Crowd, oorspronkelijk gecreëerd in 2017, is een sleutelwerk van de gevierde Frans-Oostenrijkse choreografe Gisèle Vienne. Een groep dansers vormt de portrettengalerij van een generatie. Elk hebben ze een eigen personage en achtergrond en ze ontmoeten elkaar op een podium dat getransformeerd werd tot een stoffige woestenij. De vloer is bezaaid met resten van een feest dat nog in volle gang is. Crowd vertelt een verhaal over de underground techno in het Berlijn van de jaren 1990, op een soundtrack die de geschiedenis van de elektronische muziek omarmt met een ereplaats voor techno uit Detroit en het collectief Underground Resistance. Crowd herinnert ons aan de verhalen van tegenculturen: creatieve, intellectuele en politieke ontmoetingsplaatsen die cruciaal zijn en waar mensen andere levenswijzen uitproberen. Crowd is een eerbetoon aan de tegenculturen van vandaag.

In Crowd worden emotioneel en sociaal geladen bewegingen choreografisch uitgewerkt. Daarnaast creëert het een zintuiglijke ervaring van verschillende tijdsdimensies: het verleden, het heden, de constructie van herinneringen en de verwachte toekomst. De performers bewegen in slow motion, of schokkend, of met stops en loops. Ze brengen krachtige beelden met steeds andere lichaamshoudingen, binnen andere tijdsdimensies en met andere verhaallijnen. Steeds wordt hiermee de invloed van emoties op onze manier van kijken naar elkaar bevraagd.

Wanneer de Duitse schrijver Georg Büchner in 1837 op 23-jarige leeftijd sterft, laat hij met Woyzeck een onafgewerkt meesterwerk achter. Zijn fragmentarische theatertekst wordt pas in 1913 voor het eerst op de bühne gebracht. Een jaar later krijgt ook de jonge componist Alban Berg een opvoering te zien. Hij is er meteen van overtuigd dat Büchners revolutionaire werk het uitgangspunt voor zijn allereerste opera moet worden. Het resultaat: een van de meest baanbrekende en aangrijpende partituren uit het operarepertoire. De internationaal gelauwerde Johan Simons, die enkele seizoenen geleden in ons huis Verdi’s Don Carlos regisseerde, nam al drie keer Büchners toneeltekst onder handen en waagt zich nu voor het eerst aan Bergs operabewerking. De muziek prikkelt hem om helemaal in het hoofd van Wozzeck te kruipen, een straatarme man die onderaan de sociale ladder bengelt. Bovendien kampt de uitgebuite Wozzeck met waanbeelden die niemand begrijpt – een onhoudbare en gevaarlijke situatie die enkel fataal kan aflopen.

Intolleranza 1960: zo doopte de Italiaanse componist Luigi Nono zijn eerste productie voor opera. Daarmee verwees hij naar zijn eigen tijd, waarin de schokken van de Tweede Wereldoorlog nog duidelijk voelbaar waren en ook Hiroshima, de Algerijnse dekolonisatieoorlog en de heropleving van het Italiaanse fascisme diepe wonden sloegen. In korte episoden volgen we de politieke bewustwording van een mijnwerker, de Emigrant, die terugkeert naar zijn vaderland en terechtkomt in een draaikolk van geweld en onverdraagzaamheid. Hij slaagt erin meer en meer mensen achter zich te scharen in de strijd tegen onrecht en onderdrukking. Tot het noodlot opnieuw toeslaat. In de aangrijpende productie van Benedikt von Peter bevindt het publiek zich op de scène, tussen de zangers en het koor, en omringd door het orkestrale geweld. Als deel van het imposante klanklichaam van Nono’s muziektheater wordt het direct geconfronteerd met de vraag naar solidariteit en samenhang in het streven naar een andere en betere wereld.

Beeld je in: je droomt ‘s nachts van Shakespeares onsterfelijke verhaal Romeo en Julia en Prokofjevs magistrale balletmuziek erbij. Al snel slaat die droom om in een nachtmerrie, als een raadselachtige onthulling van het onderbewuste. In Romeo + Julia herinterpreteert de Spaanse choreograaf Marcos Morau de beroemde tragedie die verankerd is in ons collectieve geheugen. Hij laat de traditionele verhaallijn los en transformeert ze tot een associatief visioen. Romeo + Julia speelt zich af in een duistere wereld, waarin geweld zo alomtegenwoordig is dat de totale vernietiging onafwendbaar lijkt.

