Kumusta mga higala, lain na pud nga episode sa atong programa nga Bag-ong Dan-ag.

Kini nga programa dedicated para sa pag-usbaw sa atong critical thinking (pagkamatukion nga pangisip) ug ang skepticism (pagkamadudahon) sa atong katilingbang Pilipinhon ilabi na gyud kitang mga Bisaya ug labaw pa gyud para sa atong mga kabatan-unan karon.

Para ni ilabi na gyud sa kadtung mga batan-un nga gipangpugos ug pasimba sa ilang mga ginikanan. Gipangpugos ug pasilbi sa mga simbahan. Para inyo ni. Ayaw mo kahadlok, ayaw mo ka-ulaw ug tawag sa atong programa. Safe space ni para ninyo. Pangutana mo. Ipadayag ang inyong mga hunahuna, mga kabalaka ug uban pa kabahin sa mga pagtuotuo sa inyong mga pamilya. Anonymous man ta dinhi. Ayaw itug-an ang tinuod ninyo nga pangalan. Ayaw i-butyag ang inyong identity. Wala koy paki kung kinsa man galing mo. Ani-a ta dinhi aron pagtuki, paglantugi niining mga pagtuotuo sa atong katilingban.

Ang Bag-ong Dan-ag kay Internet live show ni siya sa YouTube. Kung diin pwede maka-participate ang mga naminaw pina-agi sa pagtawag gamit sa computer o cellphone apan walay bayad. Libre kini. Kung kinsa tong ganahan motawag, mao ni ang link: http://bit.ly/danagtvcall. Ang atong live show kada semana ni siya matag adlaw nga Huwebes, sa alas 7am hangtud sa 8am.

Karong adlawa, atong hisgutan ang medyo masubo ug makatugaw kaayo nga sugilanon nga mabasa nato sa Bibliya. Ang sugilanon mahitungod kang Abraham ug ang iyang anak nga si Isaac. Apan sa dili pa nato na sugdan, ato usang tuki-on ang mga milabay nga nahisulat dinhi sa Genesis kabahin ni Abraham ug sa iyang asawa nga si Sarai.

Nahitabo man gud nga naabot na sa taas na nga panuigon sila si Abraham ug si Sarah sa dihang mingsaad ang Ginoo kanila nga kuno makabaton sila ug usa ka anak. Si Abraham nagpanuigon na ug 100 ug si Sarah naa sa 90 o 91 ba, dili kaayo klaro.

Ato usab nga hinumdoman nga duna nay nag-una nga anak si Abraham pina-agi sa ilahang ulipon nga si Hagar. Naka-anak si Abraham ni Hagar nga gihinganlan ug Ishmael. Siya ang kinamaguwangan nga anak ni Abraham. Gani, sa pag-ingon sa Ginoo ngadto kang Abraham nga maka-anak kuno si Sarah, si Abraham nangutana, ngano man diay kuno kung si Ishmael nalang ang iyahang mamahimong manununod. Apan ming-ingon gayud ang Ginoo nga dili, maka-anak lagi gyud kuno si Sarah.

Si Sarah mingkatawa pa gani, kay lagi tigulang na kaayo siya, maka-anak pa ba daw siya. Ming-ingon kuno ang Ginoo nga duna ba diay kunoy imposible sa Ginoo? Ug mao nahitabo gyud daw, naka-anak kuno si Sarah ug usa ka batang lalaki. Labihan ang kalipay ni Sarah sa iyahang anak. Ang bata gihinganlan nila ug Isaac.

Kini nga parte sa sugilanon mabasa nato kini sa Genesis kapitolo 16-18 ug 20. Unya atong gihisgutan sa milabay nga episode, ang sugilanon sa Sodoma ug Gomora nga mabasa nato sa Genesis kapitolo 19.

Human karon, atong padayunon pagbasa sa Genesis 22.

Gisugo si Abraham sa Paghalad kang Isaac

1Unya- wala madugay gisulayan sa Dios si Abraham ug gitawag siya, “Abraham!” Ug si Abraham mitubag, “Ania ako.”

2Miingon- ang Dios, “Dad-a si Isaac, ang bugtong mong anak nga imong gihigugma ug lakaw ngadto sa yuta sa Moria. Ihalad siya pinaagi sa pagsunog kaniya didto sa bukid nga itudlo ko kanimo.”

3Busa sayo sa pagkabuntag nangahoy si Abraham alang sa halad. Gisangonan niya ang iyang asno ug gipakuyog niya si Isaac ug ang duha niya ka ulipon. Mipadulong sila sa dapit nga gisulti kaniya sa Dios. 

Gisulayan sa Diyos si Abraham. Iyang gi-testingan. Apan sa King James Version mabasa nato:

1And it came to pass after these things, that God did tempt Abraham, and said unto him, Abraham: and he said, Behold, here I am. 

"Tempt" man ang nakasulat dinhi. Di ba tintal man na? Lahi pud nang testing di ba? Hmm... Pero sagdi nalang, tunlon nalang nato ni, kabalo naman ta unsa ka bati, unsa ka amateur ang tagsulat niining Genesis, dili nalang ta mahibulong nga pwerte kalibog sa nakasulat dinhi.

“Dad-a si Isaac, ang bugtong mong anak nga imong gihigugma ug lakaw ngadto sa yuta sa Moria. Ihalad siya pinaagi sa pagsunog kaniya didto sa bukid nga itudlo ko kanimo.”

Uy, bugtong anak ba diay si Isaac? Nga duna namay anak si Abraham nga maguwang ni Isaac! Dili lang parehas ang ilahang inahan kay si Hagar man ang inahan ni Ishmael. Apan nasipyat ba ang Ginoo dinhing dapita nga ming-ingon si Isaac ang bugtong anak ni Abraham?!

Gi-sugo sa Ginoo si Abraham sa paghalad sa iyahang anak pinaagi sa pagsunog! Unsang klase sa Ginoo ang makamando ug ingon ani ka makalilisang ug imoral nga sugo?! Walay lain kung di ang Ginoo sa Bibliya ra gyud!

Unsa may gitubag ni Abraham? Ni-unsa man pag-react si Abraham?

3Busa sayo sa pagkabuntag nangahoy si Abraham alang sa halad. Gisangonan niya ang iyang asno ug gipakuyog niya si Isaac ug ang duha niya ka ulipon. Mipadulong sila sa dapit nga gisulti kaniya sa Dios. 

Walay kurat! Sayo sa pagkabuntag nangahoy si Abraham. Wala siya nangutana sa Ginoo, wala siya nasubo, wala siya makurat man lang, wala! Nangahoy sa sayong kabuntagon. Nangahoy!

Kung ang Ginoo mosangpit kanimo, higala, atong suking tigpaminaw, kung mo-ingon kanimo ang Ginoo, "ugma, ihalad ang imong bugtong anak pinaagi sa pagsunog." Dili kaha ka molukso sa tumang kahi-ubos ug kalagot ug kahadlok pud kana tanan nagkasagol! Dili kaha ka mangutana man lang ug "ngano man intawn Ginoo?!" Uyon ka ba diay sa "child sacrifice?" Kung ang balaud sa tawo nakapangahas ug himo nga illegal ang "murder," ang "child sacrifice." Ngano man nga ang Ginoo, nga tuburan sa gugma ug katarong, makamando man ug "child sacrifice?"

Tingali, sa kadtung usa pa ako ka Katoliko nga magtutuo, kung ang Ginoo mosangpit kanako, ug mo-ingon, "ihalad ang imong bugtong anak pina-agi sa pagsunog." Ang ako tingaling tubag kay mao ni: "Pahawa kanako Satanas, ayaw ko ug ilara. Dili ka ang tinuod nga Ginoo kanako. Kay ang akong Ginoo, tuburan sa gugma ug katarong, kaning imong mando, dili gayud kini mahimo niya." -- Mao tingali ni ang akong tubag. Kay biya kuno si Satanas labihang limbungan. Gani, gitintal pa niya si Kristo mismo. Kahinumdom mo sa sugilanon ni Jesukristo nga gi-tintal sa yawa?

Ngano man nga si Abraham, wala gani imik! Mao ba kini ang "role model" nga dapat natong sundon? Nga kuno si Abraham, dunay hugot nga pagtuo sa Ginoo nga kung unsay isulti sa Ginoo, walay question, walay kontra, motuman lang gyud dayun?!

Nakahinumdom ba kamo sa sugilanon sa Sodoma? Ang Ginoo mingpadayag ngadto kang Abraham sa iyahang plano nga laglagon niya ang tanang tawo sa Sodoma tungod kay silang tanan pulos kuno mangil-ad. Unsay sulti ni Abraham?

23Giduol ni Abraham ang Ginoo ug gipangutana, “Laglagon mo ba gayod ang mga matarong uban sa mga makasasala? 
24Pananglit adunay 50 ka tawo nga walay sala didto, laglagon mo ba ang tibuok siyudad? Dili mo ba kini pasayloon aron lamang pagluwas sa 50 ka tawo? 

Nakahinumdom ba kamo niini? Unya dili lamang kana ray pangutana ni Abraham. Nanguta pa gyud siya nga pananglit duna lamay 45 ka-tawo nga matarong, laglagon pa ba kuno gihapon sa Ginoo? Mingpadayun pa gayud siya ug pangutana, pananglit dunay 40, 30, 20 ug 10?

Makita nato dinhi nga nabalaka si Abraham sa mga tawo sa Sodoma. Apan sa dihang gipahalad sa Ginoo ang iyahang anak nga si Isaac pina-agi sa pagsunog, walay imik si Abraham! Maayo ni sila pakungon si Abraham ug ang Ginoo. Mga imoral, mga sadista, mga hudlom nga dako!

Atong padayunon...

4Sa ikatulong adlaw sa layo pa si Abraham nakita niya ang dapit. 
5Unya giingnan niya ang iyang mga ulipon, “Pabilin kamo dinhi uban sa asno. Kami si Isaac moadto didto aron pagsimba ug mobalik ra unya kami nganhi.”

Daghan ang mo-ingon nga kuno, sumala sa nakasulat dinhi, si Abraham kuno nasayod na nga mobalik ra silang duha ni Isaac. Nga dili madayon ug kamatay si Isaac. Kay ming-saad na biya kuno ang Ginoo kang Abraham nga pasanayon niya ang kalitaw ni Abraham sama sa kadaghan sa bitoon sa kalangitan. So kabalo na kuno nga si Isaac dili gyud ipapatay sa Ginoo. Kung mao man galing, unsa pa may gi-testingan sa Ginoo?! Dili na ni test kay kabalo naman ang Ginoo sa resulta?!

Padayun ta...

6Si Isaac maoy gipadala ni Abraham sa sugnod alang sa halad ug siya maoy nagdala sa kutsilyo ug sa kalayo. Unya mipadayon silang duha. 
7Wala madugay miingon si Isaac, “Tay!”

Si Abraham mitubag, “Unsa man, anak?”

Nangutana si Isaac, “Ania ang kalayo ug sugnod, apan hain man ang ihalad nga nating karnero?”

8Si Abraham mitubag, “Anak, ang Dios maoy mohatag kanato ug halad.” Ug mipadayon sila sa paglakaw.

9Sa- pag-abot nila sa dapit nga gitudlo kaniya sa Dios, gipatindog ni Abraham ang usa ka halaran ug ibabaw niini gibutang niya ang sugnod. Gigapos niya ang iyang anak ug gipahiluna sa halaran ibabaw sa sugnod. 
10Unya gikuha niya ang kutsilyo aron patyon na unta niya si Isaac. 
11Apan mitawag kaniya gikan sa langit ang anghel sa Ginoo, “Abraham, Abraham!”

Mitubag siya, “Ania ako.”

12“Ayaw unsaa ang bata,” miingon ang anghel. “Nasayod na ako nga andam ka gayod pagsugot sa Dios, kay wala mo man ihikaw kanako ang imong bugtong anak.”

Hmm... Katingalahan! Pagsugod sa Genesis 22, ang Ginoo mismo ang nakig-estorya kang Abraham. Apan dinhi, sa dihang laglagon na unta ni Abraham ang kinabuhi sa iyahang anak nga si Isaac, usa ka anghel sa Ginoo ang mingpakgang kaniya. Ming-ingon ang anghel, "nasayod na ako nga andam ka gayud pagsugot sa Dios." Unsa man kaha diay ni? Dunay anghel nga walay salig ni Abraham. Anghel nga nagduda sa "loyalty" o ba kaha sa pagkamatinumanon ni Abraham? Unya mao nga gipakita sa Ginoo ngadto sa anghel nga matinumanon gyud lagi ni si Abraham?!

Propareha man nis sugilanon ni Job uy. Ato unya ning hisgutan si Job pero propareha man gud ni kay kuno si Satanas ug ang Ginoo nagpusta-anay kung tawo ba gyud sa Ginoo si Job. Wala ba kaha nagpusta-anay kining anghel ug ang Ginoo kung motuman ba si Abraham o dili?!

Maayo pud ni sila uy, duwa-duwaan lang tawn ang mga tawo. Kung tinuod ba pud lagi ning estoryaha. Dili man gyud tingali ni nato mahisayran kung tinuod ba gayud kini nga nahitabo o ba kaha, kathang isip lamang sa tagsulat.

Atong tapuson ang sugilanon...

13Mitan-aw si Abraham ug nakita niya ang usa ka laking karnero kansang sungay nasangit didto sa usa ka sampinit. Gikuha niya kini ug gihalad pinaagi sa pagsunog ilis sa iyang anak. 
14Ginganlan ni Abraham kadtong dapita ug “Ang Ginoo maoy naghatag.”+ Hangtod karong mga adlawa+ nag-ingon ang mga tawo, “Didto sa bukid sa Ginoo, ang Ginoonaghatag.”+

15Gikan sa langit ang anghel sa Ginoo mitawag pag-usab kang Abraham. 
16Miingon- siya, “Ang Ginoo nag-ingon, ‘Ipanumpa ko kanimo sa akong ngalan nga panalanginan ko ikaw pag-ayo kay gihimo mo man kini ug wala mo ihikaw kanako ang imong bugtong anak. 
17Isaad- ko usab kanimo nga hatagan ko ikawg mga kaliwat nga sama kadaghan sa bituon sa langit ug sa balas sa baybayon. Buntogon sa imong kaliwat ang ilang mga kaaway. 
18Ug- mohangyo kanako ang tanang mga nasod nga panalanginan sila ingon nga akong gipanalanginan ang imong mga kaliwat—kay imo mang gituman ang gisugo ko kanimo.’” 
19Si Abraham mibalik sa iyang mga sulugoon ug nagkuyog sila pagpauli sa Berseba ug didto sila mopuyo.

Sa tuig 2001, dunay dako kaayo nga kaso didto sa Texas, sa Estados Unidos. Usa ka inahan, nga nahibilin sa ilahang panimalay kay ang bana ming-adto nas iyahang trabaho-an. Nahibilin ang maong inahan sa balay kuyog ang lima niya ka mga anak. Ang panu-igon naggikan sa 6 months ngadto sa 7-years old. Makita nato ang dako kaayo nga impluwensya sa Bibliya/Relihiyon sa maong banay, nga ang mga anak gihinganlan nila ug Luke, Paul, John, Noah ug ang bugtong babaye, si Mary, ang 6-months old nga masuso ("baby").

Gipakaon sa inahan ug pamahaw ang mga bata ug tagsa-tagsa niya nga gilumsan ang mga bata sa ilahang bath-tub. Tagsa-tagsa, samtang nagkaon pa ang uban sa ilahang pamahaw. Hapit maka-ikyaw si Noah, ang 7-year old apan nadakpan gayud sa inahan, nga si Andrea Yates.

Gi-angkon ni Andrea nga kuno dugay na niyang giplano ang paglaglag sa iyang mga anak; duha na ka tuig. Kay kuno wala siya nahimong maayo nga inahan kanila. Ug mao nga wala magtubo ang mga bata sa matarong.

"It was the seventh deadly sin. My children weren't righteous. They stumbled because I was evil. The way I was raising them, they could never be saved. They were doomed to perish in the fires of hell." 

Unsa may sulti sa bana?

“The Bible says the devil prowls around looking for someone to devour. I look at Andrea, and I think that Andrea was weak,”

Makapangagot ta sa atong mga ngipon kung makadungog ta niining estoryaha. Wala koy igo nga pulong aron paghulagway kung unsa ka ngil-ad kining maong hitabo. Kung unsa ka ngil-ad ang nabuhat sa inahan. Ug unsa pud ka delusional ang bana; nga ming-basol sa yawa.

Kung kining mga tawhana, nagtamod sa Bibliya nga maoy ilahang giya sa pagpuyo. Unya makabasa sila sa sugilanon ni Abraham ug ni Isaac. Si Abraham walay imik, walay pangutana, minggapos sa iyang anak ug mingti-on sa kutsilyo aron laglagon ang kinabuhi ni Isaac. Kay ngano gani? Sugo sa Ginoo!

Si Andrea Yates minglaglag sa iyang mga anak -- kini matud pa sa bana tungod sa yawa!

Unsaon man kuno nato paghukom kung ang tingog sa sulod sa atong mga ulo gikan ba sa Ginoo o gikan ba sa Yawa? Nga ang Ginoo capable man, hanas man, nga makamando ug mangil-ad kaayo nga mando?!

Unya mao ni, ang sugilanon ni Abraham ug Isaac naa sa mga children's books? Naa sa mga colorful kaayo nga mga Bible Stories books para sa mga bata?! Mao ni ang morality nga gi-promote sa Bibliya?!

May, 2003, sa Texas gihapon. Deanna Laney, gipatay niya ang iyang 8-year old nga anak nga si Joshua kay kuno gipili siya sa Ginoo nga saksi alang kaniya. Gipatay pud niya ang 6-year old niya nga anak nga si Luke. Ang 14-month old nga baby nga si Aaron, mingsurvive, apan duna nay brain damage karon.

Unsay klase sa Ginoo ang makamando ug sama niini?! Ug kung duna man gyuy Ginoo nga nagtan-aw kanato, nganong mingtugot man lang siya nga mahitabo kini? Unsang klase sa Ginoo ang makapanghas ug apong sa mga tawo nga makabuhat ug ingon ani ka ngil-ad? Ginoo nga tuburan sa gugma ug sa katarong?! Unsa ning Ginooha, wala ni makakaon sa bunga sa kahoy nga naghatag sa kahibalo sa unsay maayo ug unsay dautan?! Kining Ginooha, mao ni dapat nga silutan nato! Tungod kay wala siya mingkaon sa bunga sa maong kahoy! Mao nga wala na hinuon siya kahibalo kung unsay maayo ug unsay dautan!

Si Andrea Yates ug Deanna Laney pulos nangapriso pinasubay sa balaud. Apan pulos pud gi-labelan ug "mentally ill." Duna kunoy deperensya sa utok. Apan si Abraham, matarong nga tawo. Si Abraham matinumanon sa Ginoo. Si Abraham amahan sa mga sumusunod, amahan sa mga magtutuo.

Kinahanglan nato hukman si Abraham, "life imprisonment" ang sakto nga hukom. Sige, pwede nato siya i-pardon, kung i-diagnose nato siya dapat nga dunay "mental illness." Dili siya angayan nga sundon. Dili intawn siya mamahimong "role model." Usa ka tawo nga mingsunod lang sa walay pag-pangutana ug pagduda sa mga tingog nga nadungog niya sulod sa iyang ulo.

