تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: ۳۰ مرداد ۱۴۰۴

copyright ©Deutsche Welle

در پادکست این هفته "آواهای کم‌شنیده از دیروز تا امروز" از محمد علی امیر جاهد، شاعر و تصنیف‌ساز قدیمی یاد کرده‌ایم. او در کنار عارف قزوینی و شیدا، از جمله تصنیف‌سازان نامی دوره مشروطه و تاریخ معاصر ایران بود.

محمدعلی امیرجاهد در سال ۱۲۷۴ در تهران به دنیا آمد. او که نخستین فرزند خانواده بود، تحصیلات ابتدایی را در مکتب‌خانه شمس و مدرسه علمیه گذراند و برای تکمیل تحصیلات به دارالفنون رفت.

اشعارش بیشتر مضامین میهنی، اجتماعی، سیاسی و فلسفی داشت و او را باید از جمله تصنیف‌سازان نامی دوره مشروطه و تاریخ معاصر در کنار عارف و شیدا به شمار آورد.

از او بیش از صد سرود و تصنیف به یادگار مانده که در دو جلد کتاب با نام "دیوان امیرجاهد" در سال ۱۳۳۳ با نت آهنگ‌هایش و جلد دوم آن در مرداد ۱۳۴۹ چاپ و انتشار یافته است.

بخت با محمدعلی امیرجاهد یار بود که هم‌زمان با او خواننده برجسته‌ای چون قمرالملوک وزیری نیز سر بر آورد و در سال ۱۳۰۸ تصنیف‌های او با صدای این خواننده و تار ارسلان درگاهی و مرتضی نی‌داوود بر روی صفحات ۷۸ دور ضبط شد.

این آثار شامل تصنیف‌هایی مانند کشور دل، جان من، امان از این دل، به گردش فروردین، در ملک ایران، امان ز هجر رخ یار، بهار است و هنگام گشت و نرگس مست است.

بعدها این تصانیف از سوی بسیاری از آهنگسازان و خوانندگان نامی بارها بازخوانی شد که از اهمیت و قدرت ترانه‌سرایی و ملودی پردازی این شاعر و ترانه‌سرا حکایت دارد.

در کتاب "چهره‌های موسیقی ایران معاصر" نوشته هوشنگ اتحاد به نقل از استاد فرامرز پایور که بسیاری از کارهای امیرجاهد را نت‌نگاری و اجرا کرد، آمده است: « به صراحت می‌توانم بگویم، پس از عارف و شیدا، بزرگ‌ترین تصنیف‌ساز ایرانی امیرجاهد بود.»

امیرجاهد از سال ۱۲۹۹ به عنوان دبیر در مجلس شورای ملی هم به کار پرداخت و از سال ۱۳۰۵ مستقلا سالنامه پارس را انتشار داد که در مجموع ۲۸ سال دوام پیدا کرد.

او در سال ۱۳۳۰ پس از رسیدن به بازنشستگی، انجمن اشاعه و اعتلای موسیقی را در اداره هنرهای زیبای کشور بنیاد و چند سال بعد، آن را به هنرستان آزاد و شبانه موسیقی ملی تبدیل کرد.

فیلمی با عنوان "هزاردستان امیرجاهد" به کارگردانی منوچهر مشیری هم از زندگی این هنرمند به صورت مستند ساخته شده است که در آن به گوشه‌‌هایی از زندگی و‌ آثار او در گفت‌وگو با بزرگان موسیقی پرداخت شده است.

امیرجاهد در ۸۱ سالگی در سال ۱۳۵۶درگذشت.

تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: ۱۶ مرداد ۱۴۰۴

copyright ©Deutsche Welle

نوید نوروزی مهمان پادکست این هفته "آواهای کم‌شنیده از دیروز تا امروز" است. قطعه‌ "خاطرات" با شعری از تورج نگهبان، آهنگسازی حبیب‌الله بدیعی و تنظیم مجدد امیرناصر رنجیر که این هنرمند بازخوانی کرده‌ است را در این برنامه می‌شنوید.

