ความเชื่อนั้นเป็นสิ่งสำคัญที่ทำให้มนุษย์ดำรงชีวิตในแนวทางที่แตกต่างกัน ในโลกเรามีคนจำนวนมากมายใช้ประโยชน์จากความเชื่อในแง่ต่างๆ ทั้งในการโน้มน้าวให้ซื้อสินค้าหรือถ้าเป็นด้านลบก็คือการหลอกลวงผู้อื่น 

รายการวัคซีนตอนนี้ซึ่งเป็นรายการตอนสุดท้ายแล้ว  จะพาทุกท่านไปพูดคุยกับอาจารย์ กิตติศักดิ์ โถวสมบัติ ผู้เป็นอาจารย์ด้านปรัชญา คณะมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคำแหง เพื่อทำความเข้าใจกับความเชื่อของมนุษย์ในแง่มุมเชิงปรัชญา เพื่อที่ฟังแล้วทุกท่านอาจจะฉุกคิดเวลามีคนมาโน้มน้าวและเข้าใจความเชื่อในแง่มุมต่างๆมากขึ้นครับ

ทักษะการคิดเพื่อวิเคราะห์และตัดสินว่าเราจะเชื่อเรื่องไหนบ้างมีความสำคัญยิ่งในยุคนี้ 

หนึ่งในทักษะที่ว่าคือ  critical thinking (การคิดเชิงวิพากษ์) รายการในตอนนี้จะพาทุกท่านไปรู้จักกับ critical thinking ว่ามันคืออะไร ,จะสร้างขึ้นมาได้อย่างไร และสิ่งใดเป็นอุปสรรคต่อการสร้าง critical thinking บ้าง

ประวัติศาสตร์เป็นวิชาที่ศึกษาเหตุการณ์ที่เคยเกิดขึ้นในอดีตซึ่งแบ่งออกเป็นหลายด้าน แต่ในภาพรวม นักประวัติศาสตร์ใช้การเก็บรวบรวมหลักฐานจำนวนมาก มาพิจารณาประกอบกันจนเกิดเป็นแนวทางหลัก อย่างไรก็ตาม เหล่าผู้ที่เชื่อในทฤษฎีสมคบคิด หรือวิทยาศาสตร์เทียม อาจสร้างเรื่องราวที่เรียกว่า ประวัติศาสตร์เทียม ขึ้นมา โดยไม่ได้มีหลักฐานที่หนักแน่นรองรับ 

รายการในตอนนี้จะพาทุกท่านไปรู้จักเรื่องราวเหล่านี้กันครับ

โฆษณา คือการเสนอข่าวสารเกี่ยวกับสินค้าหรือบริการเพื่อการขาย โดยมันเป็นสิ่งที่อยู่กับมนุษย์เรามานานมากแล้ว และวิวัฒนาการเรื่อยมาจนถึงปัจจุบัน สิ่งหนึ่งที่ผู้บริโภคอย่างเราๆต้องรู้จักก็คือ False advertising ซึ่งเป็นการโฆษณาแบบที่ชวนให้ผู้บริโภคเข้าใจผิด หรือ นำข้อมูลที่ยังไม่ได้รับการพิสูจน์มาใช้ในการโฆษณา

รายการในตอนนี้จึงมุ่งเน้นรวบรวมโฆษณาแบบที่ควรตั้งคำถาม ควรตั้งข้อสงสัยและควรสังเกตไว้เป็นกรณีศึกษาครับ

ข่าวปลอมที่แพร่กระจายอยู่บนโลกของเรา มีหลายเรื่องที่ถูกเล่าในรูปทฤษฎีที่เกิดจากการจับเรื่องสองเรื่องที่ไม่เกี่ยวข้องกันมาผสมกัน แล้วสร้างคำอธิบายขึ้นมาอย่างเป็นเรื่องเป็นราว เช่น การนำวิทยาศาสตร์ มาเชื่อมโยงกับความเชื่อหรือลัทธิ ด้วยการกล่าวอ้างต่างๆนานา เป็นต้น

ในภาษาอังกฤษมีสำนวนว่า Apples and oranges ที่หมายถึงการนำของสองอย่างที่แตกต่างกันจนเปรียบกันไม่ได้ มาเปรียบเทียบกัน

มาดูกันครับว่าข่าวปลอมลักษณะนี้มีอะไรบ้าง

ภาพยนตร์เป็นหนึ่งในสื่อที่เข้าถึงผู้คนได้เป็นจำนวนมาก ด้วยเนื้อเรื่องที่สนุก และ ภาพที่น่าตื่นตาตื่นใจ อีกทั้งความง่ายในการรับชม อย่างไรก็ตาม ภาพยนตร์บางกลุ่มมีการนำเสนอเนื้อเรื่องที่ดูสมจริง หรือ ใช้บรรยากาศองค์ประกอบต่างๆทำให้เนื้อเรื่องดูน่าเชื่อถือ แต่ความเป็นจริง มันไม่ได้เป็นเช่นนั้น 

