ซามาร์คานด์ ราชธานีเดิมของอุซเบกิสถาน สมัยที่ชาวอุซเบกตกอยู่ใต้อำนาจโซเวียตรัสเซียแล้วใจหาย เพราะไม่เพียงแต่ถูกลอกทองที่ใต้เพดานโดมมัสยิด แต่รัสเซียยังพยายามอย่างหนักที่จะทำให้ชาวอุซเบกเปลี่ยนศาสนา ถึงขั้นออกกฎหมายลงโทษบุคคลที่มีคัมภีร์อัล กุรอ่าน ห้ามสตรีมุสลิมคลุมผม คลุมหน้า ฯลฯ แต่ไม่อาจทำลายแรงศรัทธามหาศาลที่มีต่อพระผู้เป็นเจ้าของพวกเขาได้

 มัสยิด สุสาน โรงเรียนสอนศาสนาอันดารดาษ ที่ล้วนได้รับการดูแลรักษาอย่างดีเยี่ยม คือบทพิสูจน์ความจริงข้อนี้ จนเชื่อว่าไม่ยากเลยที่จะมีใครเผลออุทานเมื่อแรกเห็นว่า โอ้ ซามาร์คานด์...โรมแห่งบุรพทิศ!

.

ขอขอบคุณ ผู้สนับสนุนร่วม กองทุนส่งเสริมงานวัฒนธรรม กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม ที่เป็นส่วนหนึ่งของการเดินทางครั้งนี้