نوید نورزی متولد ۲۳ خرداد سال ۱۳۶۶در اصفهان است و در محیطی سرشار از موسیقی رشد کرد. او به واسطه خویشاوندی با علی‌اصغر شاهزیدی، خواننده قدیمی از همان کودکی فراگیری موسیقی را به صورت جدی آغاز کرد و به سبک آوازی اصفهان توجه خاصی داشت.

نواختن تنبک را هم به صورت خودآموز شروع کرد و پس از آن یادگیری سازهای دیگر را نیز انجام داد و آواز را هم در ابتدا نزد علی‌اصغر شاهزیدی، شوهرخاله خود فرا گرفت.

نوروزی در رشته فلسفه تحصیل کرده و در طول سال‌های گذشته با ارکسترهای مختلفی همکاری کرده است.

او سابقه فعالیت با گروه خنیاگران مهر به سرپرستی بهزاد عبدی، همراهی با ارکستر موسیقی ایران به رهبری شهرام توکلی، ارکستر نقش جهان و بسیاری دیگر از ارکسترهای شناخته شده ایران را دارد و قطعات بسیاری تاکنون با صدایش منتشر شده است.

در این برنامه قطعه "خاطرات" که نوید نوروزی با تنظیم تازه‌ای از امیرناصر رنجبر بازخوانی کرده است را انتخاب کردیم و درباره چرایی این بازخوانی پرسیدیم.

امیرناصررنجبر هم در این برنامه به نحوه کار یک تنظیم‌کننده پرداخته و از همکاری با نوروزی گفته است.

با نوید نوروزی همجنین درباره وضعیت فعلی موسیقی سنتی در ایران نیز گفت‌وگو کردیم.

تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: دوم مرداد ۱۴۰۴

copyright ©Deutsche Welle

در پادکست این هفته "آواهای کم‌شنیده از دیروز تا امروز" از مهین زرین‌پنجه، موسیقیدان، آهنگساز و نوازنده چیره‌دست پیانو یاد کردیم. این هنرمند که نخستین "ارکستر بانوان" در ایران را تشکیل داد، خرداد ماه ۱۴۰۴ درگذشت.

مهین زرین‌پنجه چهارم آبان سال ۱۳۱۶ در تهران به دنیا آمد. پدرش نصرالله زرین‌پنجه، آهنگساز و نوازنده تار بود که آثار ارزشمندی برای بسیاری از خوانندگان دوره خود، به خصوص غلامحسین بنان ساخت. مادرش صفیه یگانه نیز دستی بر نواختن تار و تنبک داشت.

او از حضور اساتید بزرگی هم‌چون روح‌الله خالقی، ابوالحسن صبا و حسین تهرانی بهره برد و ساز تخصصی خود یعنی پیانو را نیز نزد مرتضی محجوبی، جواد معروفی و امانوئل ملیک اصلانیان فرا گرفت.

مهین زرین‌پنجه پس از پایان تحصیلات به استخدام وزارت فرهنگ و هنر درآمد و با تشکیل "ارکستر بانوان" و سرپرستی آن و تک‌نوازی پیانو در سایر ارکسترها مشغول به کار شد.

زرین‌پنجه پس از انقلاب ۵۷، در آغاز به انگلستان، سپس فرانسه و در نهایت به آمریکا مهاجرت کرد و به تدریس و تمرین پیانو مشغول شد.

از مهین زرین‌پنجه بیش از ۶۰ قطعه موسیقی به یادگار مانده که تعدادی از آثارش در چند دهه غربت‌، در ارکسترهای بزرگ دنیا ضبط و اجرا شده ‌است. 

در پادکست این هفته "آواهای کم شنیده از دیروز تا امروز" با مرور برخی آثار مهین زرین‌پنجه، درباره شیوه کار نوازندگی و آهنگسازی او با پویان آزاده، پیانیست و پژوهشگر موسیقی ایرانی نیز گفت‌وگو کردیم.