Palihug mga higala, gihangyo ko kamo, palihug lang, nanawagan ko: ayaw intawn mo pagpadala sa mga linlang sa ubang tawo. Mga estorya nga botbot. Pagkat-on kamo ug pagkamatuki-on nga pangisip ug ang pagkamadudahon. Ayaw itugot nga inyong igahin ang bililhon kaayo ninyo nga panahon, kadasig ug inyong salapi sa mga negosyo sa mga simbahan. Duna moy tagsa-tagsa ka mga utok, tagsa-tagsa ka pangisip, palihug, gamita intawn ninyo.

Kini ug uban pa, ang atong hisgutan sa sunod nga mga episodes dinhi sa atong programa.

Kung intersado mo sa pag explore niini, ayaw kalimot ug Subscribe ug share niini. Para ato ning tanan.

Dinhi lang usa, hangtud sa sunod higayon. Daghang salamat.

Question everything. 

Kumusta mga higala, lain na pud nga episode sa atong programa nga Bag-ong Dan-ag.

Kini nga programa dedicated para sa pag-usbaw sa atong critical thinking (pagkamatukion nga pangisip) ug ang skepticism (pagkamadudahon) sa atong katilingbang Pilipinhon ilabi na gyud kitang mga Bisaya ug labaw pa gyud para sa atong mga kabatan-unan karon.

Para ni ilabi na gyud sa kadtung mga batan-un nga gipangpugos ug pasimba sa ilang mga ginikanan. Gipangpugos ug pasilbi sa mga simbahan. Para inyo ni. Ayaw mo kahadlok, ayaw mo ka-ulaw ug tawag sa atong programa. Safe space ni para ninyo. Pangutana mo. Ipadayag ang inyong mga hunahuna, mga kabalaka ug uban pa kabahin sa mga pagtuotuo sa inyong mga pamilya. Anonymous man ta dinhi. Ayaw itug-an ang tinuod ninyo nga pangalan. Ayaw i-butyag ang inyong identity. Wala koy paki kung kinsa man galing mo. Ani-a ta dinhi aron pagtuki, paglantugi niining mga pagtuotuo sa atong katilingban.

Ang Bag-ong Dan-ag kay Internet live show ni siya sa YouTube. Kung diin pwede maka-participate ang mga naminaw pina-agi sa pagtawag gamit sa computer o cellphone apan walay bayad. Libre kini. Kung kinsa tong ganahan motawag, mao ni ang link: http://bit.ly/danagtvcall. Ang atong live show kada semana ni siya matag adlaw nga Huwebes, sa alas 7am hangtud sa 8am.

Padayun ta karon sa lain na pud nga sugilanon nga mabasa nato sa libro sa Genesis. Karong adlawa atong basahon ang sugilanon mahitungod sa karaang siyudad sa Sodoma ug Gomora (Sodom and Gomora). Kini atong mabasa sa Genesis 19. Apan sa dili pa na, ato usang basahon ang nahiunang kapitolo, kini apas sumpay sa estorya nga naglambigit kang Abraham ug kang Sarai.

Usa ka Anak nga Lalaki ang Gisaad ngadto kang Abraham

1Ang Ginoo mipakita kang Abraham didto sa sagradong mga kahoy ni Mamre. Naglingkod si Abraham sa pultahan sa iyang tolda sa udtong tutok. 
2Sa- paglantaw niya sa unahan, nakita niya ang tulo ka tawo nga nagbarog. Busa midagan siya aron pagtagbo sa mga tawo ug mihapa siya sa yuta ug 
3miingon, “Sir, andam ako sa pag-alagad kaninyo busa hapit intawon kamo sa akong balay. 
4Tugoti nga magpakuha akog tubig aron makahimasa kamo ug makapahulay kamo dinhi ubos niining kahoy. 
5Magkuha akog pagkaon aron mabaskog kamo ug makapadayon sa inyong panaw. Andam ako pag-alagad kaninyo kay mianhi man kamo sa akong balay.”

Sila mitubag, “Kon mao kana, buhata ang imong giingon.”

Ang ginoo mipakita kuno kang Abraham. Si Abraham kuno nakakita ug tulo ka tawo nga nagbarog. Mihapa kuno siya sa yuta og mihangyo kanila nga mohapit sa iyahang balay. So simple nga pagsabot, pasabot ba kini nga ang Ginoo kay usa sa tulo ka tawo nga nahimamat ni Abraham? Mingpakita man kuno ang ginoo kang Abraham, unya ang sumpay sa maong pagsaysay kay mao dayun kini, nga nakakita si Abraham ug tulo ka tawo. Medyo libog man ni ug pwede nga ma-interpret nato nga usa sa mga tawo ang ginoo, apan pwede ra pud nga dili. Kay basin humana ug pakita ang ginoo kang Abraham. Unya basin nga gipahimangnuan siya kabahin niining tulo ka tawo. Nga basin ming-ingon ang ginoo kaniya nga duna koy tulo ka tawo nga ipahimamat nako kanimo. Kay ngano man nga minghapa man dayun sa yuta si Abraham. Dili man tingali na mao ang customs sa kaniadto nga panahon, nga kung duna kay masugatan nga tulo ka tawo, nga mohapa ka dayun sa yuta! Medyo libog.

6Midali si Abraham pagsulod sa tolda ug giingnan niya si Sara, “Pagkuhag usa ka sako sa imong labing maayong harina ug paglutog pan. Dalia kini paghimo.” 
7Unya midagan si Abraham ngadto sa kahayopan ug nagpili siyag nating baka nga tambok ug humok pa ug gihatag niya kini sa iyang ulipon; gidali usab kini paghikay sa ulipon. 
8Unya nagkuha si Abraham ug keso, lab-as nga gatas ug karne ug gidulot niya kini sa mga tawo. Samtang nagkaon sila, nagbarog siya duol kanila ubos sa kahoy.

9Unya nangutana sila kaniya, “Hain man ang imong asawa nga si Sara?”

“Anaa sa sulod sa tolda,” mitubag siya.

10Ang- usa kanila miingon, “Isaad ko kanimo nga mobalik ako sa sunod tuig. Nianang panahona, ang imong asawa si Sara manganak ug batang lalaki.”

Ma-abi-abihon kaayo si Abraham da! Unya ang usa sa mga tawo, mingsaad nga mobalik sunod tuig. Ug nga kuno, manganak anang panahona si Sara. Daghan ang mo-ingon nga mao ni ang ginoo. Ang ginoo gyud ang nagsakuban nga kuno tawo ang usa sa tulo ka mga tawo nga nahimamat ni Abraham. O ba kaha, manghuhula kining usa nila. Makakita tingali siya sa future. No? Manghuhula. Ug basin pa gani, mananabang pa gayud. Kay nganong mobalik man siya inig manganak na si Sara? Manghuhula ug mananabang pa gayud. Gamit ning tawhana.

Si Sara diay namati didto sa pultahan sa tolda luyo kang Abraham. 
11Si Abraham ug si Sara tigulang na kaayo ug si Sara wala na abti sa iyang binulan. 
12Busa- mikatawa si Sara sa iyang kaugalingon ug miingon, “Karon nga tigulang na ako ug tigulang na usab ang akong bana, unsaon man namo pagpanganak?”

13Unya nangutana ang Ginoo kang Abraham, “Nganong mikatawa man si Sara ug miingon, ‘Makabaton pa ba gud kog anak nga tigulang na man ako kaayo?’ 
14Aduna- ba goy dili mahimo sa Ginoo? Sa sunod tuig mobalik ako kaninyo ug si Sara manganak ug batang lalaki.”

15Gilimod kini ni Sara kay nahadlok man siya. Miingon siya, “Wala ako mokatawa, uy.”

Apan ang Ginoo mitubag, “Mikatawa ka.”

O, unsa man ning nakasulat dinhi? Ang ginoo nangutana kang Abraham! Apil gyud diay sa estorya ang ginoo?! Usa gyud tingali siya sa tulo? Lain na pud nga pagkadanghag sa author o sa editor niining libroha no. Nagdanghag lang gyud.

Minglimud kuno si Sara. Ngano kaha nga nahadlok man siya? Kung wala sila nakabantay nga ginoo diay ning nangutana, nganong nahadlok man siya? Natural, kung ingon ana na ka katigulang, unya dunay mo-ingon nimo nga manganak ka, mokatawa ka gayud! Unya karon, minglimud siya kay kuno nahadlok siya.

Laing problema: gi-unsa man paghibalo sa tagsulat niining maong libro nga ang ginoo diay to ang usa sa tulo ka mga tawo? Unya nakabalo pa gyud siya nga naminaw diay si Sara sa may pultahan.

Nag-ampo si Abraham alang sa Sodoma

16Unya mibiya ang mga tawo ug miadto sa usa ka dapit diin makita nila sa ubos ang Sodoma. Mikuyog si Abraham aron pagpagikan kanila. 
17Ang Ginoo miingon, “Dili ko ikatago gikan kang Abraham ang akong buhaton. 
18Ang iyang mga kaliwat mahimong dako ug gamhanang nasod ug pinaagi kaniya panalanginan ko ang tanan nga nasod sa kalibotan.+ 
19Gipili ko siya aron sugoon niya ang iyang mga anak ug ang iyang umaabot nga panimalay sa pagtuman sa akong mga sugo pinaagi sa pagbuhat sa husto ug matarong. Kon buhaton nila kini, buhaton ko kaniya ang tanan nga akong gisaad.”

20Unya miingon kang Abraham ang Ginoo, “Hilabihan na ang mga mulo batok sa Sodoma ug sa Gomora ug ang ilang sala dako kaayo. 
21Busa moadto ako aron susihon kon tinuod ba ang mga mulo nga akong nadungog.”

Ani-a na usab! Gi-unsa kaha paghibalo sa tagsulat niining maong sugilanon unsay gihunahuna sa ginoo? Gidiktar ni tanan sa ginoo ngadto sa tagsulat? Kung gidiktar man lang gani, nganong libog man kaayo ni pagkasulat? Ug nganong daghan man ug sayop ug mga nagkasumpaki nga mga bersikolo? O dili ba kaha, kathang-isip lamang kini. Mga estorya-estorya lang gud sa karaan. Mga legends, mga myths? Asa kaha niini ang mas duol sa tinuod? Isip isip mga kahigalaan.

Ang ginoo kinahanglang nga magpakatawo ug mo-adto sa Sodoma ug Gomora aron pagsusi kung unsay kahimtang didto? Wala ba ang Bibliya mismo mag-ingon nga kuno ang ginoo anaa sa tanang dapit? Omnipresent? Present everywhere? Apan dinhi, pagkatawhanon gud ani? Mo-adto kuno siya ug susihon niya kung tinuod ba ang iyang mga nadunggan nga mga mulo?

Tawhanon gyud kaayo ning ginooha. Matunglohon, propareha ug dagway nato, makalakaw, maka-estorya, makadungog ug makakita ug masayop pud. Tungod ba kaha kini kay mugnamugna lamang kini sa tawo? Kathang-isip lamang?

22Unya mibiya ang duha ka tawo ug mipadayon paingon sa Sodoma apan nagpabilin ang Ginoo uban kang Abraham. 
23Giduol ni Abraham ang Ginoo ug gipangutana, “Laglagon mo ba gayod ang mga matarong uban sa mga makasasala? 
24Pananglit adunay 50 ka tawo nga walay sala didto, laglagon mo ba ang tibuok siyudad? Dili mo ba kini pasayloon aron lamang pagluwas sa 50 ka tawo? 
25Sa walay duhaduha dili mo gayod patyon ang mga walay sala uban sa mga makasasala. Dili mo kana mabuhat! Kay kon buhaton mo kini, ang mga walay sala mahiagom sa silot uban sa mga makasasala. Dili kana mahitabo! Ang Maghuhukom sa tibuok kalibotan kinahanglang magbuhat sa angay gayod.”

26Ang Ginoo miingon, “Kon makakaplag akog 50 ka tawo nga matarong didto sa Sodoma, dili ko silotan ang tibuok siyudad tungod lamang kanila.”

27Unya miingon na usab si Abraham, “Ginoo, pasayloa nga mangahas ako pagpadayon sa pagpakigsulti kanimo. Tawo lamang ako ug walay katungod pagsulti bisan unsa. 
28Apan tingalig aduna lamay 45 ka tawo nga matarong didto inay 50. Laglagon mo ba ang tibuok siyudad tungod lang kay kulang ug lima?”

Ang Ginoo mitubag, “Dili ko laglagon ang siyudad kon makakaplag akog 45 ka tawo nga matarong.” 
29Unya miingon na usab si Abraham, “Tingalig 40 ra ka tawo ang matarong.”

Ang Ginoo mitubag, “Dili ko laglagon kini kon adunay 40 ka tawo nga matarong.”

30Si Abraham miingon, “Ayaw intawon kasuko, Ginoo, nga mopadayon ako sa pagsulti. Pananglit 30 lamang ka tawo sila?”

Ang Ginoo mitubag, “Dili ko laglagon kini kon makakaplag akog 30 ka tawo.”

31Miingon si Abraham, “Pasayloa intawon ako, Ginoo, nga mangahas ako pagpadayon sa pagpakigsulti kanimo. Pananglit makakaplag ka lamag 20 ka tawo?”

Ang Ginoo mitubag, “Dili ko laglagon ang siyudad kon makakaplag akog 20 ka tawo.”

32Si Abraham miingon, “Ayaw intawon kasuko, Ginoo, niining kataposan kong pagsulti. Pananglit aduna lamay napulo nga imong makaplagan, unsa may mahitabo?”

Ang Ginoo mitubag, “Dili ko kini laglagon kon adunay napulo.” 
33Human siya makigsulti kang Abraham, mibiya ang Ginoo ug mipauli si Abraham.

Kaning dapita kay ang pagka-drama lang gyud! Kung nakig-estorya ka sa ginoo, ingon ani kaha ang imong pagpakig-estorya? Murag unrealistic man kaayo ni uy! Gikan sa 50 hangtud naabot sa 10, parehas ra nga pangutana.

Dili kuno laglagon sa ginoo kon dunay napulo ka matarong nga makaplagan sa ginoo. Pila man kaha diay ang limit? Unya ngano man pud nga dunay limit? Kung dunay limit sa maong siyudad, nganong sa kadto ra man pud nga siyudad? Nganong localized man kaayo ang panan-aw sa ginoo? Narrow ra kaayo? Nganong siyudad man? Dili barangay? Dili baryo? Dili nasud? Dili ang kalibutan? Nangita lang gyud siya ug bikil!? Nangita lang gyud siya ug excuse aron nga makapasakit ug tawo?

Unya, sa unahan niining maong sugilanon, naa diay si Lot didto! Ang paryente ni Abraham! Kahinumdom mo ni Lot!? Naa diay siya didto. Unya atong mabasa unya nga matarong si Lot. Ug si Lot ug ang iyang asawa ug ubang paryente, gipa-eskapo sa ginoo. Ngano man?! Kay tungod matarong kuno sila! Uy duna pa diay matarong didto?! Ngano man nga gipadayon niya ang iyahang tantrums?! Nganong gilaglag man lagi niya ang mga tawo didto maskin tuod nga duna pay pipila ka matarong nga nahibilin?!

Ang Pagkamakasasala sa mga Tawo sa Sodoma

1Sa pag-abot sa duha ka anghel didto sa Sodoma nianang pagkagabii, naglingkod si Lot didto sa ganghaan sa siyudad. Sa pagkakita gayod niya sa duha ka tawo, mitindog siya ug misugat kanila. Mihapa siya sa ilang atubangan 
2ug miingon, “Ania ako aron pag-alagad kaninyo. Kon mahimo hapit kamo sa akong balay. Makapanghimasa kamo didto ug adto matulog. Ugma sa buntag makapadayon ra kamo sa inyong panaw.” Apan mitubag sila, “Daghang salamat na lang. Anhi ra kami matulog dinhi.”

3Apan mipadayon gayod si Lot sa pagdapit kanila ug sa kataposan miuban sila kaniya ngadto sa iyang balay. Nagpaluto si Lot ug pan nga walay patubo ug naghikayg maayong pagkaon alang kanila ug nangaon sila.

Bisaya kaayo nga estorya no! Gi-agda sila ni Lot unya ming-ingon sila nga "thanks, but no thanks." Gipugos ni Lot hangtud nga mingsugot sila. Pagaka-bisaya gyud! Kung mo-ingon mo nga gi-dikta pa ni sa ginoo ambot nalang ninyo! Pagkamabaw gyud intawn sa inyong "bar" sa inyong "minimum limit" kung unsay tinuod ug unsay estorya-estorya lamang.

4Sa wala pa manghigda ang mga bisita ni Lot, ang iyang balay gilibotan sa tanang mga lalaki sa Sodoma, batan-on ug tigulang. 
5Gitawag- nila si Lot ug gipangutana, “Hain ba ang mga lalaki nga anaa matulog sa imong balay? Dad-a sila sa gawas aron makighilawas kami kanila.”

6Si Lot migula ug gisirhan niya ang pultahan. 
7Miingon siya kanila, “Mga higala, ayaw intawon ninyo himoa ang maong mangil-ad nga buhat! 
8Kon gusto kamo aduna akoy duha ka anak nga dalaga. Dad-on ko sila nganha kaninyo ug kamo nay mahibalo kanila. Apan ayaw intawon ninyo hilabti kining mga tawhana kay mga bisita ko sila ug kinahanglan nga panalipdan ko sila.”

Ani-a na mga higala, ang dako nga punto sa maong estorya! Gidiga ni Lot ang iyahang duha ka mga anak nga dalaga ngadto sa mga tawo. Iyang gipanalipdan ang mga bisita niya, mga tawo nga wala niya hi-ilhi. Ug iyang gilawg ngadto sa mga tawo ang iyang kaugalingong mga anak!

Kung matarong, kung moral nga pagkatawo ang inyong tan-aw ni Lot?! Ambot ninyo! Maayo pag na-apil mo sa mga gipanglaglag didto sa Sodoma ug Gomora kung mao man galing! Kay pagka-imoral gyud sa gibuhat ni Lot! Unsa man kuno ang atong makutlo nga pagtulon-an niini?! Mao ni ang example sa morality sa Bibliya?! Basa mog Shakespeare uy! Mao ni ang giya sa pagpuyo sa kalibutan?! Ang Bibliya?! Purbida!

9Apan miingon sila, “Ayaw pagpanghilabot sa among pagabuhaton. Dili ka baya taga dinhi. Kinsa ka ba nga magbuot kon unsay among himoon? Ayaw kamig babagi aron dili ka mahiagom sa labi pang mangil-ad nga kadaot.” Unya gitulod nila si Lot ug misaka sila aron gub-on ang pultahan. 
10Apan gibira si Lot sa duha ka tawo nga didto sa sulod ug gisirhan nila ang pultahan. 
11Unya- gibutaan nila ang tanang tawo didto sa gawas aron dili na sila makatultol sa pultahan.

