อบรมอานาปานสติ ครั้งที่ 92 โดย (พระกิตติวิมลเมธี) พระอาจารย์สุชีพ สุธมฺโม วัดบุปผารามวรวิหาร วันอาทิตย์ที่ 5 พฤศจิกายน 2566 ณ อาคารธรรม ดีรุ่งโรจน์

การเรียนรู้ธรรมะต้องตรงเข้าไปสู่รูปนามกายใจแท้ๆ คือชีวิตที่บริสุทธิ์ดั้งเดิม ถ้าไม่ตรงเข้าไปก็จะเป็นเรื่องราวของกิเลส อาสวะ อวิชชา ตัณหา อุปาทาน สิ่งเหล่านี้เป็นการเรียนออกจากกายใจรูปนาม แม้เป็นเรื่องธรรมะก็ตามล้วนเป็นอาหารของอวิชชา

แต่ถ้าเรียนแล้วตรงเข้าไปสู่กายใจแท้ๆ ขันธ์๕ ธาตุ๔ อายตนะ๑๒ อินทรีย์ รูปนามกายใจแท้ๆที่ไม่มีชื่อสกุล ฐานะ คุณสมบัติ เพียงแค่กายใจที่อยู่ด้วยกันเป็นชีวิตที่บริสุทธิ์ กายก็ประกอบด้วยธาตุ๔ ดินน้ำไฟลม แต่อวิชชา ตัณหา อุปาทาน อาสวะทั้งหลาย มันหลอกกายใจชีวิตนี้ และนำพาชีวิตนี้เดินทางยาวไกล ไม่มีที่สิ้นสุด แล้วก็ผูกยึดกายใจนี้ไว้ในฐานะที่เป็นตัวเราของเรา แล้วก็สร้างเส้นใยยึดระหว่างชีวิตกับสิ่งที่ชื่อว่าของเราไว้มากมาย การมีชีวิตอยู่ของเราในขณะที่เป็นปัจจุบันที่รู้สึกได้ว่ายังไม่ตาย เต็มไปด้วยความยึดมั่นถือมั่นในเรื่องราวต่างๆที่หล่อหลอมให้เกิดความเป็นเราขึ้นมา

ถ้าใครศึกษาธรรมและปฏิบัติธรรม แล้วยังเริ่มต้นอยู่กับการยึดมั่นถือมั่น อยู่กับความเป็นเราของเราอยู่ จะเข้าถึงธรรมะยาก เพราะต้องใช้ความคิด สาเหตุของความคิด ตัวความคิด ผลของความคิดที่เป็นใหญ่อยู่แต่ละขณะจิตของเรา อยู่ในกำลังของอวิชชา เป็นอธรรมทั้งหมด

ถ้าขณะใดเริ่มต้นด้วยวิชชา ขณะนั้นจะเข้าสู่ความสงบได้ง่ายและเร็ว

ถ้าขณะใดที่เริ่มต้นด้วยอวิชชา แม้จะพยายามขนาดไหนก็จะฟุ้งซ่าน กระสับกระส่าย หดหู่ ห่อเหี่ยว ซึ่งเรื่องเหล่านี้ไม่ได้หมายถึงว่ามีชั่วโมงปฏิบัติมากน้อย อยู่ที่ขณะจิตนั้นว่าถูกจับด้วยอะไร เรียกว่า มโนปวิจาร

ถ้าในขณะจิตนั้นถูกจับด้วยอวิชชา ก็จะปรุงแต่งไปอยู่ในอำนาจของตัณหา อุปาทาน ถ้าในขณะจิตใดถูกจับด้วยวิชชา ก็จะหยุดการปรุงแต่งเข้าสู่ความสงบปราณีต

ธรรมชาติในจิตใจเรามี ๒สาย สมุทยวาร(ขึ้นต้นด้วยอวิชชา ปรุงแต่งไปสู่ทุกข์) และนิโรธวาร(กฏเกณฑ์แห่งความดับทุกข์ สายของความดับทุกข์)

ผู้ที่รู้อยู่เห็นอยู่ด้วยวิหาระนี้ละอวิชชาได้ วิชชาเกิดขึ้นได้ในขณะจิตนี้ทันทีที่ทำถูกต้อง