مهین زرین‌پنجه ۱۱ خرداد در ۸۷ سالگی در متل قو مازندران درگذشت.

تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: ۱۹ تیر ۱۴۰۴

copyright ©Deutsche Welle

بامداد فتوحی، نوازنده سازهای کوبه‌ای مهمان پادکست این هفته "آواهای کم‌شنیده از دیروز تا امروز" است. در این برنامه از این گفته‌ایم، چطور و به همت چه اساتیدی تنبک توانست در موسیقی ایرانی به عنوان ساز مستقل شناخته شود.

بامداد فتوحی متولد اول دی سال ۱۳۵۷ در پاریس است اما در تهران تحصیل کرده و موسیقی را نیز به صورت جدی از کودکی در ایران پی گرفت.

سال‌ها نزد اساتید مختلف با نوازندگی سنتور و تنبک آشنا شد اما در نهایت این سازهای کوبه‌ای، به خصوص ساز تنبک بود که به عنوان ساز اصلی انتخاب کرد.

با این هنرمند که حالا سال‌ها است ساکن کاناداست در این برنامه همچنین درباره تاریخچه ساز تنبک صحبت کرده‌ایم که چطور در طول سال‌های طولانی و به همت چه اساتیدی توانست به عنوان سازی که تنها به عنوان همراه کننده محسوب می‌شد، به یکی از سازهای اصلی و مستقل تبدیل شود. 

در پادکست این هفته همچنین از مجموعه "سایه‌های رقص" گفته‌ایم که در آن از سازهای مختلف کوبه‌ای استفاده شده است.

بامداد فتوحی در سال ۲۰۱۸ با همکاری دو نوزانده دیگر گروه موسیقی "آن" را در کانادا راه اندازی کرد و تا به امروز به ضبط آثار هنری و اجراهای مختلف پرداخته‌اند.

فتوحی که سال‌هاست مشغول تدریس سازهای کوبه‌ای است، همکاری با چهره‌های نام‌آشنای موسیقی مانند حسین علیزاده، مجید درخشانی، کیوان ساکت و سعید فرج‌پوری را در کارنامه خود دارد.

تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: ۵ تیر ۱۴۰۴

copyright ©Deutsche Welle

در پادکست این هفته "آواهای کم‌شنیده از دیروز تا امروز" از حسین موفق، خواننده آهنگ‌های عامه‌پسند یاد کردیم. او یکی از بهترین غزل‌خوان‌های کوچه‌بازاری در دهه ۵۰ در ایران بود.

پدر حسین موفق از مهاجرین روس بود که به اردبیل مهاجرت کرده بود و او در سال ۱۳۲۰ در این شهر به دنیا آمد.

از ۹ سالگی با تقلید آثار هنرمندانی مانند دلکش، ایرج و دردشتی مشق خواندن می‌کرد تا اینکه برای آگاهی از دستگاه‌های موسیقی پایش به جامعه باربد و حضور در کلاس‌های اسماعیل مهرتاش باز شد.

با موسیقی دستگاهی نزد مهرتاش آشنا شد اما علاقه‌اش به سبک موسیقی کوچه بازاری بود و در این ژانر موسیقی همیشه فعالیت کرد.

کار حرفه‌ای موسیقی را با اثری به نام "شعله جان" در سال ۱۳۴۲ آغاز کرد و در ادامه این مسیر، رشید مرادی، آهنگساز موسیقی‌های مردمی در آن دوران نیز به او کمک شایانی کرد.

او با ارائه آهنگ‌هایی مثل "ابرام غزل‌خون"، "کمال تارزن"، "علی ساربون" بسیار به شهرت رسید و اجراهای موفقی در برنامه "میخک نقره‌ای" فریدون فرخزاد داشت.

موفق یکی از بهترین غزل‌خوان‌های کوچه‌بازاری و بیات تهران بود و بدون شک اگر مایل بود در دیگر ژانرهای موسیقی هم فعالیت کند، می‌توانست به همان میزان مشهور شود.

