii wracamy do Europy — przez Krym! Gdzie spotykamy utopijnego socjalistę, anarchistę i tłumacza "Rękopisu znalezionego w Saragossie". Nasz bohater to Edmund Chojecki, przyjaciel Norwida, a do tego — pierwszy znany z imienia i nazwiska Polak, który odwiedził Islandię i Grenlandię. Chojecki mieszkał na Krymie, pracował w Egipcie i tworzył głównie po francusku — dziś niemal zapomniany, a przecież jego biografia to gotowy scenariusz na przygodowy serial (albo przynajmniej dobry odcinek podcastu).

Nadal zostajemy w Nowej Zelandii — ale tym razem będzie wojennie, mistycznie i odrobinę brawurowo. Poznacie Te Kooti’ego, proroka i rewolucjonistę, który marzył o zbudowaniu Nowej Jerozolimy. Usłyszycie historię Gustawa Tempskiego z Braniewa — awanturnika i bohatera nowozelandzkich wojen. Według niektórych źródeł, został zjedzony przez Maorysów chcących przejąć jego bojowego ducha, według innych — jego ciało spalono z szacunku, a zjedzono jedynie podkomendnych. Odwiedzimy też maoryskie koszary, gdzie żołnierze ruszali do walki z nazistami w przekonaniu, że są… potomkami biblijnego Izraela. Na koniec spojrzymy na obrazy artysty o czesko-niemieckich korzeniach (niczym u Matejki), który ukształtował wyobraźnię Nowozelandczyków. A wszystko to składa się na taki Babel, że sami jesteśmy zaskoczeni.

W tym odcinku lądujemy w Nowej Zelandii — ale, jak to w „Bablu”, szybko okazuje się, że prowadzą tam ścieżki z Tczewa, Wilna, Petersburga i jeszcze dalej. Zastanawiamy się, skąd wśród Maorysów tak wiele mieszanych małżeństw, dlaczego rosyjska caryca nie zapłaciła dziecku za jego pracę, i czy z europocentrycznej perspektywy da się wytłumaczyć kanibalizm. Przy okazji patrzymy też na Wilno oczami pewnego Polaka — i dostrzegamy w jego opowieści niepokojąco znajomy pejzaż władzy.

W tym odcinku Babla opowiadamy o batiku – niezwykłej technice malowania woskiem, która z Indonezji dotarła do Polski, a my staliśmy się światową potęgą w produkcji tkanin. Kim był Babur – krwiożerczym tyranem czy wynalazcą przemysłu modowego? Co łączy wielkanocne pisanki i zdobnictwo na Jawie? I dlaczego na lotnisku w Indonezji można znaleźć napis... „Polska”? O niedoszłej kolonii na Sumatrze, nietuzinkowych polskich artystach i szlacheckich strojach opowiadają Adam Balcer i Paweł Sulik.

W tym odcinku przemierzamy szlak Indonezja-Holandia-Polska śladami zapomnianego pisarza, który narobił szumu nie tylko w Batavii, ale i w przedwojennej Warszawie. Multatuli, wybitny niderlandzki autor, przez kilkanaście lat patrzył z bliska na piekło kolonializmu w Indonezji. Jego książka Max Havelaar, bezlitosna demaskacja mechanizmów władzy, stała się legendą wśród polskiej lewicy… i nie tylko. Zachwycała się nią prawica, wspominała Maria Dąbrowska, tłumaczyła nestorka polskiego reportażu. A dziś? Cisza. W "Bablu" przywracamy głos temu, który zburzył kolonialne złudzenia i przez chwilę połączył Jawę z Wisłą.

Razem z Panem Teodorem spod Łomży ruszamy przez Ocean Indyjski na Cejlon i do Indonezji. Szlachcic ten zdążył po latach wrócić do ojczyzny i wziąć udział w powstaniu kościuszkowskim. Mamy w studiu jego pamiętniki i nie zawahamy się ich użyć. Niezwykle celne, wręcz etnograficzne obserwacje podaje nam z dużą empatią i zrozumieniem wobec ras, kultur i religii, wśród których przebywa. A Indonezję warto poznać, bo to czwarte pod względem liczby ludności państwo świata.

To nasz ostatni przystanek w Południowej Afryce – a zarazem najbardziej literacki. Odwiedzamy afrykanerskie Soplicowo, gdzie narodowy poemat zaskakująco przypomina... "Pana Tadeusza". Tropimy polskie (a czasem litewsko-łotewskie czy żydowskie) wątki w życiorysach noblistów z RPA – J. M. Coetzee i Nadine Gordimer. Poznajemy też Sub, czyli Sarę Goldblatt z Radomia, pierwszą poetkę piszącą po afrikaans i cichą redaktorkę narodowego wieszcza Afrykanerów. Na koniec opowieść o rodzinie, która chowała sekrety przed dziećmi, mówiąc do siebie po... malajsku.

Stanisław Szukalski nie jest postacią wymyśloną. Tak, jak nie są zmyślone jego związki z Leonardo DiCaprio. O co chodzi? Opowiadamy na końcu tego odcinka, wcześniej usłyszysz o tym, jak Polacy uciekali z obozów w południowej Afryce. A Dmowski, Marchlewski, Sienkiewicz i Prus gorąco recenzowali wydarzenia na drugim końcu świata. Afrykanerzy zaś w swoim manifeście wskazywali: "spójrzcie na Polaków".

Trochę mało zrozumiałe, o czym tu piszemy? Bo tych wydarzeń nie da się streścić w kilku zdaniach, trzeba posłuchać najnowszego odcinka podcastu "Babel. Rzeczpospolita multi-kulti".