คอร์สอานาปานสติ วันที่ 26-28 พ.ค. 66 นำปฏิบัติโดย พระกิตติวิมลเมธี (สุชีพ สุธมฺโม) วัดบุปผาราม กทม.
ณ สถานปฏิบัติธรรมวชิรญาณ ๒๐๐ ปี วัดบวรนิเวศ

เราฝึกให้ตัวผู้รู้อยู่ที่นิมิตอยู่บ่อยๆ เวลาเราจะไปรู้ลม ตัวผู้รู้ไปอยู่บริเวณนิมิตทันที แสดงว่าพอเขาอยู่ที่นิมิต ลมยังไม่ทันมาเขาก็อยู่อยู่แล้ว พอลมมาเข้าก็รู้ เรานั่งอยู่ที่ประตู คนเดินเข้าก็รู้ คนเดินออกก็รู้ เราที่นั่งกับคนที่เดินเข้าเดินออก เป็นคนละอย่างกัน คนที่เดินเข้าเป็นสิ่งที่ถูกรู้ คนที่เดินออกเป็นสิ่งที่ถูกรู้ เราที่นั่งดูอยู่คือตัวรู้ ธรรมชาติคือคนละอย่างกัน อันนี้เรียกว่าฝึกให้ตัวรู้กับสิ่งที่ถูกรู้อยู่ใกล้กัน แต่ตัวรู้เมื่อเด่นขึ้นมาแล้ว เขาจะอยู่ข้างใน ตัวรู้เมื่ออยู่กับสิ่งที่ถูกรู้อันเป็นภายใน อันเป็นกายเป็นใจ ตัวรู้เมื่อรู้ตรงต่อกายต่อใจตรงต่อไปเรื่อยๆ  จนตัวรู้นั้นมีกำลัง ลักษณะของการรู้ เราเรียกว่า ระลึกรู้ หรือ เพ่งรู้ ระลึกรู้ตรงไปสิ่งที่ถูกรู้ รู้จนไม่มีอะไรเข้าไปแทรกแซงได้ ณ ขณะนั้น มีเพียงแค่ตัวรู้ที่ยกเข้าไปสู่สิ่งที่ถูกรู้ และตัวรู้ที่เป็นกิริยาคลออยู่กับสิ่งที่ถูกรู้ เพราะรู้เป็นธรรมชาติหนึ่ง สิ่งที่ถูกรู้เป็นธรรมชาติหนึ่ง อาการที่ตัวรู้ซึ่งอยู่อย่างนี้ ไม่กระโดดไป อาการตัวรู้ที่ยกตัวเองเข้าไปสู่สิ่งที่ถูกรู้ อันนี้หนึ่งอาการ ที่สอง เมื่อยกไปแล้ว ตัวรู้ทำหน้าที่รู้คลอต่อสิ่งที่ถูกรู้ซึ่งยกไปนั้น แล้วมีแต่อย่างนี้ไม่มีอาการอื่นเลย ยกไปก็รู้ ยกไปก็รู้ ยกไปก็รู้ เรียบ เรื่อย สงบ จนความนิ่ง ความระงับของสิ่งที่ถูกรู้ จะเบาระงับตัวลง ตัวรู้ก็จะเด่นขึ้น ก็เกิดมีความรู้สึก ณ ขณะนั้นขึ้นมา เป็นความรู้สึกละเอียดอันเป็นภายใน กึ่งสงบ กึ่งซาบซ่าน อิ่มอกอิ่มใจ เหมือนกับเป็นฉันทะ เหมือนอาการที่จิตสงบ เรื่อย สัปปายะ สบายๆ นั้นอีกอันหนึ่ง แล้วก็รู้สึกเป็นสุขขึ้นมา แล้วมีความนิ่งเฉย รู้กับสิ่งที่ถูกรู้

1. อาการที่ตัวรู้ยกไปสู่สิ่งที่ถูกรู้ (วิตก)
2. อาการรู้ที่รู้คลอไปกับสิ่งที่ถูกรู้ (วิจาร)
3. มีความสงบสบาย (ปิติ)
4. เกิดเป็นความสุขภายใน (สุข)
5. เกิดเป็นความนิ่ง ไม่มีอารมณ์อื่นใดเข้ามาแทรกแซงเลย (เอกัคคตา)