Morau creëert een verbluffend visueel universum met zijn kenmerkende poëtische muzikaliteit en haarfijn gechoreografeerde bewegingstaal. Hiervoor laat hij zich inspireren door de partituur van Sergej Prokofjev waarin op meesterlijke wijze de sensuele lyriek een onheilspellende ondertoon gegeven wordt. Prokofjev creëerde met zijn toonzetting van het Shakespeare-drama een van de indrukwekkendste balletten van de 20e eeuw.

In een afgeleefd clublokaal aan de rand van het bos klampt een jagersvereniging zich halsstarrig vast aan haar tradities. Zo moet de jonge jager Max zich bij het proefschieten bewijzen voor hij mag trouwen met zijn geliefde Agathe. Max heeft al weken niet meer raak geschoten en zit vol zorgen. Uit angst te falen raakt hij betrokken bij duistere krachten en praktijken. Zullen die magische rituelen hem wel een voltreffer opleveren? De Zwitserse theaterlegende Christoph Marthaler slaat de handen in elkaar met de al even legendarische scenografe Anna Viebrock. Samen prikken ze op speelse wijze de symbolische status van Der Freischütz door: de met volksliederen doorspekte opera van Carl Maria von Weber kreeg algauw de bijnaam   ̒erste Deutsche Nationaloper’. Marthaler laat de zangers en acteurs de provinciale bekrompenheid van de personages blootleggen, die gevangen zitten in tics en rituelen. Een amusante heruitvinding van de Duitse klassieker, waarin de bierglazen mogen klinken.

Herodes begeert zijn stiefdochter Salome en wil haar per se zien dansen. Salome verlangt vurig om de mond te kussen van de gevangen Johannes de Doper – een onheilsprofeet die zich verliest in hate speech. In Strauss’ ‘schandaalopera’, naar het theaterstuk van enfant terrible Oscar Wilde, jagen alle protagonisten op extreme wijze hun egoproject na. Regisseur Ersan Mondtag, die eerder bij Opera Ballet Vlaanderen tekende voor flamboyante producties van Der Schmied von Gent (Schreker) en Der Silbersee (Weill), focust op de politieke thriller in Strauss’ adembenemende werk. Hij ziet parallellen tussen de historische Herodes, vazal van het Romeinse Rijk, en hedendaagse dictators zoals de Wit-Russische president Aleksandr Loekasjenko. Voor de handhaving van hun bewind zijn ze totaal afhankelijk van een hogere macht. Revolutionaire krachten zinnen echter op een totale vernieling van Herodes’ decadente rijk… Met muziekdirecteur Alejo Pérez aan het roer van het Symfonisch Orkest belooft de nieuwe Salome ook muzikaal hoge toppen te scheren.

Met FIELD / Minus 16 presenteert Opera Ballet Vlaanderen een double bill die prikkelt tot reflectie en iedereen dansend naar huis laat gaan.

Tot voor kort was Kirsten Wicklund lid van ons balletgezelschap en parallel timmerde ze hard aan de weg als choreografe. Nu keert ze terug met FIELD, haar eerste grote creatie voor Opera Ballet Vlaanderen. Musici uit het Symfonisch Orkest van OBV brengen live het Achtste strijkkwartet van Dmitri Sjostakovitsj en de 'Melodia' uit de Sonate voor viool solo van Béla Bartók. Op deze bezwerende muziek openen Wicklund en haar team een portaal naar een mysterieus spiegeluniversum. Een soundscape van Jean Delouvroy en het abstracte, geometrische decor van Ivania Carpio katapulteren de toeschouwer naar een ruimte die buiten de tijd lijkt te bestaan. Ook dimensies als beweging en licht versmelten in de haast vloeibare kostuums van Irina Shaposhnikova.