Ambot lang ninyo ha pero kung naa ko didto, kung usa ko sa mga nabutaan. Manuktok gihapon tingali ko sa pultahan. Gani, mahikapan ug makaplagan ra gihapon nako ang pultahan. Manghasi na hinuon ko gani ug samot kay ngano man kuno nga nabuta lang ko ug kalit. Mosamot na hinuon ko ug kalagot! Pero mao ni ang nahimong solution sa ginoo niining taknaa? Ginoo man kaha ka? Dili pwede maskig gibutangan ba ron niya ug babag nga dili makita aron dili makasulod kining mga tawhana?! O dili ba gipa-ulan ug kusog o bagyo ba kaha?! Gibutaan gyud?! Makasulbad kaha ni sa problema?! Hmm, mura mag tawhanon kaayo ni nga sulbad. O ba kaha, naive ra kaayo ang nagsulat niini nga nangutana siya hmm, unsaon kaha ni pagsulbad, ah butaan na sila human!

Gibiyaan Nila ni Lot ang Sodoma

12Si Lot gipangutana sa duha ka tawo, “Aduna ka bay kauban dinhi? Dad-a ang imong mga anak ug ang tanan mong mga sakop niining siyudad ug pamiya kamo dinhi 
13kay laglagon namo kining dapita. Gidungog sa Ginoo ang makalilisang mga mulo batok sa katawhan niining siyudara ug gipadala kami niya aron paglaglag sa Sodoma.”

14Unya giadto ni Lot ang mga pamanhonon sa iyang mga anak ug giingnan sila, “Biya kamo dayon niining dapita kay laglagon kini sa Ginoo.” Apan nagtuo sila nga nagtiaw lamang siya.

15Sa pagkakaadlawon, giapura si Lot sa mga anghel pagbiya sa siyudad. Miingon sila, “Pagdali! Dad-a ang imong asawa ug ang duha mo ka anak nga dalaga ug biya kamo dinhi aron dili kamo maangin sa pagkalaglag sa siyudad.” 
16Apan- naglanganlangan gihapon si Lot. Busa siya ug ang iyang asawa ug duha ka anak nga dalaga gipugos pagdala sa duha ka tawo ngadto sa gawas sa siyudad. Gibuhat nila kini kay ang Ginoo naluoy man kang Lot. 
17Sa pagbiya na sa mga anghel kanila didto sa gawas sa siyudad, miingon ang usa ka anghel, “Dagan kamo aron kamo maluwas! Ayaw kamo paglingi ug ayaw paghunong sa walog. Dagan ngadto sa kabungtoran aron dili kamo mangamatay.”

18Apan si Lot mitubag, “Kon mahimo dili kami moadto didto. 
19Giila ko nga dako kag gikatabang kanako. Salamat kaayo sa pagluwas mo kanako. Apan layo kaayo ang kabungtoran ug hiapsan ako sa kadaot ug mamatay ako sa dili pa makaabot didto. 
20Busa paadtoa ako nianang gamayng lungsod sa unahan aron maluwas ako.”

21Ang anghel mitubag, “Uyon ako sa imong hangyo. Dili ko iapil paglaglag kanang lungsora. 
22Hala, dagan na! Wala akoy mahimo sa dili ka pa moabot didto.”

Kadtong lungsora gitawag ug Zoar kay giingon man ni Lot nga gamay ra kini.

Nahadlok si Lot nga mahi-apsan kuno sa kadaot?! Kabalo diay siya kung unsay pagabuhaton sa ginoo sa maong siyudad? O laglagon kuno niya ang tanang molupyo didto, apan wala man tingali kalibutan si Lot kung sa unsa nga paagi? Matumba lang ba ug kalit? Mawad-an lang ug ginhawa? Kan-on ba ron sa yuta? Lunopan ba? Wala man tingali siya masayod?

Unya kining kabahin sa Zoar, nga maoy gidaganan ni Lot. Gitawag ni ug Zoar kay kuno gitawag man ni Lot nga gamay ra kini. Kay sa Hebrew diay kuno, ang pulong nga "Tso'ar" nagpasabot man ug "gamay"; "insignificant." So mao kuno nga ang lugar gitawag ug Zoar. Sa ato pa, mao kintahay ni ang legend sa lungsod nga ginganlan ug Zoar. Alegre ani, kakataw-anan pud ani uy!

Ang Pagkalaglag sa Sodoma ug sa Gomora

23Sa pagsubang na sa adlaw ug nakaabot na si Lot sa Zoar, 
24gipaulanan- sa Ginoo ug nagsigang asupre ang Sodoma ug ang Gomora. 
25Gilaglag sa Ginoo kining mga siyudara ug ang tibuok walog lakip ang tanang mga tawo sa mga siyudad ug ang mga tanom niadtong dapita. 
26Apan- ang asawa ni Lot nga nagsunod kaniya milingi ug nahimo siyang haligi nga asin.

Mao ni mga kahigalaan, ang popular kaayo nga estorya no, nga minglingi ang asawa ni Lot, aron tingali nga makakita ug naunsa ang Sodoma ug Gomora, ug siya nahimo hinuon nga haligi nga asin.

Ang mga magtutuo niining Bibliya mingdepensa, nga kuno nagmasupakon ang asawa ni Lot, wala siya mingtuman sa hingpit sa sugo sa ginoo, nga ikyas kamo ug ayaw ug lingi balik. Mao nga gisilutan siya. Ang silot, nahimo siyang haligi nga asin.

Ang uban pud mingdepensa, nga kuno ang pulong sa Hebrew nga na-translate ug "look back" o lingi, kay kuno dili lamang nagahulogan ug "tan-aw balik" apan nagahulogan pud nga ang pag-igsapayan, pag-hunahuna; "to regard or to consider." Mura ba kuno ba ug nga gisayangan ang asawa ni Lot sa iyahang kinabuhi sa mang siyudad. O ba kaha wala pa siya naka-let-go. Mura bag konectado pa siya sa maong siyudad. Mao nga gisilotan siya sa ginoo. Ang silot, nahimo siyang haligi nga asin.

Niining puntoha, dili na ko mahibulong, nga kining matunglohon ug putong nga ginoo, mingsilot sa asawa ni Lot tungod lamang sa paglingi. Kaning mga nagpatugatuga pa gyud ug esplikar kung unsay gipasabot niining maong sugilanon, kung unsay hunahuna sa ginoo nganong gibuhat kini niya, ayaw nalang mo uy. Undanga na ninyo. Dili na kinahanglan ug esplinasyon kay klaro na kaayo unsa ka hudlom kining maong ginooha! Genocidal maniac! Ganahan gyud ni siya nga duna siyay masilotan, duna siyay matunglo ug sa kani nga higayon, duna siyay mapatay!

27Sayo sa pagkabuntag, midali pag-adto si Abraham sa dapit diin nagbarog siya uban sa Ginoo. 
28Milantaw siya sa Sodoma ug sa Gomora ug sa tibuok walog ug nakita niya ang aso nga nag-utbo, sama sa aso nga gikan sa usa ka dako kaayong hudno. 
29Apan sa paglaglag sa Dios sa mga siyudad sa walog wala niya hikalimti si Abraham ug gipaikyas niya si Lot sa kadaot.

Kaluoy pud intawn ni Lot. Kung tinuod man galing nga nahitabo kining maong sugilanon, kaluoy pud intawn. Apan laing pangutana, nganong wala man minghisgut si Lot sa ginoo kabahin sa nahitabo sa iyahang asawa? Wala man lang gani siya nangutana? Mura man lang ug nakalimot siya unsay nahitabo? Wala ko matagbaw sa ending. Unsatisfactory para kanako ang ending dinhi. Walay explinasyon, wala tanan.

Atong mahinumdoman nga gilunopan sa ginoo ang tibuok kalibutan aron pagpapas sa mga mangil-ad nga mga tawo sa panahon ni Noah. Gi-apil pa gani niya ang tanang mga mananap. Apan nawala ba ang kangil-ad sa tawo? Wala gayud. Dinhi sa sugilanon sa Sodoma ug Gomora, ani-a na pud. Ang ginoo naglagot na pud ug gipang-laglag niya ang mga tawo sa duha ka siyudad.

Ngano kaha gyud, ngano kaha ug wagtangon lang diay sa ginoo ang kadautan dinhi sa kalibutan? Ang kangil-ad sa panghunahuna ug binuhatan sa tawo? Ngano man kaha diay ug pulos lang unta ta buutan?

Mabasa nato sa Revelation 21:

Ang Bag-ong Langit ug ang Bag-ong Yuta

3Ug- nadungog ko ang usa ka kusog nga tingog nga nagsulti gikan sa trono, “Karon ang puloy-anan sa Dios ania na sa katawhan.+ Magpuyo na siya tipon kanila ug sila mahimong iyang katawhan. Ang Dios makig-uban kanila ug siya mahimo nga ilang Dios.+ 
4Pahiran- niya ang ilang luha ug wala nay kamatayon o kasubo, paghilak o kasakit kay nahanaw na man ang daang mga butang.”

Unsa may gihuwat niining ginooha? Makamugna man diay siya ug lugar o puluy-anan nga wala nay kamatayon o kasubo, wala nay paghilak o kasakit, unsa pa man iyang gipaabot? Nganong nagpuyo pa man gyud ang tawo niining kalibutana? Nganong duna may dautan o ngil-ad? Nganong gitugot man niya nga ang tawo magsakit ug magsubo ug maghilak ug mamatay? Nga pwede ra man diay unta nga wala lang kini? Aron lang gyud sa iyahang kalingawan? Malipay siya nga mag-apong sa mga tawo nga magsakit ug mag-agulo? Sadistaha pud ani gud niya?!

Pagka-daghang pangutana!!

Apan duna pay laing posibilidad mga higala. Dunay pa intawn lain nga posibilidad. Nga kining mga sugilanon sa Bibliya, pulos lamang kini kathang-isip sa mga tawo kani-adto nga mga mas ignorante pa kaysa kanato karon nga nangita lang intawn ug eksplinasyon sa kalibutan; sa pagpuyo nga kalibutanon. Nangita ug giya sa pagpuyo sa kinabuhi. Nangita ug giya ug unsaon nga makontrol ang katawhan ug nga magkahi-usa ang mga tawo. Para nako, mao kini ang mas lig-on nga posibilidad, mas logical, mas reasonable tungod kay dili lamang ang Bibliya ang mingtungha niining kalibutana apan duna pay daghang libro nga proparehas sa Bibliya. Dunay mga libro sa Vedas, sa ancient India. Dunay mga karaang mga panulat sa ancient China. Dunay mga karaang mga panulat sa ancient Egypt, sa Aztec, sa Nordic, ug uban pa.

Lapas nas duha ka libo ka tuig, wala pa gihapon kitay lig-on nga proweba, o ebidensya man lang gani, nga napakita nga ang Bibliya mao basi sa nakasulat niini. Wala gyud. Kay kung naa pa, hagbay ra unta ni napahimutang nga isyu. Wala na untay isyu. Dili na unta ko kinahanglan pa mag-live-show dinhi. Sulbad na unta ang pangutana kung duna bay ginoo, asa aning mga ginooha ang tinuod, asa aning mga tuotuo o relihiyon ang sakto? Sulbad na unta.

Mga higala, ayaw intawn mo pagpadala sa mga linlang sa ubang tawo. Mga estorya nga botbot. Pagkat-on kamo ug pagkamatuki-on nga pangisip ug ang pagkamadudahon. Ayaw itugot nga inyong igahin ang bililhon kaayo ninyo nga panahon, kadasig ug inyong salapi sa mga negosyo sa mga simbahan. Duna moy tagsa-tagsa ka mga utok, tagsa-tagsa ka pangisip, palihug, gamita intawn ninyo.

Kini ug uban pa, ang atong hisgutan sa sunod nga mga episodes dinhi sa atong programa.

Kung intersado mo sa pag explore niini, ayaw kalimot ug Subscribe ug share niini. Para ato ning tanan.

Dinhi lang usa, hangtud sa sunod higayon. Daghang salamat.

Question everything. 

Kumusta mga higala, lain na pud nga episode sa atong programa nga Bag-ong Dan-ag. Kini nga programa dedicated para sa pag-usbaw sa atong critical thinking (pagkamatukion nga pangisip) ug ang skepticism (pagkamadudahon) sa atong katilingbang Pilipinhon ilabi na gyud kitang mga Bisaya ug labaw pa gyud para sa atong mga kabatan-unan karon.

Para ni ilabi na gyud sa kadtung mga batan-un nga gipangpugos ug pasimba sa ilang mga ginikanan. Gipangpugos ug pasilbi sa mga simbahan. Para inyo ni. Ayaw mo kahadlok, ayaw mo ka-ulaw ug tawag sa atong programa. Safe space ni para ninyo. Pangutana mo. Ipadayag ang inyong mga hunahuna, mga kabalaka ug uban pa kabahin sa mga pagtuotuo sa inyong mga pamilya. Anonymous man ta dinhi. Ayaw itug-an ang tinuod ninyo nga pangalan. Ayaw i-butyag ang inyong identity. Wala koy paki kung kinsa man galing mo. Ani-a ta dinhi aron pagtuki, paglantugi niining mga pagtuotuo sa atong katilingban.

Ang Bag-ong Dan-ag kay Internet live show ni siya sa YouTube. Kung diin pwede maka-participate ang mga naminaw pina-agi sa pagtawag gamit sa computer o cellphone apan walay bayad. Libre kini. Kung kinsa tong ganahan motawag, mao ni ang link: http://bit.ly/danagtvcall. Ang atong live show kada semana ni siya matag adlaw nga Huwebes, sa alas 7am hangtud sa 8am.

Padayun ta karon sa lain na pud nga sugilanon nga mabasa nato sa Genesis. Kani mahitungod sa usa ka tawo nga gihinganlan ug Abram.

Si Abram Gitawag sa Dios

1Ang-Ginoo miingon kang Abram, “Biyai ang imong nasod ug ang imong mga paryenti ug ang balay sa imong amahan ug lakaw ngadto sa usa ka nasod nga ipakita ko kanimo. 
2Hatagan ko ikaw ug daghang kaliwat ug mahimo silang dakong nasod. Panalanginan ko ikaw ug himoon kong bantogan ang imong ngalan aron mahimo kang panalangin alang sa uban.

3Panalanginan- ko kadtong magapanalangin kanimo,

apan tunglohon ko kadtong magtunglo kanimo.

Pinaagi kanimo, panalanginan ko ang tanan nga nasod sa kalibotan.”+

Dia na pud ning pagkamatunglohon sa ginoo. Tunglohon niya kadtong tawo nga motunglo kang Abraham. Pagka "bad example" pud aning ginooha uy.

4Sa nagpanuigon nag 75 si Abram, mibiya siya sa Haran sumala sa gisugo kaniya sa Ginoo ug mikuyog si Lot kaniya. 
5Gidala ni Abram si Sarai nga iyang asawa ug ang iyang pag-umangkon nga si Lot ingon man ang tanan nilang katigayonan ug mga ulipon nga ilang napanag-iya didto sa Haran ug migikan sila paingon sa yuta sa Canaan.

Sa pag-abot nila sa Canaan, 
6milatas si Abram sa maong yuta hangtod nga nahiabot sa sagradong kahoy sa Moreh, ang balaang dapit sa siyudad sa Siquem. Niadtong panahona ang mga Canaanhon nagpuyo pa sa maong yuta. 
7Unya- ang Ginoo mipakita kang Abram ug miingon kaniya, “Mao kining yutaa ang ihatag ko sa imong mga kaliwat.” Ug didto nagbuhat si Abram ug halaran alang sa Ginoo nga mipakita kaniya. 
8Human niini, mipadayon siya paingon sa habagatan ngadto sa bukid sa silangan sa siyudad sa Betel ug nagkampo siya didto sa tungatunga sa Betel sa kasadpan ug sa Ai sa silangan. Nagbuhat usab siya didtog halaran ug gisimba niya ang Ginoo. 
9Unya mipadayon siya latas sa nagkalainlaing dapit padulong sa habagatan paingon sa Negeb.

Atong hinumdoman no nga ang Canaan, mao kuno ang mga kaliwat ni Ham. Kahinumdom mo adtong Ham, usa sa mga anak ni Noah. Kung atong balikan ang estorya ni Noah, duna toy insidente nga nahubog kuno si Noah ug nakatulog nga hubo. Kani kuno si Ham, pagkakita niya sa hubo niya nga amahan, gikataw-an kuno niya kini. Unya gitawag pa gani niya ang duha pa niya ka igsoon aron pud makakita. Apan ang duha ka igsoon nga si Japet ug Shem, wala kuno mingtan-aw, nagkuha sila ug panapton aron i-tabon sa ilang amahan. Sa sunod buntag, nahibalo-an kuno ni Noah ang gibuhat ni Ham. Mao nga gi-tunglo ni Noah si Ham.

Atong balikan, mao kini sa Genesis kapitolo 9:

24Sa nahuwasan na si Noe ug sa nasayran niya ang gibuhat kaniya sa iyang kamanghorang anak, 
25miingon siya,

“Tinunglo si Canaan;

mahimo siyang ulipon sa iyang mga igsoon.”

26Miingon usab siya,

“Dalaygon ang Dios ni Sem.

Mahimong ulipon ni Sem si Canaan.

27Pasanayon unta sa Dios si Japet

ug motipon unta pagpuyo sa katawhan ni Sem ang iyang kaliwat.

Mahimong ulipon ni Japet si Canaan.”

Sos, balik ang balik lang ang tema sa Genesis no, ang pagtunglo sa laing tawo. Ang ginoo mismo ang nag-set ug example nga pagkamatunglohon. Kadtong mga nag-ampo niining maong ginoo, mao ni inyong gi-ampo-ampo-an, matunglohon nga ginoo. Nga mosilot dili lamang sa iyang gikalagotan, kun dili apil ang mga kaliwat niini. Unsa man kunoy labot sa mga kaliwat sa sad-an?! Pagka-immoral gyud nga ginoo! Ambot nalang!

Padayun ta, Genesis kapitolo 12 gihapon ni.

Si Abram didto sa Ehipto

10Apan nahitabo nga dihay gutom didto sa Canaan. Tungod kay misamot man ang gutom, miadto si Abram sa Ehipto aron didto magpuyo sa makadiyot. 
11Sa dayon na niyang latas sa utlanan sa Ehipto, giingnan niya ang iyang asawa nga si Sarai, “Maanyag ka nga babaye. 
12Inigkakita sa mga Ehiptohanon kanimo, moingon gayod sila, ‘Asawa kini niya,’ ug patyon ako nila apan ikaw dili. 
13Busa- sultihi sila nga igsoon ko ikaw aron dili ako nila patyon kondili ayohon hinuon pagtagad tungod kanimo.” 
14Sa dihang miabot na si Abram sa Ehipto, nakita tuod sa mga Ehiptohanon nga maanyag ang iyang asawa. 
15Nakakita kaniya ang mga opisyal sa palasyo ug gisuginlan nila si Paraon nga matahom siya kaayo ug busa gidala si Sarai ngadto sa palasyo ni Paraon. 
16Tungod kaniya gitagad pag-ayo ni Paraon si Abram ug gihatagan ug mga karnero ug kanding, mga baka, ug asno, mga ulipon nga lalaki ug babaye ug mga kamelyo.

