ณ บัดนี้อาตมาภาพจักได้แสดงธรรมิกถา เป็นธรรมสวนะฉลอง

ประคองศรัทธาประดับสติปัญญา คุณสมบัติของท่านผู้พุทธบริษัท ทั้ง

คฤหัสถ์บรรพชิต บรรดามาสโมสรเพื่อสวนะกิจในสถานที่นี้ทุกถ้วนหน้า จะชี้

แจงแสดงธรรมเทศนาในเวลาวันนี้ คือในเรื่อง ธรรมนิยามสูตร

       ธรรมที่สมเด็จพระพุทธเจ้าผู้มีพระภาคทรงตรัสเทศนายกย่องธาตุ

ธรรมว่า เป็นของเกิดขึ้นก่อนเก่า หรือเก่าก่อน พระพุทธเจ้าจะเกิดขึ้น หรือจะ

ไม่บังเกิดขึ้น ธาตุธรรมน่ะเขามีอยู่แล้ว เขาเกิดอยู่แล้ว ตั้งอยู่แล้วเป็นปรกติ

       พระองค์ทรงแสดงธรรมในข้อนี้ คือจะทรงแสดงชี้แจง แสดงธาตุธรรม 

ให้ปรากฏตามกำหนด ตามความเป็นจริงของธาตุธรรมเหล่านั้น บัดนี้จะชี้

แจงแสดงตามวาระพระบาลีแห่งพระสูตรนั้น เพื่อเป็นเครื่องปฏิการสนอง

ประคองศรัทธา ประดับสติปัญญาคุณสมบัติของท่านผู้พุทธบริษัททุกถ้วนหน้า

       เริ่มต้นแห่งพระสูตรว่า

       เอวมฺเม สุตํ พระสูตรนี้พระอานนท์ได้สดับฟัง เฉพาะพระพักตร์

สมเด็จพระผู้มีพระภาคเจ้า

       เอวํ อากาเรน ด้วยอาการอย่างนี้

       เอกํ สมยํ ณ สมัยครั้งหนึ่ง สมเด็จพระผู้มีพระภาคเจ้าเสด็จประทับ

ที่วิหารเชตวัน อันเป็นอารามของอนาถบิณฑิกคฤหบดี สร้างถวายใน

กรุงสาวัตถี ครั้งนั้นสมเด็จพระผู้มีพระภาคทรงรับสั่งหาพระภิกษุทั้งหลาย

       ภิกษุทั้งหลายรับพุทธพจน์ของพระผู้มีพระภาคเจ้าด้วยอาลปนคาถา

ว่า ภทนฺเต ความเจริญจงมีแก่พระองค์ดังนี้

       สมเด็จพระผู้มีพระภาค เมื่อพระภิกษุทั้งหลายเป็นอันมากมาสู่ที่

ประชุมนั้นแล้ว จึงได้ตรัสพระสูตรนี้ว่า

       อุปฺปาทา วา ภิกฺขเว ตถาคตานํ พระพุทธเจ้าจะเกิดขึ้น ดูกรภิกษุ

ทั้งหลาย ความเกิดขึ้นของพระตถาคตเจ้าก็ดี

       อนุปฺปาทา วา ตถาคตานํ ความไม่บังเกิดขึ้นของพระตถาคตเจ้าก็ดี

       ฐิตา ว สา ธาตุธาตุนั้น เขาตั้งอยู่แล้ว 

       ธมฺมฏฺฐิตตา เพราะความที่แห่งธาตุนั้น เป็นของตั้งมั่นแห่งธรรม หรือ

เป็นที่ตั้งมั่นแห่งธรรม

       ธมฺมนิยามตา เพราะความที่แห่งธาตุนั้น เป็นเบาะของธรรม คำว่า

เป็นเบาะนี้ขบขันอยู่

       สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจา สังขารทั้งปวงไม่เที่ยง ดังนี้

       ตํ ตถาคโต อภิสมฺพุชฺฌติ พระตถาคตเจ้าได้ตรัสรู้พร้อมเฉพาะอยู่ ไต่

สวนธรรมนั้นอยู่ หรือ ไต่สวนธาตุนั้นอยู่

       อภิสมฺพุชฺฌิตฺวา อภิสเมตฺวา ครั้นตรัสรู้พร้อมจำเพาะแล้ว ไต่สวนเสร็จแล้ว

       อาจิกฺขติ เทเสติ ย่อมบอก ย่อมแสดง

       ปญฺญเปติ ปฏฺฐเปติ ย่อมบัญญัติ ย่อมแต่งตั้ง

       วิวรติ วิภชติ ย่อมเปิดเผย ย่อมจำแนก

       อุตฺตานีกโรติ ย่อมทำให้ตื้นขึ้นว่า

       สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจาติ ฯ สังขารทั้งปวงไม่เที่ยง

       อุปฺปาทา วา ภิกฺขเว ตถาคตานํ อนุปฺปาทา วา ตถาคตานํ ฐิตา ว สา

ธาตุ ธมฺมฏฺฐิตตา ธมฺมนิยามตา