Afganistan’da 2022 yılı her bakımdan zorluklarla geçti. Taliban hükümeti 2021’in ikinci yarısında ele geçirdiği iktidar koltuğuna yerleşirken, ülkeye yapılan yardımların kesilmesi ve yurtdışındaki fonlarına erişiminin kapatılması nedeniyle halk korkunç bir açlık ve sefalet durumuyla karşı karşıya kaldı. 40 yıl aralık vermeden süregelen savaş bitti diye sevinirken, insanlar bu kez işsizlik, kadın haklarında gerileme, kanunsuzluk gibi sorunlarla mücadele etti. Taliban yönetimi kadınlara yönelik politikalarını adım adım sertleştirdi. Son olarak kız öğrencilerin üniversite eğitimi de alamayacakları açıklandı ve kadınların sivil toplum kuruluşlarında çalışması yasaklandı.

Enise Malbat anlatıyor. Keyifli Dinlemeler!

Bugünkü bölümümüzde Afganistan’a dair uzun yıllardır dünya basınında hayli dikkat çeken sıra dışı bir hikayeden bahsedeceğiz. Bir zamanlar 50 binden fazla bir Yahudi nüfusuna sahip bir ülkede kalan son iki Yahudi ve kayıp Tevrat’ın hikayesi.

Keyifli Dinlemeler!

Bugünkü bölümümüzde Afganistan’da yer, zaman, özneler değişse de ayrımcılığın ve katliamların hedefi olmaktan kurtulamayan ve özellikle son aylarda korkunç saldırılara maruz kalan Hazaraları konuşuyoruz. Kimdir Hazaralar? Neden hedefteler? Taliban’ın Hazaralara yaklaşımı nasıl?

Yakın tarihi işgallerle ve savaşlarla şekillenen Afganistan’da kadınlar, tüm dünyada olduğu gibi ülkedeki çatışmadan ciddi şekilde etkilendi. Savaşın ağır sonuçlarıyla yüzleşen kadınlar, aynı zamanda günlük yaşamlarını derinden etkileyen ve uzun vadeli kolektif hak ihlallerine sebep olan yasakların da nesnesi haline geldiler. Ağustos 2021’de başlayan ikinci Taliban dönemi, Afganistan’daki kadın hakları ihlallerini yeniden dünya gündemine taşıdı.

Peki pek çok ülkede olduğu gibi monarşiden demokrasiye, komünizmden İslami şeriat yönetimine çeşitli değişimlerden geçen Afganistan’da kadın hakları nasıl bugünkü duruma geldi? Dünyada kadın olmanın en zor olduğu ülkelerden biri olarak anılan Afganistan’da Taliban’ın kurulmasından 100 yıl önce durum nasıldı?

Keyifli Dinlemeler!

Afganistan’da Taliban yönetimi yedinci ayına girerken, geçtiğimiz günlerin en çok merak edilen konusu Taliban’ın kız çocuklarının eğitimini yeniden başlatıp başlatmayacağı sorusuydu. Zira yarıyıl tatilinden sonra yeni eğitim öğretim döneminin başladığı 23 Mart günü ortaokul ve lise öğrencisi genç kızlar, eğitimlerine devam edebilecekleri ümidiyle okullarına gittiler, ancak gözyaşlarıyla evlerine geri dönmek zorunda kaldılar. Bu bölümümüzde Taliban’ın kız çocuklarının eğitim hakkını kısıtlama kararına dek izlenen sürece, kararın ardındaki sebeplere ve sonuçlarına dair konuşuyoruz.

Keyifli Dinlemeler!

Afganistan, çeşitli format ve farklı yoğunluklarda da olsa bir bütün olarak 1978’deki ‘Sevr Devrimi’nden bu yana sürekli olarak çatışmaların yaşandığı bir ülke olarak dünyada en uzun süren çatışmalardan birine ev sahipliği yaptı. Birçok uzman ve analist, Kabil’i ele geçirmesinden sonra Taliban’ın ‘Artık Afganistan, savaş halindeki bir ülke değil’ şeklindeki açıklamasını bu nedenle bir dönüm noktası olarak değerlendirdi. 

Peki bu noktaya nasıl gelindi? ABD’nin Afganistan’dan çekilme konusundaki karar alma süreci nasıl şekillendi? ABD’nin Taliban ile birlikte oturduğu müzakere masasında gündem maddeleri neydi ve ne sonuçlar çıktı?