17Apan tungod kay gikuha man ni Paraon si Sarai, gipahamtangan sa Ginoo ug makalilisang nga mga sakit si Paraon ingon man ang namuyo sa iyang palasyo. 
18Busa gipatawag niya si Abram ug gipangutana, “Unsa ba kining imong gihimo kanako? Nganong wala mo man ako tug-ani nga imo diay siyang asawa? 
19Nganong miingon ka man nga siya imong igsoon ug tungod niini gikuha ko siya aron mahimong akong asawa? Ania ang imong asawa; kuhaa siya ug panlakaw kamo!” 
20Ug nagsugo si Paraon sa iyang mga tawo nga ubanan si Abram ug gidala nila siya ug gipagawas sa Ehipto uban sa iyang asawa ug sa tanan nga iyaha.

Ambot lang ha, kung dili magpanlingo niining maong sugilanon, ambot nalang. Unsang klase sa pagka-ginoo?! Unsa man kunoy kalibutan sa Paraon? Nganong gisilutan man intawn sa ginoo uy?! Unya gi-apil pa gyud ang ubang mga molupyo sa palasyo!!

Makasabot ko sa gibuhat ni Abram. Maskin ako tingali, basin makahunahuna pud ko ug ingon ani. Apan ang gibuhat sa ginoo, dili gyud na nako madawat!

Unsa may depensa sa mga businessmen sa religion ani? Akong pasabot sa mga simbahan, ang mga pari, mga ministro ug uban pa. Mga businessmen man ni sila sa religion. Unsa may ilang depensa aning klaro gyud kaayo nga immoral nga binuhatan sa ginoo?

Kani sinulat ni Elizabeth Mitchell sa answersingenesis:

Really?? Pagkamabaw gyud intawn. Wala kuno namakak si Abram, kay kuno, half-sister man kuno niya sa Sarai sa tinuod. Pagka-klaro gyud, si Sarai asawa ni Abram. Kung mingbasa lang gyud sila sa nakasulat sa Genesis, ngano man nga balikuon man gyud ang tinuod?? Kay aron makapadayun sila sa ilahang negosyo!!

11Sa dayon na niyang latas sa utlanan sa Ehipto, giingnan niya ang iyang asawa nga si Sarai, “Maanyag ka nga babaye. 
12Inigkakita sa mga Ehiptohanon kanimo, moingon gayod sila, ‘Asawa kini niya,’ ug patyon ako nila apan ikaw dili. 
13Busa- sultihi sila nga igsoon ko ikaw aron dili ako nila patyon kondili ayohon hinuon pagtagad tungod kanimo.”

Sos, basaha gani ninyo! Pero akong balikon, makadawat ra ko kung namakak si Abram aron nga dili siya patyon, ug aron pud nga dili madagit si Sarai. Ang gibuhat sa ginoo ang akong issue dinhi.

Unya mingpadayun si Elizabeth Mitchell:

Ani-a na pud! Ang pagka-salewoman sa nagsulat niini, si Elizabeth Mitchell! Gi-protectahan lang kuno sa ginoo si Sarai. Unya ang Hebrew daw sa plagues kay sores or wounds not necessarily deadly. So ok ra, walay problema! Mao ni mga higala ang usa sa example kung diin ang critical thinking faculties sa usa ka tawo kay gi-suspend; naka-pause. Murag robot nga walay hunahuna, buhat lang, sunod sunod lang.

Ang ginoo makapakita ug maka-estorya sa tawo. Kinahanglan ba gyud nga pasakitan niya ang Paraon ug uban pa aron lang protectahan si Sarai?! Hunahuna-a kuno. Kung ikaw ang ginoo, dili ba diay igo nga mopakita ka unya mo-explain nga kung unsay tinuod ug kung nganong nabuhat kadto ni Abram? Sos, mas moral pa ka kaysa niining ginooha!

Nganong wala man kuno siya nagpakita ug nakig-estorya sa Paraon? Dili ba kaha tungod kay estorya estorya lamang ning tanan? Tungod ba kaha kay dili tinuod ning ginoo-ha?! Huna-huna-a palihug mga higala. Ayaw mo padala sa "sales talk" ani nila.

Ang issue gud dinhi, kay nag-una ang pag-tuo, before pa sa pag-imbistigar sa maong pag-tuo. Kung mo-ingon ko nga ang Bibliya ug ang ginoo ug ang estorya ni Kristo, dili mo-make sense, ug walay lig-un ug igo nga ibidensya aron maka-tuo ko. Unsay tubag nila? Kinahanglan mo-tuo usa ka, aron nga pakit-on ka sa ginoo kung unsay tinuod. Butangi!

Mura bag:

JC: Wala koy nakita nga ibidensya nga kining imong baligya nga tambal maka-ayo nako.

Salesman: Ay basta palit lang usa, bayare usa ko human gamita kini, aron makita nimo nga maka-ayo ni nimo.

Kini ug uban pa, ang atong hisgutan sa sunod nga mga episodes dinhi sa atong programa.

Kung intersado mo sa pag explore niini, ayaw kalimot ug Subscribe ug share niini. Para ato ning tanan.

Dinhi lang usa, hangtud sa sunod higayon. Daghang salamat.

Question everything. 

Kumusta mga higala, lain na pud nga episode sa atong programa nga Bag-ong Dan-ag. Kini nga programa dedicated para sa pag-usbaw sa atong critical thinking (pagkamatukion nga pangisip) ug ang skepticism (pagkamadudahon) sa atong katilingbang Pilipinhon ilabi na gyud kitang mga Bisaya ug labaw pa gyud para sa atong mga kabatan-unan karon.

Para ni ilabi na gyud sa kadtung mga batan-un nga gipangpugos ug pasimba sa ilang mga ginikanan. Gipangpugos ug pasilbi sa mga simbahan. Para inyo ni. Ayaw mo kahadlok, ayaw mo ka-ulaw ug tawag sa atong programa. Safe space ni para ninyo. Pangutana mo. Ipadayag ang inyong mga hunahuna, mga kabalaka ug uban pa kabahin sa mga pagtuotuo sa inyong mga pamilya. Anonymous man ta dinhi. Ayaw itug-an ang tinuod ninyo nga pangalan. Ayaw i-butyag ang inyong identity. Wala koy paki kung kinsa man galing mo. Ani-a ta dinhi aron pagtuki, paglantugi niining mga pagtuotuo sa atong katilingban.

Ang Bag-ong Dan-ag kay Internet live show ni siya sa YouTube. Kung diin pwede maka-participate ang mga naminaw pina-agi sa pagtawag gamit sa computer o cellphone apan walay bayad. Libre kini. Kung kinsa tong ganahan motawag, mao ni ang link: http://bit.ly/danagtvcall. Ang atong live show kada semana ni siya matag adlaw nga Huwebes, sa alas 7am hangtud sa 8am.

Announcements: 

So padayun ta karon mga higala sa mga estorya dinhi sa libro sa Genesis. Sa milabay nga episode, atong gihisgutan ang sugilanon ni Noah no ug ang lunop sa tibuok kalibutan.

Sa kini nga episode ang atong hisgutan kay kaning estorya sa Tore sa Babel (Tower of Babel). Atong kining mabasa sa Genesis 11.

Ang Tore sa Babel

1Sa sinugdan may usa lamang ka pinulongan sa tibuok kalibotan. 
2Sa pagpamalhin sa mga tawo gikan sa sidlakan, nahiabot sila sa usa ka patag sa Shinar ug mipuyo sila didto. 
3Ug nag-ingnanay sila, “Dali! Maghimo kitag tisa ug ipaagi nato kinig kalayo aron mogahi.” Busa nakabaton silag tisa ug aspalto aron ipatapot niini. 
4Unya miingon sila, “Karon magbuhat kitag siyudad nga may tore nga sangko sa langit. Himoon tang bantogan ang atong ngalan aron dili kita magkatibulaag sa tibuok kalibotan.”

Usa ra kuno ang pinulongan sa tibuok kalibutan. Apan sa milabay nga kapitolo, sa kapitolo 10 sa Genesis, duna may nakasulat nga:

5Sila maoy mga ginikanan sa mga tawo nga nagpuyo sa kabaybayonan ug sa mga pulo sa dagat. Mao kini ang mga kaliwat ni Japet nga nagpuyo sa ilang nagkalainlaing kabanayan ug kanasoran. Ang matag usa nila ka pundok may kaugalingong pinulongan.

Duna man lagi kaugalingong pinulongan ni ang mga kaliwat ni Japet. Atong hinumdoman si Japet ang usa sa mga anak ni Noah, kadtung ming-survive sa lunop bitaw.

19hangtod nga ang ilang mga utlanan nagsukad sa Sidon padulong sa Gerar hangtod sa Gaza ug paingon sa Sodoma, Gomora, Adma ug Zeboim, hangtod sa Lasa. 
20Mao kini ang mga kaliwat ni Ham nga nagpuyo sa nagkalainlaing mga kabanayan ug kanasoran. Ang matag usa ka pundok may kaugalingong pinulongan.

...

31Mao kini sila ang mga kaliwat ni Sem nga nagpuyo sa ilang nagkalainlaing mga kabanayan ug kanasoran. Ang matag usa ka pundok may kaugalingong pinulongan.

Uy, duna say kaugalingong mga pinulongan ang matag usa ka pundok sa mga kaliwat ni Ham. Mao usab sa mga kaliwat ni Sem. Ang mga anak ni Noah.

Sa ato pa, kaning sa Genesis 11, nga kuno, usa ra ka pinulongan ang tibuok kalibutan, sayop diay ni?

Karon, magbuhat kuno sila ug siyudad nga dunay tore nga sangko sa langit. Atong balikan nga kini nahasubay sa mga tuotuo niadtong panahona. Nga kuno, dunay firmament, gahi nga structure ang nagatakob sa kalibutan, daw sama sa usa ka kisame. Sa maong firmament, gipatapot ang mga bituon ug ang adlaw ug ang bulan. Mao nga kung maghisgut diri ug sangko sa langit, tungod lang ni kay duna silay pagtuo nga dunay masangku-an sa ibabaw sa mga panganod nga mao ang langit.

5Unya nanaog ang Ginoo aron pagtan-aw sa siyudad ug sa tore nga gitukod sa mga tawo 
6ug miingon ang Ginoo, “Karon usa na sila ka katawhan ug usa ra ang ilang pinulongan ug sinugdanan lamang kini sa ilang pagabuhaton. Dili madugay makahimo na sila sa tanan nga gusto nilang buhaton. 
7Busa manganaog kita ug libogon ta ang ilang pinulongan aron dili sila magkasinabtanay.” 
8Busa gipatibulaag sila sa Ginoo sa tibuok kalibotan ug mihunong sila pagtukod sa siyudad. 
9Babel+ ang ngalan sa siyudad kay didto gilibog man sa Ginoo ang pinulongan sa tanang tawo ug gikan didto gipatibulaag niya sila sa tibuok kalibotan.

Nanaog ang Ginoo. So kani, presumably, nanaog gikan sa langit. Ngano man diay, dili siya makakita sa ubos nga kinahanglan pa siya monaog? Kani sukwahi pud kaayo ni sa ideya nga kuno ang ginoo omnipresent -- present everywhere. Apan sa maong sugilanon, gikan sa langit ang ginoo, nga mingnaog aron sa pagsusi ug unsay nahitabo sa kalibutan.

Unya karon, ming-ingon daw ang ginoo nga sa dili madugay, makahimo na ang mga tawo sa bisan unsay gusto nilang buhaton. Dili ba nga ang ginoo man ang naghatag ug mga limitasyon sa mga tawo? Dili ba siya ang nagmugna sa mga tawo? Duna siyay mga limitasyon sa mga tawo, sama sa dili ta makalupad; nga mangamatay ta, dili ta immortal; nga kutob lang tas 120 ang edad; ug uban pa. Apan sa sugilanon nato dinhi, nabalaka ang ginoo nga basin makabuhat na ang mga tawo sa bisan unsay gusto nilang pagabuhaton?

Human ming-ingon ang ginoo nga manganaog kita! Daghan gyud lagi ni sila. O di ba kaha, basin mga ulipon sa ginoo ang iyang gi-ingnan. Unya gi-libog kuno nila ang pinulongan sa mga tawo ug mao nga wala na sila nagkasinabot ug na-undang ang ilang construction sa tore. Ug mao nagkatibulaag sila sa tibuok kalibutan.

Kani nga sugilanon mao ni attempt no sa tagsulat sa bibliya aron pag-explain kung ngano dunay lain-lain nga mga pinulongan ang mga tawo. Apan baga man kaayo ang ebidensya no nga ang pinulongan sa tawo naga-evolve. Naga-usab-usab uyon sa panahon. Makita nato ang pag-evolve sa pinulongan ug apil na ang pagbuak o pag-separate sa usa ka pinulongan ug mahimong duha o tulo o sobra pa. Dugang pa, ang pinakakaraan nga ebidensya sa written language nakaykayan, dili sa Babylonia, kun dili didto sa Egypt, napetsahan ug around 2600 BCE. Dili man gyud tingali nato matugkad kung gi-unsa pagmugna sa tawo ug pinulongan. Apan instead nga maghimohimo lang ta ug bakak nga mga estorya as explanation, ayaw intawn, undanga na ninyo uy! Ang sakto nga tubag dinhi kay "ambot!" Ambot sa langaw kung diin gikan ang lain-laing pinulongan sa tawo. Atong tugkaron, atong estudyohan, pero dili ta maghimohimo ug mga botbot uy!

Ang paggubot sa ginoo o mga ginoo ba kaha sa pinulongan sa tawo nagpakita lamang nga ang ginoo pwede nga maka-interfere sa kalibutan. Ug sa kani nga example, nagpakita nga ang ginoo nagmugna ug kalibug - confusion. Apan kung mo-ambak ta sa New Testament -- mao ni hilig sa mga nagtuo niini no, cgeg ambak ambak sa lain-laing parte sa Bibliya.

33Kay ang Dios dili Dios sa kaguliyang kondili sa kalinaw.

Ug sama sa tanang mga simbahan sa katawhan sa Dios, 

---

33For God is not the author of confusion, but of peace, as in all churches of the saints.

Klaro kaayo no nga dili ni pwede tinuod ning duha. Usa ra gayud ang sakto niini kay sukwahi man. Unsa man gayud, ang ginoo sa Bibliya dios ba sa kaguliyang o dili? Sa atong kalibutan karon, klaro kaayo nga ang nahi-una ang sakto. Nga ang ginoo sa Bibliya kay dios sa kaguliyang. Tungod kay nagkaguliyang man ang mga tawo sa kalibutan, kadtung mga nagtamod sa Bibliya. Pulos nagbasa sa maong libro apan lain-lain ang interpretasyon. Kada usa ming-angkon nga sila ang sakto. Klaro kaayo nga dili panaghi-usa ang gidala sa Bibliya kun dili ang kaguliyang; kalibugan -- confusion.

Sa pipila ka higayon ang ginoo mingkanaog sa kalibutan; ming-interfere sa mga tawo. Mao ni ang nakasulat sa Bibliya; wala gayud ta masayod kung tinuod ba kini. Apan klaro kaayo nga ming-undang na ug interfere ang ginoo sa kalibutan. Wala na gayud siya nagpakita sa katawhan. Oo dunay mga tawo nga mo-angkon nga kuno nagpakita nila ang ginoo. Ngano man kuno nga mo-tuo ta ani nila? Ngano man gyud kuno nga mag-sekreto-sekreto ug hung-hung2x ang ginoo aning mga tawhana. Unya lain-lain pa gyud silag mga ibutyag nato. Murag obvious kaayo nga himo-himo ra ni nila.

Ang mga Kaliwat ni Sem

(1 Cron. 1:24-27)

10Mao kini ang mga kaliwat ni Sem. Duha ka tuig human sa lunop, sa dihang 100 na ka tuig si Sem, nakaliwat siyag lalaki nga si Arfacsad. 
11Unya nakaabot pa siya ug laing 500 ka tuig ug nakaliwat pa siyag ubang mga anak.

Unya ani-a na usab, ang pagka-banga! Pagka-incompetent sa editor o sa author niining maong libro. Gibalik na pud ug saysay ang mga kaliwat ni Sem. Humana nig kutlo sa milabay nga kapitolo, sa kapitolo 10. Unya karon, gibalik na pud. Kung dili ni obvious no nga daghang authors ang ming-ambit ug sulat o ba kaha edit niining maong libro, ambot nalang unsa?!

Si Sem naka-abot pa ug 500 ka tuig ang edad. Di ba gilimitan naman to sa ginoo sa nahi-una nga kutob nalang 120 ang edad sa mga tawo? Hmm. Hmm. Hmm.

12Sa 35 na ang panuigon ni Arfacsad, nakaliwat siyag lalaki nga si Shela. 
13Unya nakaabot pa siya ug laing 403 ka tuig ug may lain pa siyang mga anak.

14Sa 30 na ang panuigon ni Shela, natawo ang iyang anak nga lalaki nga si Eber. 
15Human matawo si Eber, nakaabot pa si Shela ug laing 403 ka tuig ug may lain pa siyang mga anak.

16Sa 34 na ang panuigon ni Eber, may anak siyang lalaki nga si Peleg. 
17Human matawo si Peleg, nakaabot si Eber ug laing 430 ka tuig ug nakaliwat pag ubang mga anak.

18Sa 30 na ang panuigon ni Peleg, nakaliwat siyag lalaki nga si Reu. 
19Human matawo si Reu, nakaabot pa si Peleg ug laing 209 ka tuig ug nakaliwat pag ubang mga anak.

20Sa 32 na ang panuigon ni Reu, nakaliwat siyag lalaki nga si Serug. 
21Human niini, nakaabot pa si Reu ug laing 207 ka tuig ug nakaliwat pag ubang mga anak.

22Sa 30 na ang panuigon ni Serug, nakaliwat siyag lalaki nga si Nahor. 
23Human matawo si Nahor, nakaabot pa si Serug ug laing 200 ka tuig ug nakaliwat pag ubang mga anak.

24Sa 29 na ang panuigon ni Nahor, nakaliwat siyag lalaki nga si Tera. 
25Human niini, nakaabot pa si Nahor ug laing 119 ka tuig ug nakaliwat pag ubang mga anak. 
26Sa lapas na sa 70 ang panuigon ni Tera, nakaliwat siyag mga lalaki nga si Abram, si Nahor ug si Haran.

Ang mga Kaliwat ni Tera

27Mao kini ang mga kaliwat ni Tera: si Abram, si Nahor ug si Haran. Si Haran maoy amahan ni Lot 
28ug si Haran namatay didto sa iyang lungsod nga natawhan nga mao ang Ur sa Caldea samtang buhi pa ang iyang amahan. 
29Nangasawa si Abram kang Sarai ug si Nahor nangasawa usab kang Milca, ang anak ni Haran nga amahan usab ni Isca. 
30Walay anak si Sarai kay dili man siya makapanganak.

31Gidala ni Tera ang iyang anak nga si Abram, ang iyang apo nga si Lot nga anak ni Haran ug ang iyang umagad nga si Sarai, ang asawa ni Abram ug mibiya sila sa siyudad sa Ur sa Caldea ug mipadulong sa yuta sa Canaan. Nahiabot sila kutob sa Haran ug mipuyo sila didto 
32ug namatay si Tera sa panuigong 205.