او سال‌های پس از انقلاب را در هلند سپری کرد و در ۲۳ اردیبهشت ۱۳۹۸در این کشور درگذشت.

تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: ۱۵ خرداد ۱۴۰۴

copyright ©Deutsche Welle

مهمان پادکست این هفته "آواهای کم‌شنیده از دیروز تا امروز" فرید الهامی، نوازنده تنبور و آهنگساز است. در این برنامه با این هنرمند درباره ساز تنبور، مستندهایی که او از این ساز ساخته است و پروژه شاهنامه کردی گفت‌و‌گو کردیم.

فرید الهامی در ۲۳ فروردین سال ۱۳۵۹ در صحنه کرمانشاه در خانواده‌ای هنرمند متولد شد. سید ایاز قزوینه‌ای، پدربزرگش از اساتید صاحب سبک بود و او نیز نواختن تنبور را در ابتدا در خانه نزد او آغاز کرد و سه‌تار را نیز در شش سالگی به تشویق مادر، نزد پسر عموهایش فراگرفت.

الهامی در سال ۱۳۷۹ گروه موسیقی "زمزمه عشق" و در سال ۱۳۸۴ گروه "فردوسی" را تشکیل داد. همچنین در سال ۱۳۸۵ کار تمرین و ضبط دو اثر شاهنامه کردی (تراژدی رستم و سهراب) و شاهنامه فردوسی (ضحاک ماردوش) را آغاز کرد که با آهنگسازی او و صدای شهرام ناظری اجرا شده ‌است.

این هنرمند در این برنامه از جزئیات ساخته شدن این اثر و تیغ سانسوری که بخش‌هایی از این مجموعه را حذف کرد، می‌گوید.

الهامی همچنین آلبوم "هزاره تنبور" که شامل مقام‌های مناطق یارسان‌نشین صحنه، گوران و بخشی از مقام‌های یارسان‌های مناطق لک‌نشین و نیز آذربایجان و حاصل پانزده سال تحقیق است را در سال ۱۳۹۷ به صورت محدود منتشر کرد.

تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: اول خرداد ۱۴۰۴

copyright ©Deutsche Welle

در پادکست این هفته "آواهای کم‌شنیده از دیروز تا امروز" از شاپور حاتمی، آهنگساز و نوازنده قدیمی تار یاد کردیم. گفته شده است، او از نخستین هنرمندانی است که با تار چهارمضراب دو چهارم را نواخته است.

عبدالحمید حاتمی معروف به شاپور حاتمی متولد سال ۱۳۰۳ بود. پدرش یحیى‏‌خان حاتمى هم از نوازندگان به‌نام تار بود.

یحیى‏‌خان حاتمى از شاگردان میرزا حسین‌قلی فراهانی معروف به آقا حسینقلی از نوازندگان سرشناس تار اواخر دوران قاجار بود و آنقدر در نوازندگی چیره دست بود که سمت خلیفه‏‌گرى كلاس‌های میرزا حسین‌قلی خان را دریافت کرده بود.

در کتاب "مردان موسیقی سنتی و نوین ایران "اثر حبیب‌الله نصیری‌فر به نقل از شاپور حاتمی آورده شده که علاوه بر حضور در کلاس،های پدر، مدتی نیز شاگردی عبدالحسین خان شهنازى را کرده است. حاتمی همچنین ردیف‌هاى آواز ایرانى را نزد دایى خود، عبدالله خان دوامى آموخت.

کار جدی موسیقی نیز برای شاپور حاتمی با رادیو ژاندارمرى آغاز شد و پس از آن به دعوت مهدى خالدى، جزو نوازندگان اركستر او به خوانندگى دلكش شد.

