تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: ۲۲ تیر ۱۴۰۲ 

copyright ©Deutsche Welle

در پادکست این هفته "آواهای کم‌شنیده از دیروز تا امروز" از علی سلیمی، پیشکسوت موسیقی آذربایجان و آهنگساز ترانه مشهور "آیریلیق" گفته‌ایم. این ترانه مشهور را نخستین بار فاطمه قنادی، همسر این آهنگساز خوانده بود.

ترانه "آیریلیق" با صدای رشید بهبودف به شهرت رسید اما پیش از این خواننده به‌نام، فاطمه قنادی با نام مستعار وارتوش این آهنگ را خوانده بود.

فاطمه قنادی در سال ۱۲۹۹ در تفلیس به دنیا آمد. پدرش اهل شبستر و مادرش از ارامنه تفلیس بود.

او که ماندولین نیز می‌نواخت پس از مهاجرت به ایران در یک آموزشگاه موسیقی با علی سلیمی آشنا شد و وصلت این دو هنرمند شکل گرفت.

علی سلیمی، آهنگساز ترانه مشهور "آیریلیق" هم در سال ۱۳۰۱ متولد شد. پدر و مادرش هر دو اهل اردبیل بودند.

علاقه علی به موسیقی، والدینش را بر آن داشت تا او را در مدرسه موسیقی احمد باکیخانوف ثبت‌نام کنند تا بتواند زیر نظر این استاد موسیقی دروس ابتدایی موسیقی و نوازندگی تار را فرا گیرد.

خانواده‌های ایرانی ساکن قفقاز در سال ۱۳۱۷ وقتی علی ۱۶ سال داشت به خاطر مشکلات سیاسی بین ایران و شوروی، از شوروی اخراج و به ایران بازگردانده شدند.‏ خانواده سلیمی هم در ابتدا به مازندران و سپس به تهران مراجعت کرد و او در تهران موسیقی را دنبال کرد.

سلیمی ارکستر آذربایجانی رادیو ایران را در سال ۱۳۳۲ بنا نهاد و ترانه‌هایی نیز به زبان آذربایجانی در همکاری با شاعری به نام رجب ابراهيمی كورعباسلو معروف به فرهاد ساخت که یکی از این ترانه‌ها، تصنیف آیریلیق بود.

این آهنگساز درباره ترانه آیریلیق گفته بود: «درد و غمی که به خاطر جدایی از سرزمین مادری در بین مردم دو سوی ارس دیده می‌شد، من را ترغیب می‌کرد تا ترانه‌ای برای این موضوع بنویسم. زمانی که اجازه دیدار از اقوام آن طرف ارس را به ما نمی‌دادند.»

در سال ۱۳۴۲ زمانی که خواننده مشهور آذربایجانی، رشید بهبودوف به تهران سفر کرده بود، این ترانه را شنید و آن را در باکو اجرا کرد و ترانه شهرتی صدچندان یافت.

تا به امروز بيش از ۱۵۰ خواننده مشهور ايرانی، آذربايجانی و تركيه‌ای به تقليد از رشيد بهبودف این ترانه را اجرا كرده‌اند.

سلیمی در سال ۱۳۵۸ به عنوان رهبر ارکستر رادیو و تلویزیون مرکز تبریز انتخاب و تا زمان مرگ در این سمت فعالیت کرد.

از آثار مکتوب علی سلیمی نیز می‌توان به "متد تار آذربایجانی" اشاره کرد.

سلیمی د‌‌‌ر سحرگاه د‌‌‌وم ارد‌‌‌يبهشت سال ۱۳۷۶ د‌‌‌ر اثر سكته مغزی د‌‌‌ر سن ۷۴ سالگی درگذشت و د‌‌‌ر گلزار هنرمند‌‌‌ان تبريز به خاک سپرده شد.