แยกให้เห็นสิ่งที่ปรากฏในนั้น โดยที่เราไม่ได้ดู ไม่ได้รู้ ไม่ได้เห็นมัน นิ่งเกิดจากการที่จิตสงัดจากสุข นิ่งเกิดกายสงบระงับ เลยนิ่ง เพราะฉะนั้น ตัวรู้อยู่บริเวณนิมิตแล้วก็ตรงไปสิ่งที่ถูกรู้คือลมหายใจ รู้ไปเรื่อยๆตามความเป็นจริง จนไม่มีอะไรเกิด แต่จะมีอยู่ 5 ประการที่รู้อยู่อย่างนั้น ลมออกรู้ ลมเข้ารู้ ลมออกรู้ ลมเข้ารู้ สักพักรู้ก็จะโดดเด่น สิ่งที่ถูกรู้ก็จะโดดเด่น ในนี้จะมี 5 อาการ คือ อาการที่ตัวรู้ยกไปสู่สิ่งที่ถูกรู้ พอยกไปแล้ว ก็รู้คลออยู่อย่างนั้น ลมออกก็รู้ ยก รู้ แล้วก็สงบสบาย ถ้าได้ยกไปแล้วรู้ตรงไปที่ยกไปนั้น มันไม่มีการดีดดิ้น มันจะสงบสบายทันที ส่วนใหญ่พอยกไปแล้ว อาการรู้ไม่ได้รู้ตามที่ยกไป แรกเริ่มเลยตัวรู้จะยกไปสู่สิ่งที่ถูกรู้แล้วก็รู้ไปเรื่อย รู้ไปเรื่อย รู้ไปเรื่อย อาการยกมีอยู่ แต่อาการรู้ยังกระสับกระส่าย แต่พอยกแล้วรู้ไปเรื่อยๆ รู้ก็ไม่กระสับกระส่าย พอยก รู้ไม่กระสับกระส่าย ก็จะสงบสบายเกิดขึ้น พอสงบสบายแล้วรู้ไปอย่างนั้น สงบสบายไปสักระยะหนึ่ง ก็จะเป็นสุขขึ้นมา สุขภายในอันเกิดจากการสงบสบาย แล้วก็รู้ไปอีก ก็จะกลายเป็นนิ่ง สงบ วางเฉย เป็นอุเบกขาขึ้นมา ลักษณะ 5 ประการนี้เป็นธรรมชาติที่แฝงตัวอยู่ในการรู้ตรงต่อลมหายใจซึ่งเป็นสิ่งที่ถูกรู้

ดังนั้น วิตก วิจาร ปิติ สุข เอกัคคตา ไม่ใช่ของสูงเลิศเลอ เป็นปรากฏเกิดขึ้นในตัวรู้ที่ตรงต่อสิ่งที่ถูกรู้อันเป็นกายเป็นใจ แต่ที่พูดให้เห็นนี้คือการรู้ลมหายใจ พอเป็นอย่างนี้จึงพูดได้อีกคำหนึ่งว่า

นตฺถิ ฌานํ อปญฺญสฺส ปญฺญา นตฺถิ อฌายโต ยมฺหิ ฌานญฺจ ปญฺญา จ ส เว นิพฺพานสนฺติเก

ความเพ่งย่อมไม่มีแก่คนที่ไม่รู้ ปัญญาคือความรู้ย่อมไม่มีแก่คนที่ไม่มีเพ่ง ผู้ใดเพ่งด้วยรู้ด้วย ผู้นั้นอยู่ในที่ใกล้แดนอันเป็นอมตะสุข

พอการภาวนาโดดเด่นขึ้นมาแล้ว ในการรู้ที่โดดเด่นนี้ก็มี 5 อาการนี้ขึ้นมา จริงแล้วเกิดขึ้นตั้งแต่ตอนแรก แค่เรารู้ลม วิตกเกิด เพราะอาการที่ตัวรู้ยกไปสู่สิ่งที่ถูกรู้ก็เป็นวิตก อาการที่ยกไปแล้วรู้ที่คลอในสิ่งที่ถูกรู้เรียกว่าวิจาร อาการดีดดิ้นตอนแรก อาการที่ยกไปยังไม่ดิ้น ที่จะตรงไปสู่ลมไม่ดิ้น มันดิ้นอยู่ตรงที่รู้คลอคือตัววิจารมันดิ้น ถ้าวิจารไม่ดิ้น ยกปั๊บรู้ ก็เกิดความสงบระงับ แล้วถ้าเรานั่งรู้ลมอย่างนี้ แล้วมีเยอะมากเข้ามาตอนที่รู้ลม ยกนี้ยกไปแล้ว แต่ตอนที่รู้คลอที่ลมเยอะมากเลย ให้ลืมตาไม่ต้องมองอะไร มองไปข้างหน้าสบายๆ ลืมตาแบบไม่โฟกัสแล้ว รู้ลมไป พอตัวรู้ไม่กระสับกระส่าย มันเรียบ ตาจะค่อยๆปิดลงเอง แก้ปัญหาว่ารู้กระสับกระส่าย ไม่ยอมหยุด ก็ลืมตาแบบไม่โฟกัส เพราะถ้าโฟกัสเดี๋ยวก็คิด เดี๋ยวก็ปรุง เราไม่โฟกัส ลืมตานิ่งๆแล้วก็รู้ลมไป