بجز نوازندگى در اركستر، نوازندگى سلوى بعد از ظهر روزهاى یكشنبه رادیو هم با شاپور حاتمی بود. همچنین در کارنامه هنری حاتمی سابقه همکاری با خوانندگانی همچون مرضیه، دلكش، پوران، هما، داریوش رفیعى و امین‏‌الله رشیدى نیز به چشم می‌خورد.

ترانه "به یاد دوست" به آهنگسازی شاپور حاتمی روی شعری از بیژن ترقى که پس از درگذشت داریوش رفیعی ساخته بود و کوروس سرهنگ زاده و صمد پیوند، هر کدام جداگانه آن را اجرا کرده بودند، نیز بسیار در آن دوره شهرت پیدا کرد.

در برنامه این هفته نکات کمتر شنیده شده‌ای درباره شاپور حاتمی را از زبان هاتف شرار، پژوهشگر موسیقی نیز بشنوید.

تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: ۱۸ اردیبهشت ۱۴۰۴

copyright ©Deutsche Welle

شیلا نهرور، خواننده ساکن کانادا مهمان پادکست این هفته "آواهای کم‌شنیده از دیروز تا امروز" است. در این برنامه مروری کرده‌ایم بر کارنامه هنری این هنرمند که بسیار تحت تاثیر احمد عاشورپور، از اساتید به‌نام موسیقی گیلان، فعالیت می‌کند.

شیلا نهرور در بهار سال ۱۳۳۷ در بندر انزلی گیلان به دنیا آمد. پس از اتمام دوران دبیرستان راهی‌ دانشگاه پهلوی شیراز شد و تحصیلات خود را در رشته زبان انگلیسی‌ و آوا شناسی ادامه داد.

او معتقد است، تحصیل در این رشته به شناخت بیشتر موسیقی نیز کمک کرده و البته که در مسیر فراگیری موسیقی از حضور اساتید مختلفی هم بهره برده است.

نهرور اما بیش از همه، کار موسیقی خود را تحت تاثیر آثار احمد عاشورپور، از اساتید به‌نام موسیقی گیلان می‌داند و به شیوه این هنرمند قدیمی، بسیاری از قطعات مشهور دنیا را همراه با اشعار فارسی یا گیلکی خوانده است.

حاصل همکاری او با امیر رهبر، پیانیست ساکن کانادا نیز آلبومی به نام "جاودانه‌های گیلان" است که برخی از مشهورترین آثار کیلگی با تنظیمی دوباره از سوی شیلا نهرور بازخوانی شده است. دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

در این برنامه همچنین به ترانه "انزلی من" با شعری که نهرور، خود سروده و روی قطعه فولکی از مکزیک خوانده شده است، نیز پرداخته‌ایم. نوازندگی گیتار این قطعه را بهرام آقاخان انجام داده و تنظیم از رضا مقدس است.

تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: ۴ اردیبهشت ۱۴۰۴

copyright ©Deutsche Welle

در پادکست این هفته "آواهای کم‌شنیده از دیروز تا امروز" از درویش جاویدان، خواننده و آهنگساز قدیمی یاد کردیم. جاویدان را بسیاری به خاطر اجرای ترانه‌های کوچه بازاری ماندگاری که خوانده بود می‌شناسند اما او پس از انقلاب اسلامی در ایران به خواندن ترانه‌های مذهبی روی آورد.

مصطفی موسوی مشهور به مصطفی جاویدان یا درویش جاویدان متولد هفتم آبان ۱۳۲۵ در کرمانشاه بود و در خانواده‌ای مذهبی رشد یافت.

او نه تنها خواننده با ذوقی بود، بلکه دستی بر نوازندگی چندین ساز داشت و به عنوان هنرپیشه و نمایشنامه‌نویس نیز فعالیت می‌کرد.

هر چند پس از انقلاب اسلامی در ایران، به خواندن ترانه‌های مذهبی روی آورد اما تا پیش از آن حدود ۱۳ آلبوم موسیقی منتشر کرد و با اینکه خودش کرمانشاهی بود، ترانه‌های محلی از دیگر نقاط ایران را نیز به زیبایی اجرا می‌کرد. یکی از این ترانه‌های محلی که اجرا کرد و بسیار مورد استقبال قرار گرفت، آهنگ محلی مشهدی "یر اگه" بود.

