تهیه کننده و مجریان: میترا خلعتبری / اسکندر آبادی

پخش شده از بخش فارسی دویچه وله در آلمان

تاریخ انتشار پادکست: ۲۱ مهر ۱۴۰۱

copyright ©Deutsche Welle

تصنیف "از خون جوانان وطن" از عارف قزوینی در اعتراضات مردمی صد سال گذشته ایران همیشه حضور داشته است. در پادکست این هفته "آواهای کم شنیده از دیروز تا امروز" از عارف قزوینی و این تصنیف گفته‌ایم.

"از خون جوانان وطن لاله دمیده" یکی از مشهورترین تصانیف عارف قزوینی است که با نام‌های "راز دل" و "هنگام می" نیز شناخته شده است. نخستین بار عارف قزوینی، خود این تصنیف را با یک سه‌تار خواند اما ضبطی از این اجرا وجود ندارد.

در سال‌های گذشته خوانندگان بسیاری اما این تصنیف را بازخوانی کرده‌اند. یکی از مشهورترین آثار ضبط‌ شده از این تصنیف، با صدای الهه در حدود سال‌های ۱۳۴۰ در برنامه رادیویی گل‌های رنگارنگ با همکاری یک ارکستر ۵۰ نفره صورت گرفته بود.

پس از آن اجرا، محمدرضا شجریان در سال ۱۳۵۱ در همکاری گروه شیدا به سرپرستی محمدرضا لطفی این تصنیف را خواند و یک بار دیگر در سال ۱۳۵۸ با تنظیمی متفاوت از فرامرز پایور آن را اجرا کرد.

پریسا، سیما بینا، مرضیه، سیما مافیها، مهدی امامی، محسن کرامتی، مهرو مستوفی، علیرضا قربانی و ... از دیگر خوانندگانی هستند که این تصنیف مشهور را اجرا کرده‌اند.

مضمون تصنیف "از خون جوانان وطن" اشاره به افسانه‌ای دارد که از قطرات خون سیاوش (یکی از قهرمانان شاهنامه) گل‌های لاله روییده‌ است.

عارف قزوینی در دیوان خود و در مقدمه‌ای بر این تصنیف آورده ‌است: «این تصنیف در دوره دوم مجلس شورای ایران در تهران ساخته شده‌ است. بواسطه عشقی که حیدرخان عمواوغلی بدان داشت، میل دارم این تصنیف به یادگار آن مرحوم طبع گردد. این تصنیف در آغاز انقلاب مشروطه ایران بیاد اولین قربانیان آزادی سروده شده‌ است.»

ابوالقاسم عارف قزوینی، شاعر و تصنیف‌ساز اهل قزوین متولد ۲۸ دی ۱۲۵۷در قزوین بود. موسیقی را نزد میرزا صادق خرازی فرا گرفته بود و صدایی خوش داشت.

مدتی به اصرار پدر در پای منبر میرزا حسن واعظ، یکی از وعاظ قزوین، به نوحه‌خوانی پرداخت و عمامه می‌بست ولی پس از مرگ پدر عمامه را برداشت و ترک روضه‌خوانی کرد.

اهمیت عارف در موسیقی ایران از این جهت بود که از نخستین هنرمندانی بود که شعر و موسیقی را به صورت تصنیف با مضامین اجتماعی و افکار سیاسی و انتقاد از اوضاع زمانه ارائه کرد.

عارف قزوینی به خاطر اشعارش که در زمان مشروطیت و مناسب با وضعیت آن زمان می‌سرود به شاعر انقلاب مشروطیت ایران نیز مشهور شد.

عارف در سال های آخر عمر به همدان رفت و در همین شهر در بهمن سال ۱۳۱۲ در سن ۵۴ سالگی درگذشت و در کنار آراماه بوعلی سینا به خاک سپرده شد.