ธมฺโม สุจิณฺโณ สุขมาวหาติ   ธรรมที่บุคคลสั่งสมไว้ดีแล้วนำความสุขมาให้

 เอสานิสงฺโส ธมฺเม สุจิณฺเณ   ข้อนี้แหละเป็นอานิสงส์ในธรรมความประพฤติดี

 น ทุคตึ คจฺฉติ ธมฺมจารีติ   ผู้ประพฤติธรรมดีเรียบร้อยไม่ไปสู่ทุคติ

 นี่เนื้อความของพระบาลีคลี่ความเป็นสยามได้ความเพียงแค่นี้ ต่อแต่

   นี้จะอรรถาธิบายขยายความว่าธรรมย่อมรักษาผู้ประพฤติธรรมนั้นเป็นไฉน?

 เพราะธรรมคือความดี   จะขีดขั้นลงไปเพียงแค่ไหน ความดี ไม่มี

   ความชั่วเข้าเจือปนเลยนี่ก็เป็นโลกุตรธรรมแท้ ๆ ข้ามขึ้นจากโลก เป็น

   วิราคธาตุวิราคธรรมแท้ ๆ ไม่เกี่ยวข้องด้วยสราคธาตุสราคธรรมทีเดียว   นี้ส่วนหนึ่ง

 คำว่าธรรมแยกออกเป็นหลายประการ   ท่านแสดงไว้เป็นหลักเป็น

   ประธานแก้ในศัพท์ว่า ธรรม ธมฺโม คำว่า ธรรมนั้นแยกออกไปถึง ๔ คือ

 คุณธรรม

 เทศนาธรรม

 ปริยัติธรรม

 นิสัตตนิชีวธรรม

 แยกออกไปเป็น ๔   คุณธรรมให้ผลตามกาล

 ฝ่ายดีก็ให้ผลเป็นสุข   ฝ่ายชั่วก็ให้ผลเป็นทุกข์ นี้ก็เป็นคุณธรรมฝ่ายดี

   ฝ่ายชั่ว หรือดีฝ่ายเดียวให้ผลเป็นสุขฝ่ายเดียว นั้นก็เรียกว่าคุณธรรม

 เทศนาธรรมที่พระองค์ตรัสเทศนา   ไพเราะในเบื้องต้น ไพเราะใน

   ท่ามกลาง ไพเราะในเบื้องปลาย ท่านวางหลักไว้

 ไพเราะในเบื้องต้น คือ ศีล   บริสุทธิ์กาย วาจาเรียบร้อยดีไม่มีโทษ

   ตลอดจนกระทั่งถึงดวงศีล

 ไพเราะในท่ามกลาง คือ สมาธิ   ตลอดจนกระทั่งถึงดวงสมาธิ

 ไพเราะในเบื้องปลาย คือ ปัญญา   ตลอดจนกระทั่งถึงดวงปัญญา นี้

   ก็คือเทศนาธรรม

 ปริยัติธรรม   ข้อปฏิบัติอันกุลบุตรจะพึงเล่าเรียนศึกษา ตั้งต้นแต่นัก

   ธรรมตรี โท เอก เปรียญ ๓ ๔ ๕ ๖ ๗ ๘ ๙ หลักสูตรวางไว้ในประเทศไทย

   การศึกษาปริยัติมีเท่านี้ นี่ที่เรียกว่าปริยัติธรรม

 นิสัตตนิชีวธรรม   ยกเอารูปออกเสีย กับวิญญาณออกเสีย เหลือแต่

   เวทนา สัญญา สังขาร สามอย่างนี้ท่านจัดเป็นนิสัตตนิชีวธรรม   ไม่ใช่สัตว์ไม่

   ใช่ชีวิต

 แสดงหลักไว้ดังนี้แสดงธรรมออกไปเป็น ๔ คือ คุณธรรม เทศนา

   ธรรม ปริยัติธรรม นิสัตตนิชีวธรรม แสดงสี่ดังนี้

 ธรรมย่อมรักษาผู้ประพฤติธรรม   แต่คำว่าธรรมนี้ แสดงตามแบบ

   ปริยัติ ไม่ใช่หนทางปฏิบัติ แบบทางปฏิบัติ

 ศาสนามี ๓ ทาง คือ ปริยัติ   ปฏิบัติ ปฏิเวธ