از آلبوم‌هایی که پیش از انقلاب اسلامی از او بسیار مشهور شد، می‌توان به "باباکوهی" و "چینی‌بندزن" اشاره کرد.

همچنین بسیاری از ترانه‌هایی که در فیلم‌های سینمایی پیش از انقلاب خوانده بود، مشهور شدند و بر سر زبان‌ها افتاده بودند.

بیشتر ترانه‌هایی که درویش جاویدان خوانده بود را خودش آهنگسازی می‌کرد و در این مسیر تعداد انگشت‌شماری از قطعاتی که ساخته بود را خوانندگان دیگر اجرا کردند. 

معروف‌ترین قطعه‌ای که سرود و آهنگسازی کرد و داریوش آن را اجرا کرد، ترانه "به من نگو دوست دارم" بود که با تنظیم پرویز مقصدی منتشر شد.

او ترانه‌های دوصدایی نیز با خوانندگان زن هم دوره خود مثل عهدیه، هاله نظری و آهو خوانده بود.

درویش جاویدان ۲۰ آبان ۱۳۹۶ بر اثر ایست قلبی در در منزلش کرج درگذشت و در بهشت سکینه به خاک سپرده شد.

تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: ۲۱ فروردین ۱۴۰۴

copyright ©Deutsche Welle

در پادکست این هفته "آواهای کم‌شنیده از دیروز تا امروز" از منوچهر طاهرزاده، آهنگساز، خواننده و نوازنده یاد کردیم. طاهرزاده برای خوانندگان به‌نامی هم چون داریوش و شاهرخ آهنگسازی کرده بود.

منوچهر طاهرزاده متولد ۱۳ دی ۱۳۳۱ در کرمانشاه بود. پدرش، یدالله طاهرزاده، نوازنده تار بود و از کودکی در محیطی موسیقایی رشد کرد و خیلی زود در نوجوانی به نوازنده قابلی تبدیل شد.

طاهرزاده که سازهای ویولن و کمانچه را به خوبی می‌نواخت، در کار آهنگسازی از حضور اساتید به‌نامی هم‌چون مرتضی حنانه، جواد معروفی، حسینعلی ملاح و محمدتقی مسعودیه استفاده کرد.

بیشترین همکاری او به عنوان آهنگساز با شاهرخ بود. قطعه "پاییز" روی شعری از محمدرضا فتاحی از معروف‌ترین ساخته‌های او برای این خواننده بود.

او همچنین چندین قطعه برای داریوش ساخت که یکی از ماندگارترین آنها "شبخون" روی شعری از ایرج جنتی عطایی با تنظیم منوچهر چشم‌آذر بود.

طاهرزاده از آن دسته هنرمندانی بود که تجربه‌های مختلفی در ژانرهای متفاوت موسیقی داشت. از او ساز و آوازهای گوش‌نوازی به یادگار مانده است. موسیقی محلی را هم خوب می شناخت و اجراهای ماندگاری در این سبک دارد و از سوی دیگر، ساخته‌های درخشانی در موسیقی پاپ نیز در کارنامه دارد. در دوره‌ای نیز به موسیقی عرفانی گرایش پیدا کرد و آلبوم موسیقی در این سبک نیز از او منتشر شده است.

حمید طاهرزاده، نوازنده تار در پادکست این هفته "آواهای کم‌شنیده از دیروز تا امروز" از ویژگی‌های کار موسیقی برادرش و خاطراتشان گفته و ما نیز مروری بر چند قطعه با صدای این هنرمند داشتیم.

منوچهر طاهرزاده در ۱۴ آذر ۱۳۸۲ در کرمانشاه درگذشت و در آرامگاه باغ فردوس این شهر به خاک سپرده شد.