Na de pauze volgt Minus 16, misschien wel de grootste hit van levende legende Ohad Naharin. Sinds de première in 1999 is Minus 16 uitgegroeid tot een canoniek werk van de hedendaagse dans. Het heeft al overal ter wereld op de planken gestaan en nu ook bij ons. Minus 16 is een onvoorspelbare caleidoscoop die nu eens ontroert en dan weer doet lachen. Daartoe dompelen de dansers van Opera Ballet Vlaanderen zich onder in Naharins eigenzinnige bewegingstaal gaga en balanceren zo tussen kracht en kwetsbaarheid. Ook muzikaal doorbreekt Minus 16 de verwachtingspatronen: met aanstekelijke latin muziek, pompende technobeats of de intimiteit van Chopin doorkruist de voorstelling genre na genre.

Ooit kreeg Agamemnon een hartverscheurende voorspelling: in ruil voor de langverwachte wind die de Griekse oorlogsvloot naar Troje zou voeren, moest de Myceense koning zijn dochter Iphigeneia offeren. Volgens operavernieuwer Christoph Willibald Gluck was het de godin Diana die Iphigeneia ternauwernood kon redden. In zijn stormachtige Iphigénie en Tauride verkommert de getormenteerde prinses vele jaren na die goddelijke interventie in een tempel in het verre Tauris. Als hogepriesteres is het nu haar gruwelijke plicht vreemdelingen ritueel te doden. Op een dag krijgt Iphigeneia de opdracht Pylades en Orestes te vermoorden, twee gevangenen uit haar vaderland. Door de jaren van afzondering en kwelling herkennen zij en haar teerbeminde broer Orestes elkaar niet meer… tot het bijna te laat is. Regisseur Rafael R. Villalobos toont dat de klassieke tragedie over de ontwrichtende gevolgen van oorlog niet alleen tijdloos maar ook brandend actueel is.

Na het aanstekelijke Mozart / Concert Arias blazen de dansers van Opera Ballet Vlaanderen opnieuw een iconische ensemblevoorstelling van Anne Teresa De Keersmaeker nieuw leven in. Met Rain (2001) keerde de gevierde choreografe terug naar twee grote liefdes: pure dans en de minimalistische muziek van de Amerikaanse componist Steve Reich. Op de bezwerende, pulserende tonen van Reichs cultcompositie Music for 18 Musicians (1976) bezetten tien dansers de scène, afgebakend door een gordijn van fijne koorden. Ze brengen een duizelingwekkende aaneenschakeling van virtuoze dansfrases.

De Keersmaekers voorliefde voor wiskundige figuren, het meetkundig benutten van de ruimte en haar kunst van de voortdurende variatie worden in deze overrompelende choreografie tot een absoluut hoogtepunt gevoerd. Het gezelschap dansers verschijnt als een hechte groep uitgesproken individuen die één voor één een onmisbare rol spelen in het geheel. Rain is onweerstaanbare dansenergie op een meesterwerk uit de minimal music.

‘Un bel dì, vedremo…’ In haar ontroerende aria verlangt de Japanse Cio-Cio-San, die liefkozend Butterfly genoemd wordt, naar de mooie dag waarop ze haar Amerikaanse echtgenoot Pinkerton weer zal zien. Haar liefdevolle toewijding is echter niet wederzijds. Pinkerton keert na enkele jaren terug naar Japan, maar heeft nu een Amerikaanse vrouw aan zijn zijde. Bovendien werd Butterfly vanwege haar interculturele huwelijk verstoten door haar traditionele familie. De eervolle Butterfly ziet haar droom van een ander leven veranderen in een nachtmerrie, die enkel tragisch kan aflopen.

Aan het einde van de 19e eeuw ontstond een ware hype rond de Japanse cultuur in het Westen. Giacomo Puccini liet zich inspireren door het land van de rijzende zon zoals het in Europa gepercipieerd werd en gebruikte zelfs Japanse klanken en instrumenten in zijn meeslepende en emotionele muziekdrama. De Argentijnse regisseur Mariano Pensotti laat alle folklore in Puccini's meesterwerk achter zich en reflecteert over de constructie van een eigen identiteit door de ogen van de ander.