รายการในตอนนี้จะพาทุกท่านไปคุยกันว่าภาพยนตร์อะไรบ้างที่นำเสนอความจริงแบบไม่ถูกต้อง หรือคลาดเคลื่อน เพื่อที่ดูแล้วจะได้ไม่เข้าใจผิดครับ

ลัทธิหรือกลุ่มความเชื่อบางอย่าง มีความเชื่อว่า คนบางคนสามารถรับรู้เหนือประสาทสัมผัสร่างกายอย่างการการเห็น ได้ยิน รสชาติ กลิ่น และการรับสัมผัส ได้ 

ในภาษาอังกฤษเรียกว่า  ESP หรือ extrasensory perception ส่วนภาษาไทยเองก็อาจจะใช้คำว่า  สัมผัสที่หก หรือ เรียกรวมๆว่า พลังจิต ซึ่งบางครั้งก็มีการแบ่งออกเป็นความสามารถด้านอื่นๆมากมายแล้วแต่ความเชื่อ เช่น  ย้ายสิ่งของวัตถุจากที่หนึ่งไปยังอีกที่หนึ่งได้ในพริบตา , ยกหรือเคลื่อนวัตถุให้ลอยได้โดยไม่ใช้ความสามารถกายภาพ , ติดต่อพลังงานหรือวิญญาณได้ , มองเห็นอดีตกาลหรืออนาคต ,มองเห็นสิ่งที่เกิดขึ้นในระยะไกลมากๆหรือมองทะลุวัตถุ, ควบคุมความคิดคนอื่นๆได้ , รับรู้ความคิดของคนอื่นๆได้ และมีบางส่วนเชื่อว่าพลังจิตรักษาโรคได้

รายการในตอนนี้ผมจะเล่าให้ฟังถึงการศึกษาพลังจิตในมุมของนักวิทยาศาสตร์เพื่อให้ทุกท่านได้เห็นภาพกว้างที่สุดและมีความเข้าใจในเรื่องนี้มากที่สุดครับ

การเลือกรับประทานอาหารอย่างถูกต้อง เป็นสิ่งที่สำคัญอย่างยิ่ง

แต่ทุกวันนี้ ข่าวปลอมเรื่องอาหารการกิน อาหารเสริมสุขภาพนั้นมีมากมาย

รายการในตอนนี้จึงพาทุกท่านไปคุยกับ รศ.ดร.ชนิพรรณ บุตรยี่ ผู้เชี่ยวชาญด้านโภชนาการแห่งสถาบันโภชนาการ มหาวิทยาลัยมหิดล  เพื่อที่เราจะได้เข้าใจเรื่องอาหารการกินอย่างถูกต้องครับ

ความบังเอิญ (coincidence) หมายถึงเหตุการณ์สองเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นในช่วงเวลาเดียวกันโดยไม่ได้มีสาเหตุของการเกิดร่วมกัน หลายๆครั้งดูเหมือนเกิดขึ้นได้ยาก ทำให้เกิดความรู้สึกทึ่ง รู้สึกพิเศษ และน่าแปลกใจ ซึ่งความรู้สึกทึ่งนี้เอง อาจกระตุ้นให้ผู้ประสบเหตุบังเอิญเกิดความเชื่อเรื่องอำนาจเหนือธรรมชาติ หรือ เชื่อมโยงเหตุการณ์ทั้งสองเข้าด้วยกันอย่างแนบแน่น 

ตัวอย่างเรื่องบังเอิญที่ทุกท่านน่าจะเคยประสบ คือ เมื่อคิดถึงใครสักคน แล้วคนๆนั้นโทรมาพอดี หรือ ตอนรถติด แล้วนึกอยากให้ไฟแดงเปลี่ยนเป็นเขียว แล้วสัญญาณไฟก็เปลี่ยนพอดี  นัดกับเพื่อนฝูง แล้วทุกคนใส่เสื้อสีเดียวกันหมด 

วันนี้เรามาคุยเรื่องความบังเอิญในมุมมองของคณิตศาสตร์และวิทยาศาสตร์ เพื่อจะได้เข้าใจมันและเป็นประโยชน์ต่อการคิดเรื่องอื่นๆมากขึ้นครับ

วิทยาศาสตร์เป็นกระบวนการที่ใช้ศึกษาและอธิบายธรรมชาติได้อย่างยอดเยี่ยม  ตั้งแต่ การเกิดสุริยุปราคาที่น่าหวาดหวั่น การเกิดรุ้งกินน้ำ  ฟ้าแลบและฟ้าผ่า แสงออโรรา ฯลฯ แต่เรื่องที่ผมจะเล่าให้ฟังในรายการตอนนี้เป็นปรากฏการณ์ธรรมชาติที่บ่อยครั้งมันถูกตีความว่าเป็นเรื่องลึกลับเหนือธรรมชาติ เช่น หินอุกกาบาต หรือแสงกระสือ ซึ่งมักจะชักนำให้เกิดข่าวปลอมชวนตื่นเต้นอยู่บ่อยๆครับ