So gipakita dinhi ang mga kalitaw kuno gikan ni Sem hangtud naabot sa Abram. Nga gi-usab ang pangalan ug Abraham sa unahan.

Dunay mga tawo nga wala ming-tuo nga literal nga nahitabo ang sugilanon ni Noah. Nga kuno figurative lang ang maong sugilanon aron lang nga makapopo kita ug mga pagtulon-an. Gani ang simbahang katoliko romano mismo nagtudlo nga:

Kaso, kung figurative lang ang maong sugilanon, nganong duna may tinamban nga pagsubay sa mga kaliwat ni Sem hangtud na nga naabot ni Abraham? Figurative pud diay ni si Abraham? Human gikan ni Abraham maabot ta ni David? Figurative pud diay si David? Unya gikan ni David, maabot ta ug subay ngadto kang Jesus. Figurative ra pud diay to si Jesus?

Bisan unsaon nato ug baliko ang mga sugilanon dinhi no, si adan ug eva, ang lunop ug si noah, ang tore sa babel, kung honest lang gyud ta ba, kung matinud-anon lang gyud ta no, dili man gyud mamahimo nga dawaton nato ning mga sugilanona nga tinuod. Unya na kung i-suspend, kung i-pause nato ang atong logic ug reason, anha pa ta pwede nga makadawat niining mga estoryaha nga tinuod. O di ba kaha, nga gi-indoctrinate kita, sukad pas bata pa ta, niining mao nga mga tuo-tuo. Sulayi gani, basaha ang mga sugilanon sa Vedas, mga Hindu nga mga panulat nga kuno "inspired" sa ginoo. Ngano man, kung Christianos ka, ngano man nga dili ka motuo sa mga sugilanon sa Vedas? Kung mobasa ka sa kung diin gikan si Bramah ug gi-unsa pagmugna ang uniberso, ug gi-unsa pagmaintain ni Vishnu, nganong dili man ka motuo niini? Unya sa Bibliya mo-tuo ka?

Kini ug uban pa, ang atong hisgutan sa sunod nga mga episodes dinhi sa atong programa.

Kung intersado mo sa pag explore niini, ayaw kalimot ug Subscribe ug share niini. Para ato ning tanan.

Dinhi lang usa, hangtud sa sunod higayon. Daghang salamat.

Question everything. 

Kumusta mga higala, lain na pud nga episode sa atong programa nga Bag-ong Dan-ag. Kini nga programa dedicated para sa pag-usbaw sa atong critical thinking (pagkamatukion nga pangisip) ug ang skepticism (pagkamadudahon) sa atong katilingbang Pilipinhon ilabi na gyud kitang mga Bisaya ug labaw pa gyud para sa atong mga kabatan-unan karon.

Para ni ilabi na gyud sa kadtung mga batan-un nga gipangpugos ug pasimba sa ilang mga ginikanan. Gipangpugos ug pasilbi sa mga simbahan. Para inyo ni. Ayaw mo kahadlok, ayaw mo ka-ulaw ug tawag sa atong programa. Safe space ni para ninyo. Pangutana mo. Ipadayag ang inyong mga hunahuna, mga kabalaka ug uban pa kabahin sa mga pagtuotuo sa inyong mga pamilya. Anonymous man ta dinhi. Ayaw itug-an ang tinuod ninyo nga pangalan. Ayaw i-butyag ang inyong identity. Wala koy paki kung kinsa man galing mo. Ani-a ta dinhi aron pagtuki, paglantugi niining mga pagtuotuo sa atong katilingban.

Padayun ta karon sa estorya nga mabasa nato dinhi sa libro sa Genesis. Karon ang atong tukion kay ang estorya kabahin sa usa ka tawo nga gihinganlan ug Noah.

Genesis 6

Ang Pagkadaotan sa Katawhan

1-2Niadtong- panahona daghan na ang mga tawo sa kalibotan ug maanyag ang ilang mga anak nga babaye. Nakita kini sa pipila ka langitnong mga binuhat ug gipangasawa nila ang ilang nagustohan. 
3Unya ang Ginoo miingon, “Dili ko tugotan ang tawo nga mabuhi hangtod sa kahangtoran kay tawo lamang siya. Sukad karon kutob ra gayod sa 120 ka tuig ang ilang kinabuhi.” 
4Niadtong- mga adlawa ug bisan pa gani sa misunod nga panahon, dihay mga higante sa kalibotan. Sila mga anak sa mga babaye nga sama nato ug sa mga langitnong binuhat. Sila mao ang mga bayani ug mga bantogang tawo sa karaang panahon.

Ang mga babaye nakit-an sa pipila ka mga langitnong mga binuhat. Ang mga lalaki diay? O ba kaha, pulos lalaki ang mga langitnon nga mga binuhat? Walay babaye nga langitnon nga binuhat? Propareha man gyud ni no sa mga estorya sa karaang panahon sa Greece. Nga kuno ang mga ginoo, nakighi-usa sa mga makalibutanon nga mga binuhat ug mao naka-anak ug mga "demi-gods." Katunga tawo, katunga ginoo. Kanumdom mo nila ni Achilles, Heracles ug Perseus? Kung mao to sila ang mga bayani ug mga bantugang mga tawo sa karaang panahon, kinsa man ni sila? Nganong wala man ta nakadungug ani nila? Wala man gali pangalan man lang nga nakalista dinhi.

Then ani-a pa gyud ning mga higante. Higante daw. Unsay may pasabot sa higante? Giants di ba? Ang pulong nga "giant" gikuha nato sa pulong nga Gigantes sa Greek. Gikan ni sa Greek Mythology. Usa ka kaliwat nga mga aggresive ug mga kusgan nga mga binuhat. Mga anak ni Gaia (Mother Earth) ug sa mga tulo sa dugo ni Uranus (Sky). Sama sa tawo ang ilang mga dagway ug gani, sama ra pud sa tawo ang ilang gidak-on. Dili na mao nga higante ang imong gi-imagine karon, nga dako kaayo o ba kaha taas kaayo nga tawo. Susama ra nato ang kadak-on.

Sa mas karaan pang mga panahon, pila ka gatus ka tuig nga nag-una, sa wala pa mahasulat ang libro sa Genesis, duna nay mga estorya kabahin niining gitawag ug Gigantes. Apan ang mga detalye kay nagsagolsagol nalang no. Duna pa gani mga higante daw nga bitin ang mga tiil. Unya usahay pa gyud, masipyatan pa ang mga higante sa mga Titans -- ang mga ancestor sa mga ginoo sa Olympia. Sa ato pa, kung ang nagsulat niining maong libro, na-inpluwensya sa mga estorya sa karaan, dili ta mahibulong nga dunay gamay dinhi nga kasayuran kabahin niining gitawag ug higante.

Unya human, mipahamtang ug limit "tagal" ang ginoo sa kinabuhi sa tawo nga kutob nalang 120 ang edad. Unsa man ni? Mao ni silot sa tungod sa mga gibuhat sa mga langitnong mga nilalang nga nakighi-usa sa mga tawo? Mura mag nabu-ak ni diri nga estorya no. Lain na pud nga tampalos sa mga kamot sa editor niining maong libro.

5Unya- nakita sa Ginoo nga hilabihan kadaotan sa mga tawo sa kalibotan ug kanunay lamang ngil-ad ang ilang gihunahuna. 
6Nagbasol siya nga gibuhat niya ang tawo diha sa kalibotan ug nakapasubo kini kaniya. 
7Busa miingon siya, “Laglagon ko ang tanang tawo nga akong gibuhat. Laglagon ko usab ang tanang mananap ug mga langgam kay nagbasol ako nga gibuhat ko sila.” 
8Apan gikahimut-an sa Ginoo si Noe.

Nagbasol ang ginoo nga gibuhat niya ang tawo sa kalibotan. Kay kuno, hilabihan kadautan ug kanunay lamang ngil-ad ang ilang gihunahuna. Duna bay option ang ginoo nga magmugna ug tawo nga pulos buutan? Pwede ba siya makabuhat ug mga tawo nga sama niini? Mga buutan. Mga matinahuron ug dili makahunahuna ug ngil-ad. Pwede ba? Kang kinsa man nang sala nga ang mga tawo dautan? Gani, mahinumdoman nato sa milabay nga estorya sa Genesis, nga ang tawo wala gani nakahibalo ug unsay maayo ug unsay dautan. Hangtud nga gitug-anan sila sa serepente, mao nga nakakaon sa kahoy sa kahibalo sa unsay maayo ug unsay dautan, mao nga duna na silay kahibalo human adtong hitabo-a.

So kung dunay option ang ginoo sa kung unsa nga matang sa mga tawo ang iyang i-mugna, iyaha ra ning sala nga nagmugna ug tawo nga dautan ug ngil-ad ang panghunahuna.

Unya karon, daw sama sa usa ka gamay nga bata, nga wala nakuha ang iyang gusto, ming-ingon ang ginoo nga laglagon niya ang tanang tawo. Apil pa gani pud ang mga mananap, laglagon pud niyag apil. Ingon ani ka putong ang maong ginoo. Ingon ani ka childish. Nag-tantrum!

Sa iyang kagamhanan, kay gamhanan man kuno ni siya; ug sa iyang kamaalamon, kay maalamon man daw ni siya, ug sa iyang pagkamahigugmaon, kay mahigugmaon man daw ni siya -- mao ni iyang solution, laglagon nalang ang tanang tawo nga binuhat niya. Unya sa kaputong sa iyang utok, apilon pa gyud niya ug laglag ang mga mananap.

Pagka-irresponsable! Unya mao ni nga ginoo ang magpadayeg? Ang magpasimba?! Ang magpa-ampo?! Uy, pastilan! Kinsa mang tawo, nga sakto sa pangisip, ang dunay amor nga makadayeg ug makasimba niining maong ginoo?!

Naghimo si Noe ug Arka

9Mao- kini ang sugilanon mahitungod ni Noe nga usa ka matarong nga tawo. Siya lamang ang gikahimut-an sa Dios niadtong panahona kay nagmatinumanon man siya sa Dios. 
10Aduna siyay tulo ka anak: Si Sem, si Ham ug si Japet. 
11Apan ang katawhan daotan atubangan sa Dios ug ang kalibotan napuno sa ilang pagkadaotan. 
12Gitan-aw sa Dios ang kalibotan ug nakita niya nga ngil-ad kini kay daotan man kaayo ang binuhatan sa mga tawo.

13Unya ang Dios miingon kang Noe, “Nakahukom ako sa paglaglag sa tanang tawo. Puohon ko sila sa hingpit kay ila mang gipadagsang sa kalibotan ang ilang daotang mga buhat. 
14Busa paghimog arka gikan sa kahoy nga goper. Buhati kinig mga lawak ug buliti ug aspalto ang sulod ug ang gawas niini. 
15Ang gitas-on niini 133 ka metros,+ 22 ka metros ang gilapdon ug 13 ka metros ang kahabugon. 
16Buhatig atop+ ang arka ug palabwa kini ug 44 ka sentimetros ibabaw sa mga bungbong niini. Himoa ang arka nga tulo ka andana ug buhatig pultahan sa kilid niini. 
17Palunopan ko ang kalibotan aron pagpuo sa tanang binuhat. Ang tanan nga anaa ibabaw sa yuta mangamatay 
18apan magbuhat akog kasabotan tali kanimo ug kanako. Sakay sa arka uban sa imong asawa ug mga anak ug sa ilang mga asawa. 
19-20Pagdalag laki ug baye sa tanang matang sa mga mananap ug sa matag matang sa mga langgam aron dili sila mapuo. 
21Pagdala usab sa tanang matang sa pagkaon ug tipigi kini aron inyong makaon ug makaon usab sa mga mananap.” 
22Gituman- ni Noe kining tanan sumala sa gisugo sa Dios kaniya.

Ani-a na, ang bantugan nga estorya kabahin ni Noah ug ang lunop sa tibuok kalibutan. Gihatagan ug mga detalye kabahin sa arka nga gipabuhat sa ginoo ni Noah. Akong balikon. Sa kaalam, sa kagamhanan ug sa kamahigugmaon niining ginoo-ha, ang paglaglag sa tanang binuhat niya, except lang ni Noah ug sa iyang pamilya, mao ang solution nga iyang nakab-ut!

Ang Lunop

1Ang Ginoo miingon kang Noe, “Sakay sa arka uban sa tibuok mong panimalay kay sa tanang mga tawo ikaw lamang ang nagbuhat ug matarong. 
2Pagdala ug pito ka parisan nga laki ug baye sa tanang mananap nga giisip nga hinlo apan tagsa ka paris lamang ang dad-a sa mga mananap nga giisip nga hugaw. 
3Pagdala usab ug pito ka parisan nga laki ug baye sa mga langgam aron dili sila mapuo. 
4Kay human sa pito ka adlaw gikan karon, paulanon ko ug 40 ka adlaw ug 40 ka gabii aron pagpuo sa tanan kong binuhat nga may kinabuhi ibabaw sa yuta.” 
5Ug gituman ni Noe ang tanan nga gisugo sa Ginoo kaniya.

Unya ang mga bata nga naa sa sabakan sa ilang mga inahan, apil pud to sila ug kamatay? Unya karon, gipahipos sa ginoo si Noah ug mga paris sa mananap aron kuno dili sila mapuo. Unya buhaton kini ni Noah sulod lamang sa pito ka adlaw. Unya ang mga tanom diay? Gi-unsa man pagkabuhi sa mga tanom? Mga mananap ra man ning gipahipos sa ginoo?

Ngano kaha gyud no, kung wagtangon lang diay sa ginoo ang dautan? Wagtangon lang diay ang mga ngil-ad nga panghunahuna? Dili makabuhat ang ginoo ana? Unya mao ni, magpadayeg, magpa-ampo, magpa-simba?!

6Si Noe nagpanuigon ug 600 sa dihang gilunopan ang kalibotan. 
7Siya- ug ang iyang asawa ingon man ang ilang mga anak uban sa ilang mga asawa nanakay sa arka aron dili sila mangamatay sa lunop. 
8Ang tanang matang sa mananap nga hinlo ug dili hinlo ingon man sa mga langgam 
9nanakay sa arka nga nagtinagurha, laki ug baye, kuyog kang Noe sumala sa gisugo sa Dios kaniya. 
10Ug pagkatapos sa pito ka adlaw gilunopan ang yuta.

Si Noah 600 na ang edad. Ayaw mo kalimot nga si Noah, ug iyang asawa, ug ilang tulo ka anak ug ilang mga asawa, mo ra ni sila ang nagpanday sa maong arka. Walo ka mga tawo, nga naghimo ug arka nga hilabihan kadako nga kuno gisak-an sa tanang matang sa mananap. Walo ka tawo.

Ang pinakadako nga "wooden ship" ever built, kay ang gitawag ug Wyoming. Gilunsad niadtong 1909. Nagamit kini sulod sa 15 ka tuig ug milubog niadtong 11 Marso 1924. Gikataho nga ang maong barko, pirming masudlan ug tubig. Pirmi flooded. Ug mag-sige ug ka-inat ug lubag samtang maglawig kay tungod ang kahoy, dili man maka-maintain sa iyang porma. Mag-inat-inat, mag-lubag-lubag ug pirming masudlan ug tubig. Hangtud nga minglubog gyud pag 1924.

The Wyoming was so equipped that it could be operated by a minimal crew of thirteen. The Wyoming represented the highest development in the construction of wooden sailing vessels. --From Wyoming Tales and Trails

11Si- Noe nagpanuigon nag 600 ug sa ika-17 nga adlaw sa ikaduhang bulan, mibuhagay ang tanang mga tubod sa tubig gikan sa kahiladman sa yuta ug nangaabli ang mga bintana sa langit 
12ug nag-ulan sulod sa 40 ka adlaw ug 40 ka gabii.

13Niadto gayong adlawa, nanakay sa arka si Noe ug ang iyang asawa uban sa ilang tulo ka anak nga si Sem, si Ham ug si Japet ug ang ilang mga asawa. 
14Nanakay usab uban kanila ang tanang matang sa mga mananap, mga ihalas ug binuhi, mga dagko ug gagmay ug ang tanang matang sa mga langgam. 
15Laki ug baye sa matag matang sa tanang binuhat nanakay sa arka uban kang Noe 
16sumala sa gisugo sa Dios. Unya gisirhan sa Ginoo ang pultahan sa arka.

17Mipadayon paglunop sulod sa 40 ka adlaw ug milalom pag-ayo ang tubig ug milutaw ang arka. 
18Milalom pa gayod ug dugang ang tubig ug ang arka naglutawlutaw niini. 
19Hilabihan gayod ang pagsaka sa tubig nga gilapawan niini ang tanang habog nga bukid sa kalibotan. 
20Ang tubig milapaw ug mga pito ka metros sa tumoy sa kabukiran. 
21Busa nangamatay ang tanang may kinabuhi: ang mga langgam, mga kahayopan, ang tanang gagmayng mananap ug ang tanang tawo. 
22Ang tanang binuhat nga may gininhawa nga nagpuyo sa yuta nangamatay. 
23Gipuo sa Ginoo ang tanang may kinabuhi sa ibabaw sa kalibotan: ang mga tawo, ang mga kahayopan, ang tanang gagmayng mananap ug mga langgam. Si Noe lamang ug ang iyang mga kauban didto sa arka ang wala mamatay. 
24Ang lunop misugod paghubas human sa 150 ka adlaw.

Nanga-abli ang mga bintana sa langit?! Atong balikon nga kini nga detalye, pinasubay ni sa karaan nga panghunahuna nga ang langit kuno, daw kisami sa balay, murag takob sa kalibutan. Kung diin gipatapot ang mga bituun ug ang adlaw ug ang bulan. Apan, karon, nasayud naman kita, pina-agi sa atong pagtuki gamit sa science, nga walay "firmament" o gahi nga structure sa ibabaw sa atong panganud. Walay hibanggaan nga kisami ang mga "rockets" kung mogawas sa kalibutan padulong sa space. Ignorante pa intawn ang nagsulat niining maong estorya. Mas magpabug-at pa gayud nga "fiction" lang ning estoryaha. Ug nganong dunay motuo niini nga literally nahitabo gyud, ambot lamang gayud. Mga tapolan mohunahuna O ba kaha, bunga lang gyud sa ilahang naagi-an nga indoctrination no. Pero ok lang ni, education fixes ignorance. Pasensyahan lang nato ni sila no, ug tabangan nato nga makakita sa kamatuoran.

Dili nalang nako lahuson ug basa no sa Genesis kapitolo 8 hangtud sa 10. Nalipong na ko ug hunahuna nga dunay mga tawo, nga mga edukado ug maalamon, apan motuo nga literally nahitabo ning estorya ni Noah.