ทำความรู้ตรงเข้าไปสู่ชีวิตกายใจแท้ๆที่นั่งอยู่ตรงนี้ ณ ขณะนี้ ที่รู้สึกอยู่ตรงนี้ ที่เป็นจริงเป็นปัจจุบันอยู่ เมื่อตรงเข้าไปทะลุกองสักกายะ อุปาทิ อัตตาตัวตน ความรู้ต่างๆก็ไม่มี เป็นกายใจที่บริสุทธิ์ พอเริ่มต้นตรงนี้ได้ ถ้าอวิชชาไปจับจะเดินเข้าไปสู่อัตตาตัวตนจนไปถึงทุกข์ ถ้าวิชชาจับจะทำให้สติสัมปชัญญะ ปัญญาตั้งขึ้น พัฒนาขึ้น จะหยุดอาสวะ อุปาทาน เพราะวิชชาที่จับอยู่กับความเป็นจริง ไม่ปรุงแต่ง

จิตปกติของปุถุชน คนที่หนาด้วยกิเลส ก็อยู่ในอำนาจของอวิชชา จึงพูดได้ว่ามวลมนุษยชาติมีอวิชชาเป็นเจ้าเรือน การเคลื่อนไหวกายใจในอำนาจอวิชชา ยิ่งเคลื่อนไหวอวิชชาก็ยิ่งแข็งแรง เราจึงจมอยู่กับความทุกข์ในทุกๆเรื่อง เพราะเส้นทางของอวิชชาไปสุดอยู่ที่ทุกข์

พระพุทธเจ้าท่านสอนว่าสิ่งที่ควรเรียนรู้ในการอบรมธรรมะคือ ขันธ์ ธาตุ อายตนะ อินทรีย์

ขันธ์ หมายถึง กายใจรูปนามแท้ๆ ศึกษากายแท้ๆที่ประกอบไปด้วยธาตุ๔ ดินน้ำลมไฟเหมือนกันทุกกาย กายเป็นที่อาศัยของใจ ใจไม่มีกายเป็นที่อาศัยก็ไม่มีชีวิต การศึกษาแจ้งเข้าไปที่กายเลยทำให้เข้าใจใจด้วย เข้าใจชีวิตด้วย ตรงเข้าไปสู่กายใจแท้ๆ ธรรมะจะตั้งต้นขึ้นได้ง่าย

ใจอาศัยกายเข้าหาอารมณ์ต่างๆ เช่น เข้าหารูปโดยผ่านความรู้ทางตา ตัวนาม จิต หรือวิญญาณที่เป็นตัวรู้อาศัยกายนี้อยู่ และเข้าไปสู่โลกใบนี้ทั้งใบ เรื่องราวต่างๆได้ทั้งหมดด้วยอาศัย ตา หู จมูก ลิ้น กาย อวิชชาจับตอนที่จักขุประสาทกระทบกับรูปารมณ์ภายนอกที่เป็นรูปเป็นสี พอกระทบ ตัวรู้เข้าไปรับรู้ถึงการกระทบนั้น อวิชชาเข้าไปจับทันทีที่กระทบเกิดเป็นความชอบหรือไม่ชอบขึ้นมา เกิดเป็นดีชั่วถูกผิด เกิดเป็นความอยากได้ไม่อยากได้ ความรักชังเกลียดโกรธ ตัวที่ไม่รู้คืออวิชชาเข้าไปจับก็จะพาเข้าไปสู่ทางนั้น ถ้าเข้าไปรู้ด้วยวิชชา ไม่ปรุงแต่งไปสู่ความชอบไม่ชอบ หยุดได้ตรงนั้น ต้นนี้เป็นต้นของธรรมะ ไม่สามารถเข้าได้ด้วยความคิด เราจึงจำเป็นที่จะต้องเท่าทันต่อการกระทบ มีวิชชาเกิดขึ้นอวิชชาจะถูกละออกไป ถ้าอวิชชาเกิดขึ้นวิชชาจะไม่เกิดขึ้น ชีวิตเราจึงตั้งต้นด้วยธรรมชาติ ๒ สายนี้

การฟังธรรมปฏิบัติธรรมเพื่อที่จะเข้าใจธรรมะจึงต้องพัฒนา สติ สมาธิ และปัญญาเพราะ ๓ อย่างนี้ทำให้ฐานของจิตมีความมั่นคงเป็นที่ตั้งของวิชชา และไปรู้เท่าทันต่อการกระทบ

ผู้รู้อยู่เห็นอยู่ซึ่งรูปโดยความเป็นของไม่เที่ยง ละอวิชชาได้วิชชาจึงเกิดขึ้นได้

การที่จะรู้อยู่เห็นอยู่ คือ รู้เห็นตรงต่อสิ่งที่ปรากฏได้ในขณะนั้นจริง ไม่ใช่เรื่องของความคิด เพราะความคิดเป็นอดีต อนาคต ไม่เป็นปัจจุบัน

การที่จะรู้อยู่เห็นอยู่ต้องอาศัยความตั้งมั่นของจิตอันเป็นภายในที่เป็นกลาง