Daha fazlası için bölümümüzü dinleyebilirsiniz.

Keyifli Dinlemeler!

Google’ın 2021 verilerine göre geçtiğimiz yıl dünyada en çok aranan kelimeler listesinin birinci sırasında Afganistan yer aldı. İnternet kullanıcılarının Afganistan’a dair konuştukları arasında Taliban’ın başkent Kabil’i ele geçirmesiyle yeni bir dönemin başlaması, ABD askerlerinin ülkeden çekilmesiyle birlikte ortaya çıkan kaos, Afganistan’dan kaçabilmek için tahliye uçaklarına tutunan insanların yüzlerce metre yüksekten yere çakılması ve Taliban mensuplarının lunaparklardaki eğlencesini gösteren görüntüler oldu. Gelişmeleri takip edenler, Afganistan’da bugün yaşananların bundan 25 yıl önce ülkenin Taliban kontrolüne girdiği 1996 yılının bir tekrarı olmasından endişe etti. Peki söz konusu tarihlerdeki koşullar neydi, Taliban’ı 1996’da ve 2021’de iktidara getiren faktörler neler oldu, bu bölümümüzde bu soruları incelemeye çalışacağız.

Keyifli Dinlemeler!

ABD tarafından desteklenen Kabil hükümetinin son 20 yıldır sahip olduğu maddi imkanların tümünden mahrum bırakılan, ABD’nin Taliban’a uyguladığı yaptırımlar nedeniyle küresel ekonomi sisteminden çıkarılan, üstelik kendisine ait rezervlere erişimi de kapatılan Afganistan, resmen 1 gecede milyarlarca dolar kayıp yaşayarak devasa bir ekonomik krizle karşı karşıya kaldı.

Keyifli Dinlemeler!

“Soğuk Savaş, Afganistan’ı bir kez daha küresel rekabetin merkezine yerleştirirken, bugün bile etkileri devam eden büyük bir yıkımı da beraberinde getirdi. Afganistan’daki siyasi ve sosyal elitin çoğunluğu yurtdışına kaçtı, yerlerini silah ve parayı siyasi güçle harmanlayan savaş ağaları aldı. Ülkedeki altyapının neredeyse tamamı çöktü, geriye bugün dahi yeniden inşası tamamlanamayan yol ve köprüler, sulama kanalları, okul ve kamu binaları kaldı. Tarım ve var olan kısıtlı seviyedeki sanayileşme geri dönüşü olmayan bir tahribata uğradı. Nar, safran, üzüm, çam fıstığı gibi Afganistan’ın ihracatında önemli yere sahip tarımsal ürünlerin yerini, dünyanın yüzde 86’lık üretimini tek başına karşılayan Afgan afyonu aldı. Milyonlarca Afganın mülteci konumuna düşmesinin yanı sıra, milyonlarcasının da yurt içinde yerinden olması, ülkedeki çok sayıda neslin kaybedilmesine neden oldu ve Afganistan, komünist darbenin yaşandığı 1978’den bugüne dek bir daha toparlanamadı.”

Enis Malbat anlatıyor. Keyifli Dinlemeler!

Programdan bir kesit:

“Davud Han’ın istifası ve onun dönemindeki politikaların terk edilmesi, Afganistan’ın iç ve dış politikasında hızlı bir değişim getirdi. Pakistan ile ticari sorunlar çözülürken, iç politikadaki değişimlerin anahtarı, 1964 anayasası ile şekillendi. Bugün Taliban’ın da anayasa olarak kabul ettiğini açıkladığı 1964 anayasası ülkenin dinini İslam olarak belirlerken, yalnızca Peştunları değil ülkede yaşayan tüm vatandaşları ‘Afgan’ olarak tanımladı. Basın özgürlüğü, toplanma ve örgütlenme hürriyeti gibi uygulamaları hayata geçiren anayasa, ülkede yeniden bir modernleşme alanı açarken, kadınların siyasi partilere katılımını ve eşit haklar için mücadelesini destekledi. 1964 anayasası aynı zamanda seküler hukukun üstünlüğünü tanıdı. Seçilmiş temsilcilerden oluşan ‘Wolesi Jirga’ isimli Parlamentonun varlığının yanında, yetkilerin yine büyük oranda Kral’da kaldığı Afganistan hükümeti, böylelikle monarşiden anayasal monarşiye geçmiş oldu.”

Keyifli Dinlemeler!