Nalukop nalang ug tuyoktuyok ang pipila ka mga believers niining estoryaha aron sa pagpangita ug ebidensya. Apan hangtud karon, pakyas lang gihapon. Walay ebidensya arka, walay ebidensya sa usa ka lunop sa tibuok kalibutan (worldwide flood). Maghunahuna gani ta, ang usa ka lunop, lunop sa tibuok kalibutan, nga kuno minglanat ug usa ka tuig, dili kaha magbilin ug ebidensya? Geological evidence niini, magsyagit unta sa ka-obvious! Apan wala gyud. Pila na ka expedition ngadto sa Ararat mountain ranges dinha sa Eastern Turkey, wala gyud. Pila na ka pagpanlungag, pagpangkalut sa yuta sa lainlaing lugar sa kalibutan, wala gyuy ebidensya sa worldwide flood. Zero.

Daghan pa gyud ug issue ang maong estorya:

Duna toy tawo nga ginganlan ug Utnapishtim, nga usa ka survivor. Nakasurvive siya, uban sa iyang pamilya ug kuyog sa pipila ka mga mananap ug mga artesano (craftsmen). Ming survive sila tungod sa pahimangnu sa ginoo nga si Ea. Gitug-anan siya ni Ea nga pagagub-on sa mga ginoo ang tanang buhi sa kalibutan pinaagi sa usa ka lunop. Mao nga gipahimo niya si Utnapishtim ug dako nga barko aron nga maluwas sila sa lunop. Tuod man, gilunopan ang tibuok kalibutan ug naluwas gyud si Utnapishtim ug ang iyang mga kuyog sa barko. Human gihimong immortal si Utnapishtim sa mga ginoo.

Kaning maong estorya naka-ukit sa kapin sa napulo ka mga clay tablets sa ancient Sumeria. Ang maong clay napetsahan nga gisulat niadtong mga 2000 BCE. Atong hinumdoman nga ang Genesis napetsahan nga gisulat between 1000 BCE to 500 BCE. Sa simpleng pagkabutang, ang estorya ni Noah ang usa sa pinakakaraan nga example sa plagiarism -- ang pagpangopya sa ginama sa laing tawo.

Dugang pa, duna sad toy tawo nga ginganlan ug Atrahasis, usa pud ka survivor. Nakasurvive siya, uban sa iyang pamilya. Ming survive sila tungod sa pahimangnu sa ginoo nga si Enki. Gitug-anan siya ni Enki nga pagagub-on sa mga ginoo ang tanang buhi sa kalibutan pinaagi sa usa ka lunop. Oops! Taympa ra gud! Nakabasa naman ta ani?! Kaning maong sugilanon ni Atrahasis, nagagikan ni sa ancient tablet sa Akkadia. Napetsahan nga gisulat around 1600 BCE. Mas nauna ang sugilanon sa Gilgamesh apan mas nauna pa ni sa sugilanon ni Noah.

Uy pastilan daghan diay ni sila? Dili diay original ang sugilanon ni Noah? Duna pa gyud ang Eridu Genesis (Sumerian gihapon). Ang sugilanon ni King Manu sa India. Ang sugilanon ni Tata ug Nena sa Aztec. -- pulos sugilanon sa ginoo nga mingpapas sa iyang binuhat pina-agi sa lunop. Pulos naglambagit ug barko o arka.

Kini ug uban pa, ang atong hisgutan sa sunod nga mga episodes dinhi sa atong programa.

Kung intersado mo sa pag explore niini, ayaw kalimot ug Subscribe ug share niini. Para ato ning tanan.

Dinhi lang usa, hangtud sa sunod higayon. Daghang salamat.

Question everything. 

Kumusta mga higala, nia na usab kita sa laing episode niining atong tulumanon, ang Bag-ong Dan-ag, dedicated aron sa pag-usbaw sa critical thinking (matukion nga pangisip) ug skepticism (pagkamadudahon) sa katilimbang Pilipinhon ilabi na gayud kitang mga Bisaya, labaw pa gyud ang atong mga kabatan-unan.

Para ni ilabi na gyud sa kadtung mga batan-un nga gipangpugos ug pasimba sa ilang mga ginikanan. Gipangpugos ug pasilbi sa mga simbahan. Para inyo ni. Ayaw mo kahadlok, ayaw mo ka-ulaw ug tawag sa atong programa. Safe space ni para ninyo. Pangutana mo. Ipadayag ang inyong mga hunahuna, mga kabalaka ug uban pa kabahin sa mga pagtuotuo sa inyong mga pamilya. Anonymous man ta dinhi. Ayaw itug-an ang tinuod ninyo nga pangalan. Ayaw i-butyag ang inyong identity. Wala koy paki kung kinsa man galing mo. Ani-a ta dinhi aron pagtuki, paglantugi niining mga pagtuotuo sa atong katilingban.

Atong tapuson ang Genesis 3.

20Ginganlan sa lalaki ang iyang asawa ug Eva3:20EVA: Kining ngalana kon paminawon sama sa pulong sa Hebreo nga nagkahulogan ug nagkinabuhi, nga niining bahina gihubad ug tanang katawhan. kay siya man ang inahan sa tanang mga tawo. 21Ug nagbuhat ang Ginoong Dios alang kang Adan3:21ADAN: Kining ngalana sa Hebreo nagkahulogan ug katawhan. ug kang Eva ug mga sapot nga panit sa mga mananap ug gibistihan niya sila.

Ang ginoo diri, naghimo ug sapot para nila pina-agi sa panit sa mananap. Panit gyud? So gi-setup sa ginoo nga panit ang sapot sa tawo. Nakahimo siya sa uniberso, adlaw, mga mananap ug mga tawo, apan ang sapot kay ginama sa panit sa mananap.

Hmm... murag mag hint ni nga ang nagsuwat aning estoryaha kay tawo ra gyud. Dili man mosunod gud nga ang usa ka gamhanang linalang, ang ginoo, nagmugna ug sapot para sa tawo gamit sa panit sa mananap? Pagkabrutal ug pagka-uphag. Uphag bay tawag ana? Very unimaginative, very uninteresting and in fact, sounds very sick! Ang panit sa mananap iyang gigama ug sapot para sa mga tawo. Kung dautan man galing nga hubo ang tawo, unya kinahanglan nga dunay tabon o sapot. Nganong wala may gigama ang ginoo nga natural nga sapot? Nganong walay may motubo sa kinaiyahan nga maoy gamiton nga sapot para sa tawo. Nganong mopatay pa man gyud ta ug mananap aron gamiton ang panit niini aron itabon sa atong kigol?

Dili ba kaha nga ang tawo, human ming-evolve nga nahimong utukan. Naka-maniho ug naka-imbento ug sapot para kaniya nga ginama sa panit sa mananap? Tungod kay mao may naa. Mao may available.

Si Adan ug si Eva Gipapahawa gikan sa Tanaman

22UnyaGipa. 22:14. miingon ang Ginoong Dios, “Karon ang tawo nahisama na kanato ug nahibalo na siya unsay maayo ug unsay daotan. Kinahanglan dili siya tugotan pagkaon sa bunga sa kahoy nga naghatag ug kinabuhi aron dili siya magpabiling buhi hangtod sa kahangtoran.” 23Busa gihinginlan sa Ginoong Dios ang tawo gikan sa tanaman sa Eden ug gipaugmad sa yuta nga iyang gigikanan. 24Gipapahawa sa Dios ang tawo ug gibutangan niya ang silangan sa tanaman sa Eden ug mga kerubin ug usa ka espada nga nagdilaab ug nagtuyoktuyok aron walay makaduol sa kahoy nga naghatag ug kinabuhi.

Ngano kaha gyud diay kung ang tawo masayud kung unsay maayo ug unsay dautan? Kung sa sinugdan pa unta, kung nasayod lang unta sila, kung duna lang unta silay kahibalo sa unsay maayo ug unsay dautan, o di dili unta sila tingali makasupak sa mando sa ginoo. Makahibalo unta sila nga dautan ang pagsupak sa mando sa ginoo. Di dili unta sila makakaon sa guinadili nga bunga. Nganong mas gusto man sa ginoo nga ignorante ang tawo sa unsay maayo ug unsay dautan?

Unya karon, dili siya gusto nga makakaon pud sila sa bunga sa kahoy nga nagahatag ug kinabuhi kay aron kuno dili sila magpabilin nga buhi. Sa ato pa, mamatay na gyud diay ang tawo sa sinugdanan pa lang. Dili ingon nga ang pagsupak ni Eva ang hinungdan nga mingsulod ang kamatayon sa kalibutan.

Usa pa sad, mas gigusto pa sa ginoo nga mamatay ang tawo. Ngano man diay ug maparihas nila, nga dili mamatay, unsa may naka-apan gud ana? Gusto lang gyud sila (ang mga ginoo) nga mag-apong sa mga tawo nga mamatay? Unsa may tawag ana? Di ba sadista?! Ganahan mag-apong ug laing tawo nga nagsakit, himatyon. Di sadista?!

Sa kaning higayona, gibutangan ug Kerubin ug nagdilaab ug nagtuyoktuyok pa gyud nga espada ang tanaman aron daw nga walay makaduol sa kahoy nga naghatag ug kinabuhi. Uy, naa ra man diay na! Mao ni atong gihisgutan sa milabay nato nga episode. Kung dili gyud gusto ang ginoo nga makakaon ang tawo sa bunga sa kahoy sa paghibalo sa unsay maayo ug unsay dautan, nganong wala man niya butangi ug sama niini? Walay Kerubin! Walay nagdilaab nga espada! Wala man galing timaan man lang. Sa ilang kamaalamon, wala gyud naabot sa ilang hunahuna nga unsaon kaha nato pagprotekta ang maong kahoy?! Basin kung ibutang nato sa taliwala sa tanaman, dili tingali na makit-an sa tawo?!! Butangi!

Ang estorya ni Adan ug ni Eva no, murag setup ra gyud. Gi-setup intawn ang mga tawo aron magpakasala sila sa ginoo ug aron makapahamtang siya ug silot kanila (kanato). Murag mao gyud ni ang tema sa maong estorya. Usa ka ginoo (O daghan ba ni sila, dili man klaro) nga sadista, nga nagmugna ug tawo nga dunay balatian, ignorante unsay maayo ug unsay dautan, unya mamatay. Gi-setup sila nga mosupak sa mando aron lang masilotan.

Duna man ni propareha nga estorya sa atong reyalidad. Balik ta sa reyalidad mga higala. Sa atong tawhanong pagpuyo, dunay mga tawo no nga mo-take-advantage sa uban. Dunay mga tawo nga nabuhi pina-agi sa pagpanlinlang sa uban. Parehas sa mga tawo nga motug-an nimo nga kuno ikaw dunay sakit, maskin tuod wala. Unya nga sila ra gyud ang dunay tambal sa maong sakit. Mao nga kinahanlan gyud nga motuo ka sa tanan nilang isulti, ug mopalit sa ilahang produkto aron ka mama-ayo.

Mura-ura man ug ingon ani ang ginoo nga gisaysay dinhi sa Genesis. Siyay nagmugna nga dunay sala ang tawo kay aron iyang luwason sa umaabot. Sa New Testament kung diin guipadala kuno niya ang iyang anak nga si Jesus, aron pagluwas sa katawhan. Aron pag-alim sa sala sa tawo nga gi-setup ra pud sa ginoo sukad sa sinugdan. Ginoo nga limbungan.

Si Cain ug si Abel

Genesis 4

1Si Adan nakighilawas kang Eva nga iyang asawa ug nanamkon si Eva ug nanganak ug batang lalaki. Miingon si Eva, “Nakabaton akog anak tungod sa panabang sa Ginoo.” Busa ginganlan niyag Cain4:1CAIN: Kining ngalana sama sa pulong sa Hebreo nga nagkahulogan ug nakabaton. ang bata. 2Unya nanganak siyag laing batang lalaki nga ginganlan ug Abel. Si Abel magbalantay sa mga karnero ug si Cain mag-uuma.

Karon padayun ta sa estorya sa unang mga anak nilang Adan ug Eva, nga si Cain ug Abel. Gihinganlan kuno ni Eva ang unang anak ug Cain tungod sa panabang sa ginoo. Wala gyud ta masayud unsay buot gipasabot niini. Dili ba si Adan ang mingtabang kang Eva? Technically, mingtaban! Nakighilawas. Unya ang ikaduhang anak, Abel ang ngalan. Ngano? Wala may gisuwat dinhi.

3Usa ka adlaw niana, naghalad si Cain ngadto sa Ginoo ug mga abot sa iyang uma. 4NagkuhaHeb. 11:4. usab si Abel ug pipila sa mga panganay sa iyang kahayopan ug giihaw niya kini ug gihalad ang labing maayong mga bahin ngadto sa Ginoo. Nahimuot ang Ginoo kang Abel ug sa iyang halad 5apan wala niya dawata si Cain ug ang iyang halad. Busa nasuko si Cain ug nagmug-ot. 6Ang Ginoo miingon kang Cain, “Nganong nasuko ug nagmug-ot ka man? 7Kon maayo pa ang imong gibuhat, dawaton ko unta ang imong halad.4:7dawaton ko unta ang imong halad: o magmaya ka unta. Apan kay daotan man, ang sala nag-atang kanimo sama sa ihalas nga mananap nga buot motukob kanimo busa kinahanglan buntogon mo kini.”

Si Cain usa ka mag-uuma ug si Abel magbalantay sa karnero. Naghimo silag halad ngadto sa ginoo. Unsa may mahalad ni Cain? O di ang abot sa iyang uma! Unsa man diay, manguha siyag karnero ni Abel? Unya karon, nangutana ang ginoo ug nganong nasuko ug nagmug-ot si Cain. Wala man niya dawata ang halad ni Cain! Nganong mangutana pa man siya?! Unya kuno, dili maayo ang gibuhat ni Cain! Asa adto? Ang paghalad sa unsay abot sa iyang uma? Dili to maayo?

Ani-a na pud. Minggula na pud ang pagka-"bright" aning ginooha. Walay klaro no kung unsay specifications sa halad nga iyang dawaton. Ug karon, walay explanasyon o unsa, gi-ingnan niya si Cain nga dautan ang iyang gibuhat ug nga ang sala kuno, nag-atang kaniya. Pag-tyur uy! Unsa, gi-setup na pud niya si Cain nga makasala?! Aron mapahamtangan pud niya ug silot.

Unsay sunod nahitabo?

8UnyaKlm. Sol. 10:3; Mat. 23:35; Luc. 11:51; 1 Juan 3:12. si Cain miingon kang Abel, “Mangadto ta sa uma.”4:8Mangadto ta sa uma: Sa Hebreo wala kini. Sa didto na sila sa kaumahan, giunay ni Cain pagpatay ang iyang igsoon.

9Unya ang Ginoo nangutana kang Cain, “Hain man si Abel nga imong igsoon?”

Si Cain mitubag, “Ambot! Magbalantay ba gud ko sa akong igsoon?”

10BusaHeb. 12:24. miingon ang Ginoo, “Nganong gihimo mo man kini? Nadungog ko ang dugo sa imong igsoon nga nagsangpit kanako gikan sa yuta. 11Karon tinunglo ka na ug isalikway ka sa yuta diin ang dugo sa imong igsoon nga imong gipatay miagas ug mituhop. 

Da tua ra lagi! Gi-setup sa ginoo si Cain aron makasala. Karon napatay ni Cain si Abel. O di makapahamtang na pud siya ug silot. Iyang gisilotan si Cain tungod sa iyang nabuhat nga tungod ra pud sa pagsalikway sa ginoo sa halad ni Cain.

12Kon mag-uma ka, ang yuta dili na mohatag kanimog abot. Magtagotago ka ug maglatagaw nga walay pinuy-anan sa kalibotan.”

13Si Cain miingon sa Ginoo, “Bug-at ra kaayo kanako kining silota. 14Giabog mo ako gikan niining yutaa ug gikan sa imong atubangan. Maglatagaw ug magtagotago ako sa kalibotan ug patyon ako ni bisan kinsa nga makakita kanako.”

15Apan ang Ginoo mitubag kaniya, “Dili kana mahitabo! Ang mopatay kanimo panimaslan ug silotan ko ug pito ka pilo.” Busa gibutangan sa Ginoo ug patik si Cain aron dili siya patyon sa makakita kaniya. 16Ug si Cain mipahilayo sa Ginoo ug mipuyo sa yuta nga ginganlag Nod4:16NOD: Sa Hebreo, nagkahulogan kini ug naglaaglaag. sa silangan sa Eden.

Kinsa may gikahadlokan ni Cain nga mopatay niya? Nga sila ra man kaha ang tawo niadtong panahona? Ang editor ani no, nagdanghad na sad. Unya mingtubag ra pud ang ginoo nga dili na mahitabo, kung naa man galing mopatay ni Cain, panimaslan sa ginoo ug silotan sa pito ka pilo! Pito ka pilo ang panimaws. Sa ato pa, niingon ang ginoo nga dili mahitabo nga dunay mopatay kang Cain. Pero dili siya sigurado niini, kay niingon man siya nga kung naa man galing mopatay ni Cain, silotan niya. So namasin ang ginoo dinhing dapita. Unya, minggula na pud ang lain nasad nga taras niining maong ginooha. Ang pagkamapanimaslon! Vindictive! Lalim mo ana, ang mopatay ni Cain, panimaslan niya ug silotan sa pito ka pilo! Dili ni eye-for-an-eye, kung dili seven-eyes-for-an-eye.

Ug ang usa sa mas makabalaka nato, I think, kay kaning usa pa gyud ka taras niining maong ginooha. Ang pagkatunglohon. "Curse" no, tunglo. Iyang gi-tunglo si Cain. Mahinumdoman nato nga ang silot niya kang Eva ug kang Adan, kay tunglo pud. Dili kay sila lang ang mahi-agum sa maong silot, kun dili ang tanan nilang mga kaliwatan! Mao kuno nga ikaw ug ako, mga apo sa apo sa apo sa apo sa apo, etc. etc. ni Adan ug Eva, nag-ambit sa silot sa ginoo sa sala nga nahimo nilang Adan ug ni Eva. Ang sala nga panulundon. Mao ning gihisgutan nato sa milabay nato nga episode kung diin gi-question ni Pres. Duterte ang ginoo niining Bibliyaha. "Who is this stupid God?"

Ang mga Kaliwat ni Cain

17 Si Cain nakighilawas sa iyang asawa. Nanamkon ang iyang asawa ug nanganak ug batang lalaki nga ginganlan nilag Enoc. Unya nagtukod si Cain ug siyudad nga ginganlan niyag Enoc agig pasidungog sa iyang anak.

Unya nakapangasawa si Cain. Diin man siya'g asawa? Diin man gikan? Di anak ra pud ni ni Eva? O ba kaha anak sa anak ni Eva. Basin igsoon ni siya ni Cain? O ba kaha pag-umangkon.

18Si Enoc may anak nga ginganlag Irad nga mao ang amahan ni Mehujael ug si Mehujael maoy amahan ni Metusael. Si Metusael maoy amahan ni Lamec. 19Duha ang asawa ni Lamec: si Ada ug si Zilla. 20Si Ada nanganak kang Jabal nga mao ang amahan sa mga nagbuhig kahayopan ug nagpuyo sa mga tolda. 21Ang ngalan sa iyang igsoon mao si Jubal nga mao ang amahan sa tanang musikero nga nagatugtog sa alpa ug sa plawta. 22Unya nanganak si Zilla kang Tubal-Cain nga mao ang ginikanan sa tanang tiggama ug mga butang gikan sa bronsi ug puthaw. Ang igsoong babaye ni Tubal-Cain mao si Naama.

23Si Lamec miingon sa iyang duha ka asawa,

“Ada ug Zilla, paminawa ninyo ako.

Nakapatay akog batan-ong lalaki tungod kay gisumbag niya ako.

24Kon ang panimalos alang kang Cain pito ka pilo,

ang panimalos alang kanako kapitoan ug pito ka pilo.”

So ang mingsunod dinhi, Gen 4:18-24 kay ang mga kaliwat man ni ni Cain no. Unya dinhi sa ubos kay ang panimalos daw kung dunay mopatay kang Lamec. Dili lang kapito ka pilo, kun dili, kapitoan ug pito ka pilo; 77. Mao ni nga lucky number 7?! Hay pastilan. Ang mga superstition ug ang reyalidad no kay nagkurambos lang gyud dinhi sa Bibliya. Mao ni nga ang nagtamud ug nagtuo niining Bibliyaha no, kay nag-iyahay lang ug interpret kay unsaon, pwerte mang luboga gud. Lubog pas lunop dinha sa Subangdaku ug sa Lahug.

Ang mga Kaliwat ni Set

25Unya nakighilawas na usab si Adan sa iyang asawa ug si Eva nanganak ug batang lalaki. Si Eva miingon, “Gihatagan ako sa Dios ug anak ilis kang Abel nga gipatay ni Cain.” Busa ginganlan niya ang bata ug Set. 26Si Set may anak nga lalaki nga ginganlan niyag Enos. Nagsugod niadtong panahona ang mga tawo pagsangpit ug pagsimba sa ngalan ni Yahweh.

Karon lain na pud nga anak nilang Adan ug Eva, mao ni si Seth. Unya miingon dinhi si Eva nga mao daw ang ilis kang Abel nga gipatay ni Cain. Unya dinhi kuno nagsugod ang mga tawo, ambot pila ni sila kabuok niining panahona no? Mingsugod sila ug pagsangpit ug pagsimba sa ngalan sa Yahweh.

Kaning ginoo no nga ganahan magpasimba sa mga tawo, nakalibog ni nako. Ngano man nga magpasimba man siya? Ngano man nga ganahan man gyud siya nga ihapak sa atong mga nawong nga siya ang gamhanan! Nga siya ang tagmugna ning tanan! Nga siya ang hari sa uniberso! Nganong ganahan man gyud ni siya magsige ug padako sa iyang atay uy?! Ngano man!? Pagka-primadona gud ani niya?! O lagi mga gagmay ra mi nga mga nilalang, nga dunay mga problema, dunay mga pag-antos, nga padung ra mamatay. Ganahan pa gyud siya nga magsige ta ug dayeg niya. Magsige ug hapahapa sa iyang mga tiilan?! Ang ginoo nga nag-setup sa mga tawo aron makasala, aron masilotan.

Ang mga Kaliwat ni Adan

(1 Cron. 1:1-4)

1MaoGen. 1:27-28. kini ang talaan sa mga kaliwat ni Adan. Ang tawo gibuhat sa Dios sama kaniya. 2GibuhatMat. 19:4; Mar. 10:6. niya sila nga lalaki ug babaye ug gipanalanginan niya sila ug ginganlan niyag “Tawo.” 3Sa nagpanuigon na si Adan ug 130, natawo ang iyang anak nga lalaki nga liwat kaayo niya ug ginganlan niyag Set. 4Human matawo si Set, nakaabot pa gayod si Adan ug laing 800 ka tuig ug nakaliwat siyag ubang mga anak; 5namatay siya sa panuigong 930.

6Sa nagpanuigon na si Set ug 105, natawo ang iyang anak nga lalaki nga si Enos 7ug nabuhi pa si Set ug laing 807 ka tuig. Nakaliwat siyag ubang mga anak 8ug namatay siya sa panuigong 912.

9Sa 90 na ang panuigon ni Enos, natawo ang iyang anak nga lalaki nga si Kenan 10nabuhi pa si Enos ug laing 815 ka tuig. Nakaliwat siyag ubang mga anak 11ug namatay siya sa panuigong 905.

12Sa 70 na ang panuigon ni Kenan, natawo ang iyang anak nga lalaki nga si Mahalalel 13ug nabuhi pa si Kenan ug laing 840 ka tuig. Nakaliwat siyag ubang mga anak 14ug namatay siya sa panuigong 910.

15Sa 65 na ang panuigon ni Mahalalel natawo ang iyang anak nga lalaki nga si Jared. 16Si Mahalalel nabuhi pag laing 830 ka tuig. Nakaliwat siyag ubang mga anak 17ug unya namatay siya sa panuigong 895.

18Sa 162 na ang panuigon ni Jared, natawo ang iyang anak nga lalaki nga si Enoc 19ug nabuhi pa siyag laing 800 ka tuig. Nakaliwat siyag ubang mga anak 20ug namatay siya sa panuigong 962.

21Sa 65 na ang panuigon ni Enoc, natawo ang iyang anak nga lalaki nga si Metusela. 22Human matawo si Metusela, si Enoc nagkinabuhi nga matinumanon sa Dios sulod sa laing 300 ka tuig ug nakaliwat siyag ubang mga anak. 23Miabot ang iyang panuigon ug 365. 24NagmatinumanonSir. 44:16; 49:14; Heb. 11:5; Jud. 14. siya sa Dios sa tibuok niyang kinabuhi. Unya wala na siya igkita kay gikuha man siya sa Dios.

25Sa 187 na ang panuigon ni Metusela, nakaliwat siyag lalaki nga si Lamec 26ug nabuhi pa siyag laing 782 ka tuig. Nakaliwat siyag ubang mga anak 27ug namatay siya sa panuigong 969.

28Sa 182 na ang panuigon ni Lamec, nakaliwat siyag lalaki 29ug miingon siya, “Kining bataa maoy makahupay kanato sa kabudlay sa atong paghago tungod sa pagtunglo sa Ginoo sa yuta.” Busa ginganlan niyag Noe ang bata. 30Nabuhi pa si Lamec ug laing 595 ka tuig ug nakaliwat ug ubang mga anak 31ug unya namatay siya sa panuigong 777.

32Sa kapin na sa 500 ka tuig ang panuigon ni Noe, nakaliwat siyag tulo ka lalaki nga si Sem, si Ham ug si Japet.

Unya karon mingsunod ang mga "outrageous," murag kataw-anan nga mga edad. Si Adan nabuhi hangtud 930, Seth - 912, Enosh - 905 ug uban pa! Kung kinsa man galing mobasa ani, ang sakto nga reaktion kay ang kakugang gyud, di ba? Asa gud kag tawo nga molapas ug 900 ang edad?! O lagi, mabasa nato unya sa unahan nga gibutangan ug limit ang edad sa tawo nga kutob nalang 120. Pero unya na ta mo-ambak. Nganong mo-ambak man gyud ta. Ang naa dinhi, ang ilang mga edad, pulos kataw-anan, tungod kay dili realistic.

Human, ang katapusan dinhi kay si Noe (Noah). Usa pud ni sa pinakasikat nga estorya dinhi sa Genesis. Si Noah ug ang lunop. Mao ni ang atong hisgutan sa sunod nga episode. So atangi gyud ni kay alegre ni nga episode. Daghan kaayong mga tawo, apil na ko ani kani-adto, nga mingtuo gyud nga tinuod, literally nga nahitabo gyud ang lunop sa tibuok kalibutan sa panahon ni Noah. Maskin gani karon, pwerteng daghana gyud ang mingtuo nga literal gyud ni nahitabo kaning maong estoryaha.

Mingtuo gyud ko aning mga estoryaha sauna. Walay pagduhaduha, sa walay pagquestion ug pagkontra. Tungod man lagi, kay sukad pas gamay pa ko, maskin wala pa gani ko nakahibalo mo lakaw, gisugnoran na ang akong alimpatakan niining mga estoryaha. So syempre, natural, kung mao ni pirmi ang i-silsil sa imong alimpatakan, sukad pas masuso hangtud ka modako ug mamahimong hamtong (adult), mamahimo ni nga second-nature nimo. Mao ni hinungdan nga kung pangutan-on nimo ang mga motuo niining mga estoryaha, nga nagdako nga gi-indoctrinate niining mga idiyaha, wala gyuy maayo nga rason nga mahatag.

Nganong mingtuo man ka niining mga estoryaha? Unsa may rason? Ug igo na ba na nga rason? Lig-on ba na ug basihanan? Unsa may imong gibuhat aron pagsuta niining mga estoryaha? Unsa may imong contribution sa pagquestion ug pagpangita ug rason ug pagpaligon sa imong basihanan sa imong mga pagtuo?

O ba kaha, mingtuo lang pud ka, mingsunod lang pud ka daw robot, nga motuman lang sa kung unsay isulti sa uban? Murag kiko (puppet) nga nagsunodsunod lang, murag walay utok nga dili makamao mopaminsar ug mangutana ug maghunahuna?

Hoy, unsa? Usa ba ka ka kiko?

Kini ug uban pa, ang atong hisgutan sa sunod nga mga episodes dinhi sa atong programa.

Kung intersado mo sa pag explore niini, ayaw kalimot ug Subscribe ug share niini. Para ato ning tanan.

Dinhi lang usa, hangtud sa sunod higayon. Daghang salamat.

Question everything. 

Apas sumpay sa atong mi labay nga episode, karon sumpayan nato sa Genesis kapitulo 3. Mao kini ang estorya sa pagtintal sa serepente ngadto sa babaye nga ming dani ra pud sa lalaki sa pagkaon sa kahoy sa paghibalo sa maayo ug dautan.

1SaKlm. Sol. 2:24; Gipa. 12:9; 20:2. tanang mananap nga gibuhat sa Ginoong Dios, ang bitin mao ang labing limbongan. Gipangutana sa bitin ang babaye, “Gidid-an ba diay kamo sa Dios pagkaon sa bunga sa tanang kahoy sa tanaman?”

2Mitubag ang babaye, “Makakaon kami sa mga bunga sa tanang kahoy sa tanaman 3gawas sa kahoy nga anaa sa taliwala niini. Gidid-an kami sa Dios sa pagkaon ug bisan gani sa paghikap nianang kahoya. Kon supakon namo kini, mamatay kami.”

Naka-estorya ang bitin sa tawo?? Ang babaye pud, wala ra pud na-igking o nalisang. Mingtubay lang pud siya. Nagka-estoryahay silang duha. Duna koy nahibaloan nga naka-estorya pud ug bitin. Usa ka bata. Kaila mo kinsa? Si Harry Potter ba! Di ba? Duna pa say daghang mga estorya, parehas sa mga fables ni Aesop, sa karaang panahon sa Greece. Sama sa The Ant and the Grasshopper ug The Tortoise and The Hare. Kanumdom mo aning mga estoryaha. Apan ang kaning mga fables (mga estorya kung diin mga mananap o mga hayop ang mga nagada -- mga artista) ato ning gitawag ug mga fictional stories. Mga estorya nga dili tinuod. Asa gud kag mga kahayopan nga mo-estorya. Wala man ni nahasubay sa reyalidad. Mga fictional stories.

Sa kaning parte sa Genesis, ang bitin nakig-estorya sa babaye. Fictional story ba sad kaha diay ni? Now, daghan kaayo ang mo-tuo ug mo-take ani nga literal gyud nga nakig-estorya ang bitin sa babaye. After all, wala man kunoy imposible sa Ginoo. Kung mitungab na mo sa Kool Aid sa relihiyon, unya naka-turn off ang inyong critical thinking ug skepticism, mamahimong inyo lang ning dawaton dayun. Apan palihug lang, isip isip. Gamitin ang coconut shell. Palihug lang.

4Miingon ang bitin, “Dili tinuod nga mamatay kamo! 5Gisulti kini sa Dios kaninyo kay nasayod man gud siya nga kon mokaon kamo niini, maabli ang inyong salabotan ug mahisama kamo kaniya3:5 mahisama kamo kaniya: o mahisama kamo sa Dios; o mahisama sa mga dios. nga nasayod unsay maayo ug unsay daotan.”

Sa ato pa, sukwahi ang gisulti dinhi sa bitin sa gisulti sa Ginoo. Ang Ginoo nagpahimangno sa tawo nga mamatay gyud sila kung mokaon sila sa bunga sa kahoy sa paghibalo ug unsay maayo ug unsay dautan.

Dili mamahimo nga sakto silang duha di ba? Sa ato pa, either ang Ginoo ang nasayop (o ba kaha namakak) o ang bitin ang nasayop (o ba kaha namakak).

6Sa pagkakita sa babaye nga ang maong kahoy maanindot kaayo ug laming kan-on ang bunga niini ug makapahimo kaniyang maalamon, mikuha siyag bunga ug gikaon niya kini. Unya gihatagan niya ang iyang bana ug mikaon usab siya.

Ang babaye, sa mga rason nga wala nato hibal-i, wala ming tuman sa mando sa ginoo. Gani, walay pagduhaduha, ming kaon siya sa bunga sa kahoy. Human nanghatag pa gyud sa iyang bana. Ang bana mingkaon lang pud, walay duhaduha, walay pangutana. Nakahibalo ba kaha ang bana kung unsa tong bungaha?

"Makapahimong maalamon" -- unsa may naka-apan niini? Ngano diay ug mahimong maalamon ang tawo? Dautan ba diay na? Gusto lang diay sa ginoo nga ma-ignorante ang tawo, dili kabalo kung unsay maayo ug unsay dautan? Tan-awa, kung dautan man galing tong wala sila ming tuman sa mando sa ginoo, nga dili pagkaon sa maong bunga, uy, ignorante man kaha ang babaye sa unsay maayo ug unsay dautan, di wala siya masayud nga ang pagsupak sa sugo sa ginoo dautan diay. Wala siya kabalo kung maayo ba o dautan ba kung mamahimo ka nga maalamon. Kung mao man galing ni ang unang sala, nga maoy nagtunglo sa tanang kaliwat sa tawo, ay pastilan, This was an honest mistake!

Kung nakahibalo lang unta sila nga ang pagsupak sa mando sa ginoo dautan, o di dili unta sila mosupak. So kinsa may sad-an aning tanan? Ang lalaki nga mingkaon sa bunga nga gihatag sa babaye, nga wala man gani tingali siya nakahibalo kung diin gikan? O ang babaye nga ming tuo sa bitin ug mingsupak sa mando sa ginoo? O ang bitin nga basin maoy unang nakakaon sa bunga mao nga maalamon na kaayo ang bitin ug mao iyang gipakita, iyang gipadayag ngadto sa babaye ug unsa gyuy tinuod!? O ang nagbutang sa bitin didto? Kinsa may nagbutang sa bitin didto? Kinsa may nagmugna sa bitin? Ah ang ginoo di ba? So dili ba kaha nga gi-setup ra ginoo ang lalaki ug babaye sa harden sa Eden aron nga naa nay rason ang ginoo aron matunglo niya ang kalitaw sa tawo. Aron nga mapahamtangan niya ug silot ang tawo! Sadista diay siya kung mao! Mangingilad nga dako.

Padayun ta...

7Pagkahuman gayod nilag kaon, naabli ang ilang salabotan ug nakita nila nga hubo diay sila. Busa naghimo silag mga tapis gikan sa mga dahon sa kahoyng igera aron itabon sa ilang lawas.

Naghimo sila ug tapis kay kuno nakita nila nga hubo diay sila. Dautan diay ni kung hubo ang tawo? Kung dautan man nga hubo ang tawo, nganong wala man tay makita sa nature nga maoy tapis para sa tawo? Nganong nag-imbento pa man gyud ug sanina ang tawo? Usa pa sad, kung nakabaton sila ug kaulaw tungod kay hubo sila, kinsa may ilang gikaulawan? Nga sila ra mang duha naa didto. Naulaw sila nga makita sila sa mga kahayopan?

Ug ang ginoo sad, sukad sa sinugdanan, wala man lagi sila tapisi. Nagkalingaw ra diay tong ginoo ug tanaw nila nga mga hubo. Ay bastos! Ang ginoo, nagtapis ba pud siya? O sila? Kay murag daghan man ni sila. Kung wala tapisi sa ginoo ang tawo nga iyang gimugna, basin wala pud siyay tapis.

8Sa pagsalop na sa adlaw, nadungog nila ang Ginoong Dios nga naglakaw sa tanaman busa mitago sila sa kakahoyan. 9Apan ang lalaki gitawag sa Ginoong Dios, “Hain ka ba?”

10Ang lalaki mitubag, “Nadungog ko ang imong paglakaw sa tanaman ug giabot akog kahadlok ug mitago ako kay hubo man ako.”

Nakadungog kuno sila nga naglakaw ang ginoo sa tanaman. Naglakaw? Dili na diay espiritu ang ginoo? Kanus-a man lang ni nahitabo? Sa ato pa, dunay mga tiil ang ginoo. Asa naman gud ni siya karon? Asa man sad ning Eden? Wala man gyud tay napaagan nga tanaman nga Eden kung diin unang gibutang sa ginoo ang tawo.

Unya nangita daw ang ginoo nila. Wala diay siya kabalo? Sa libro sa Salmo giingon didto nga All-Knowing kuno ang ginoo. Sayop.

Mitago daw siya kay kuno hubo. Nana man kaha ni silay tapis? Ang editor aning maong kasulatan no nagdanghag lang gyud. Nabugto ang "flow" sa estorya. Hagbong sa writing class no.

11“Kinsay nagsulti kanimo nga hubo ka?” nangutana ang Dios. “Mikaon ka ba sa bunga sa kahoy nga gidili ko kanimo?”

12Ang lalaki mitubag, “Ang babaye nga gihatag mo kanako maoy naghatag kanako sa bunga sa maong kahoy ug mikaon ako niini.”

13Ang2 Cor. 11:3; 1 Tim. 2:14. Ginoong Dios nangutana sa babaye, “Nganong gibuhat mo man kini?”

Ang babaye mitubag, “Giilad ako sa bitin busa mikaon ako niini.”

Haha, sa walay pagduhaduha, gibasol dayun sa lalaki ang babaye, nga mao daw ang naghatag sa bunga kaniya. Ang babaye pud, gibasol dayun ang bitin, nga maoy nagpadayag kaniya (nga sa akong pagsabot, nagtug-an biya sa tinuod ang bitin).

Taym pa ra gud! Kadyut sa! Hunong usa!

Mao ni ang scenario:

Ang ginoo ba, usahay makadungog ta no nga i-tandi nato sa usa ka amahan sa pamilya -- Heavenly Father -- usa ka amahan daw.

Unsa nga klase sa pagka-amahan ang nag butang sa poison sa taliwala sa balay -- ok cge garden?! Poison, makamatay! Gipahimangnu-an ang mga anak -- ayaw mog kaon sa bunga niini kay kamo mamatay gayud!

Walay kural. Walay gwardiya. Wala man lang gali signs. Gibutang sa taliwa sa tanaman! Mao nay amahan?! Pagka-unfair sa mao nga comparison. Wala gyuy amahan nga sakto sa pangisip; wala gyuy amahan nga maalamon ug mahigugmaon sa iyang mga anak ang makabuhat niini. Wala gyud. Ang malatayon, ang Dora nga pamatay sa ilaga, ang botelya sa Muriatic Acid -- asa man ning mga butangan makit-an sa panimalay??? Gisuksuk, gitaguan, gitabunan! Dili gani hapit makit-an kay tungod kini makadaut ilabi na sa mga bata. Amahan. Nga sakto sa pangisip. Nga dunay kaalam sa maayo ug sa dautan. Ipalayo gyud ang mga anak sa kadaut.

Click Here to Watch on YouTube

Genesis 1 - Story of creation

      1 Sa sinugdan gibuhat sa Dios ang mga langit ug ang yuta.

   2 Ug ang yuta awa-aw ug walay sulod; ug ang kangitngit diha sa ibabaw sa nawong sa kahiladman;ug ang Espiritu sa Dios naglihok sa ibabaw sa nawong sa mga tubig.

1:2 - (the earth was without form and void) "Ug ang yuta awa-aw ug walay sulod" - formless? walay porma? unsaon man ni nato pag-imagine? Unya sa verse 2, "ug ang kangitngit diha sa ibabaw sa nawong sa kahiladman; ug ang Espiritu sa Dios naglihok sa ibabaw sa nawong sa mga tubig."

 Kung walay porma ang yuta, basin na mix sa tubig? Unsa lapok? Unya ang Espiritu sa Diyos naglihok sa ibabaw sa nawong sa mga tubig. So pag-mugna sa ginoo sa langit ug yuta, ang tubig bale ang iyang gibuhat ug una?

      3 Ug miingon ang Dios: Mahimo ang kahayag: ug dina ang kahayag.

   4 Ug nakita sa Dios ang kahayag nga kini maayo; ug gilain sa Dios ang kahayag gikan sa kangitngit.

      5 Ug gihinganlan sa Dios ang kahayag nga Adlaw, ug ang kangitngit gihinganlan niya nga Gabii: ug dihay kahaponon ug dihay kabuntagon, usa ka adlaw.

So mao ni nahitabu sa unang adlaw sa creation. Gimugna sa ginoo ang kahayag. Kahayag? Unsa may pasabot ani? Sa atong makita karon, ang kahayag (light), gikan man ug butang nga nag-buga ug "photons" no ang element of light. Diin ang adlaw, ang Sun, ang pinakahayag nato nga makita. Pwede pud ang bombilya nato, makabuga pud ni ug kahayag. Ang mga bitoon, duna puy kahayag maskin man lang gamay.

Gimugna sa ginoo ang kahayag, pero dili ni ang adlaw, o Sun, tungod kay mabasa nato sa unahan niining unang capitolo sa Genesis, nga naghimo siya ug adlaw o Sun sa ika-upat nga adlaw sa creation. So kung dili ni ang Sun, unsa may pasabot sa verse 4, "gilain sa Dios ang kahayag gikan sa kangitngit?" Unya verse 5: "Ug gihinganlan sa Dios ang kahayag nga Adlaw, ug ang kangitngit gihinganlan niya nga Gabii" Unya human ang sumpay ani kay "ug dihay kahaponon ug dihay kabuntagon, usa ka adlaw."

Usa ka adlaw? Kabalo man ta nga ang usa ka adlaw kay ang usa ka tuyok sa kalibutan sa iyahang axis. So ang usa ka parte sa kalibutan makatagamtam ug kahayag tungod kay ang maong parte mag-atubang man sa adlaw. Ug ang pikas side, ngitngit. Sa ngitngit nga side, mao na atong gitawag ug gabii.

      6 Ug miingon ang Dios: Mahimo ang usa ka hawan sa taliwala sa mga tubig, ug pagabahinon niini ang mga tubig gikan sa mga tubig.

      7 Ug gibuhat sa Dios ang hawan ug gilain ang mga tubig nga diha sa ilalum sa hawan gikan sa mga tubig nga diha sa ibabaw sa hawan; ug nahimo kini.

      8 Ug gihinganlan sa Dios ang hawan nga Langit. Ug dihay kahaponon ug dihay kabuntagon, adlaw nga ikaduha.

Kung basahon nato sa KJV, "And God said, Let there be a firmament in the midst of the waters, and let it divide the waters from the waters." Ang pulong nga firmament, gikan sa Latin firmamentum, nga sa mas karaan pa nga panulat, sa Hebrew nga word nga Rakhiya. Tungod sa karaang panahon, bale sa panahon kung kanus-a most likely gisulat ning libro sa Genesis, mingtuo ang mga tawo nga ang kalangitan, gahi ni siya nga structure. Diin gi-patapot ang mga bituon. Gani dunay karaan nga mga larawan nga atong makita nga kani-adto, nagtuo sila nga ang kalibutan murag rectangular ug flat nga lugar, gipalibutan ug mga dagat sa upat ka sides, ug dunay mga bung-bung sa palibut kung diin nag-support o gipatungan sa Rakhiya o firmament.

Karon pina-agi sa Science, nakabalo na ta nga dili ni mao. Ang kalibutan spherical, dili perfectly round pero dili gyud flat. Ug walay gahi nga structure sa ibabaw kung diin gipatapot ang mga bituon. Kung naa man galing, wala pa ta naka abot niining maong firmament.

So ang translation sa binisaya nga "hawan" murag dili mo-sakar sa karaan nga translation sa bibliya.

Unya gilain kuno sa ginoo ang mga tubig nga diha sa ilalum sa hawan gikan sa mga tubig nga diha sa ibabaw sa hawan. Sa akong sabot, ang nagsulat ani, iya ning gisulat aron tingali pag-explain kung nganong dunay tubig sa yuta, ang mga dagat ug suba, unya dunay tubig nga gikan sa kalangitan - ang ulan. I think aron ni pag-explain kung nganong mag-ulan. Tungod siguro sa panahon nga gisulat ni, wala pa man tingali sila nakasabot kung nganong dunay ulan, unsay mechanism aron mahitabo ang ulan.

Unya human, "dihay kahaponon ug dihay kabuntagon, adlaw nga ikaduha." Remember, wala pay Sun nga gimugna ang ginoo. So kaning dapita, ambot sa langaw unsay gipasabot niini nga dunay kahaponon ug dihay kabuntagon??? Mao daw to ang ika-duha nga adlaw.

      9 Ug miingon ang Dios: Matingub ang mga tubig nga anaa sa ilalum sa mga langit ngadto sa usa ka dapit ug tumungha ang yuta nga mamala: ug nahimo kini.

      10 Ug ang mamala nga dapit gihinganlan sa Dios nga Yuta; ug ang katilingban sa mga tubig iyang gihinganlan nga mga Dagat: ug nakita sa Dios nga kini maayo.

Sa ato pa ang mga tubig, nagtigum sa usa lang ka dapit. Mao kuno ni ang mga Dagat. Apan ang mga lakes (danaw, linaw) diay? Ang mga suba? Natingub ang mga tubig sa usa ka dapit. Imagina daw na.

    

      11 Ug miingon ang Dios: Magpaturok ang yuta ug balili, talamnon nga magahatag ug binhi;ug himunga nga mga kahoy nga magahatag ug bunga ingon sa ilang matang diin anaa kaniyaang iyang binhi sa ibabaw sa yuta: ug nahimo kini.

      12 Ug ang yuta nagpaturok ug balili, talamnon nga nagahatag ug binhi, ingon sa ilang matang;ug mga kahoy nga nagahatag ug bunga, nga maoy binhi niini, ingon sa ilang matang, ugnakita sa Dios nga kini maayo.

      13 Ug dihay kahaponon ug dihay kabuntagon, adlaw nga ikatolo.

So sa ika-tulo nga adlaw, gimugna sa ginoo ang mga talamnon, mga kahoy, mga sagbot. Importante ni kay ato man ning i-sangga sa ubang mga berso sa creation story dinhi sa Genesis. So timan-i, sa ika-tulo nga adlaw, gipaturok sa yuta ang mga tanom, sagbot ug mga kahoy. Unya "dihay kahaponon ug dihay kabuntagon, adlaw nga ikatolo" -- kangilo gyud ani, kay dili gyud mo-make-sense ni -- unsa may gipasabot kaha ani?

      14 Ug miingon ang Dios: Mahimo ang mga kahayag (???) sa hawan sa langit aron sa pagbulag sa adlaw gikan sa gabii; ug himoa sila nga alang sa mga ilhanan, ug alang sa mga panahon, ug alang sa mga adlaw ug sa mga katuigan;

      15 Ug himoa sila nga mga kahayag sa hawan sa langit aron sa paghatag ug kahayag sa ibabaw sa yuta: ug nahimo kini.

      16 Ug gibuhat sa Dios ang duruha ka dagkung mga kahayag: ang labing dakung kahayag sa paghari sa adlaw ug ang labing diyutay nga kahayag sa paghari sa gabii; gibuhat usab niya ang mga bitoon.

      17 Ug gibutang sila sa Dios sa hawan sa langit, aron magaiwag sa ibabaw sa yuta,

      18 Ug aron sa paghari sa adlaw ug sa gabii, ug aron sa pagbulag sa kahayag gikan sa kangitngit: ug nakita sa Dios nga kini maayo.

      19 Ug dihay kahaponon ug dihay kabuntagon, adlaw nga ikaupat. 

Kahayag??? Sa bersikolo 3 sa milabay: (unsa gani toy naa didto?)

      3 Ug miingon ang Dios: Mahimo ang kahayag: ug dina ang kahayag.

      4 Ug nakita sa Dios ang kahayag nga kini maayo; ug gilain sa Dios ang kahayag gikan sa kangitngit.

      5 Ug gihinganlan sa Dios ang kahayag nga Adlaw, ug ang kangitngit gihinganlan niya nga Gabii

      Bersikolo 4 versus 14, 18 - pagbulag sa kahayag ug kangitngit.

      So duruha ka dagkong mga kahayag ang gimugna sa ginoo. Sa akong sabot, mao ni ang Sun ug ang Moon. "ang labing dakung kahayag sa paghari sa adlaw ug ang labing diyutay nga kahayag sa paghari sa gabii; gibuhat usab niya ang mga bitoon."

      Hmm... Hmm... Isip-isip! Di ba?!

      Unya pa gyud, sa bersikolo 14 - "ug himoa sila nga alang sa mga ilhanan, ug alang sa mga panahon, ug alang sa mga adlaw ug sa mga katuigan;" (let them be for signs, and for seasons, and for days, and years:) Now, hinumdomi, nga sa kani nga mga panahon, sikat kaayo ang unsa man? Ang Astrology!! Di ba? Pagbansay-bansay nga mga bituon sa kalangitan (ug mga planeta) nga kuno maka-apektar sa pagpuyo sa mga tawo dinhi sa yuta.

      Unsa man ning Astrology? Mga Zodiac signs! Horoscopes! Tarot reading ug mga psychic readings! Di ba? So sa bibliya mismo, gisulat dinhi "let them be for signs, and for seasons, and for days, and years".

      Hmm... Hmm... Isip-isip!

      19 Ug dihay kahaponon ug dihay kabuntagon, adlaw nga ikaupat. 

      Aahhh, now karon, tungod duna nay adlaw, kani mo-make-sense na ni. dunay kahaponon, ug dunay kabuntagon. Apan, take note, walay hisgut dinhi nga gipatuyok ang kalibutan. Karon kabalo man ta nga ang earth, nag-rotate sa iyahang axis. Mao ni nag-hatag sa epekto nga dunay buntag ug dunay gabii. Apan dinhi sa Genesis, walay hisgut sa tuyok sa kalibutan. Dili ba kaha ni tungod kay walay alamag ang nagsulat niing maong texto sa rotation sa earth?? Hmm... Hmm... Hmm... Isip-isip!?

      So mao tong mga namugna sa ika-upat nga adlaw. Ang Adlaw (Sun), ang Moon ug ang mga bituon (stars). So kung unsa man galing tong kahayag nga gihisgutan sa bersikolo 3, ambot sa langaw unsa to?!

      20 Ug miingon ang Dios: Dumagsang sa mga tubig ang duot sa mga binuhat nga buhi,ug manglupad ang mga langgam sa ibabaw sa yuta diha sa hawan sa langit.

      21 Ug gibuhat sa Dios ang dagkung mga mananap, ug ang tanang mga binuhat nga buhi nganagalihok nga mitungha sa mga tubig, ingon sa ilang matang ug ang tagsatagsa ka langgam nga pak-an, ingon sa iyang matang: ug nakita sa Dios nga kini maayo.

      22 Ug gipanalanginan sila sa Dios, nga nagaingon: Sumanay ug dumaghan kamo, ug punon ninyo ang mga tubig sa mga dagat, ug padaghanon ang mga langgam sa yuta.

      23 Ug dihay kahaponon ug dihay kabuntagon, adlaw nga ikalima.

      Sa ikalima nga adlaw, mga living things nga nagpuyo sa kadagatan, mga isda gagmay ug dagko. Ug mga langgam nga pak-an. Mga birds. Iya silang gi-bendisyonan -- whatever that means -- "Sumanay ug dumaghan kamo" -- mao ni ang popular kaayo nga "Be fruitful, and multiply, and fill the waters in the seas, and let fowl multiply in the earth." Pero sa kani nga parte, ang mga isda ug mga langgam ang gi-sultihan sa ginoo.

      Mao to ang ikalima nga adlaw.

      Karon ang musunod, ang kulbahinam nga parte.

      24 Ug miingon ang Dios: Magpatubo ang yuta ug mga binuhat nga buhi ingon sa ilang matang, mga kahayopan, ug mga butang nga nakagamang sa yuta , ug mga mananap sayuta ingon sa ilang matang: ug nahimo kini. (Let the earth bring forth the living creature after his kind, cattle, and creeping thing, and beast of the earth after his kind: and it was so.)

      25 Ug gibuhat sa Dios ang mga mananap sa yuta ingon sa ilang matang, ug ang kahayopaningon sa ilang matang, ug ngatanan nga mananap nga nagakamang sa ibabaw sa yuta ingonsa ilang matang: ug nakita sa Dios nga kini maayo.

      26 Ug miingon ang Dios: Buhaton nato ang tawo sumala sa atong dagway, ingon sa kasama nato; ug magabuot sila sa mga isda sa dagat, ug sa mga langgam sa kalangitan, ugsa mga kahayopan, ug sa tibook nga yuta, ug sa tanan nga nagakamang sa ibabaw sa yuta.

      27 Ug gibuhat sa Dios ang tawo sa iyang kaugalingong dagway, sa dagway sa Dios gibuhatniya sila, lalake ug babaye iyang gibuhat sila.

      28 Ug gipanalanginan sila sa Dios, ug miingon ang Dios kanila: Sumanay ug dumaghan kamo, ug pun-on ninyo ang yuta, ug magagahum kamo niini, ug magbaton kamo sa pagbulotan sa ibabaw sa mga isda sa dagat, ug sa mga langgam sa kalangitan, ug ibabaw sa tanan nga binuhat nga buhi nga nagalihok sa ibabaw sa yuta. (Be fruitful, and multiply, and replenish the earth, and subdue it: and have dominion over the fish of the sea, and over the fowl of the air, and over every living thing that moveth upon the earth.)

      29 Ug miingon ang Dios: Tan-awa, gihatagan ko kamo sa tanan nga balili nga nagahatag ug binhi, nga anaa sa ibabaw sa nawong sa tibook nga yuta, ug sa tanan nga kahoy nga may bunga sa kahoy nga nagahatag ug binhi, aron alang kaninyo kini mahimong kalan-on;

      30 Ug sa tanan nga mananap sa yuta, ug sa tanang langgam sa kalangitan, ug sa tanang butangnga nagakamang sa ibabaw sa yuta, nga adunay kinabuhi, gihatag ko ang tanan nga balilinga lunhaw, aron ilang kan-on: ug nahimo kini.

      31 Ug nakita sa Dios ang tanang butang nga iyang gibuhat, ug tan-awa, kini maayo kaayo. Ug dihay kahaponon ug dihay kabuntagon, adlaw nga ikaunom.

      So sa ika-unom nga adlaw... daghang nahitabo dinhi. Gimugna sa ginoo ang mga kahayopan sa yuta. Nakita sa ginoo nga kini maayo. Every creeping thing, apil ang mga spiders, ulhipan, bitin -- kabalo ba mo nga dunay daghang mga poisonous ani nila? Yes, makapatay ug tawo! Matud sa ginoo, kini maayo.

      "Buhaton nato ang tawo sumala sa atong dagway, ingon sa kasama nato" -- (Let us make man in our image, after our likeness) -- Us? Nato? Daghan diay sila? Sa milabay nga mga berso, "ang ginoo" ra man ang nakasulat. Daghan diay ni sila?

      Unya gimugna ang tawo sumala sa ilang dagway ug kasama (in our image and likeness). So humanoid ang ginoo? Anthromorphic? Meaning human like ang nawng? Ang kamay-on?

      "ug magabuot sila sa mga isda sa dagat, ug sa mga langgam sa kalangitan, ugsa mga kahayopan, ug sa tibook nga yuta, ug sa tanan nga nagakamang sa ibabaw sa yuta." -- kita ang pinaka-top sa food chain! But wait, there's more! Before ta mag-celebrate nga top ta sa food-chain.

      "Tan-awa, gihatagan ko kamo sa tanan nga balili nga nagahatag ug binhi, nga anaa sa ibabaw sa nawong sa tibook nga yuta, ug sa tanan nga kahoy nga may bunga sa kahoy nga nagahatag ug binhi, aron alang kaninyo kini mahimong kalan-on" -- sa ato pa, walay labot ang mga kahayopan! Vegetarian dapat ang mga tawo. Matud pa diri, ang mga balili ug mga kahoy ra man. "aron alang kaninyo kini mahimong kalan-on" Uy hala, tigkaon biya kog isda. Labi nang buwad, hmmm, kalami biya ana. Tigkaon ko ug baka, kanding (hmmm kalderetas!), baboy (hmmm lechon!)... Sos dili diay ni pwede!? Mga tanom ra diay, mga balili ug mga kahoy o prutas tingali. Lisura pud kan-on ang kahoy.

      Hmm... Hmm... Hmm... Isip-isip!?

      "30 Ug sa tanan nga mananap sa yuta, ug sa tanang langgam sa kalangitan, ug sa tanang butangnga nagakamang sa ibabaw sa yuta, nga adunay kinabuhi, gihatag ko ang tanan nga balili nga lunhaw, aron ilang kan-on: ug nahimo kini." -- Haha, hasta pud diay ang mga mananap, "balili nga lunhaw" -- green herb -- ang ilang kalan-on. Butangi, sorry sa mga liyon, tigre, maskin iro ug iring, maskin mga langgam nga kinaon kay mga ulod, sorry, vegetarian pud diay sila dapat!

      

      "31 Ug nakita sa Dios ang tanang butang nga iyang gibuhat, ug tan-awa, kini maayo kaayo. Ug dihay kahaponon ug dihay kabuntagon, adlaw nga ikaunom."

      Unya molabang ta sa Genesis kapitolo dos.

Genesis 2

      1 Ug nahuman ang mga langit ug ang yuta ug ang tibook nga panon kanila.

      2 Ug sa adlaw nga ikapito natapus sa Dios ang buhat nga iyang gihimo; ug mipahulay siya sa adlaw nga ikapito gikan sa tanan niyang mga buhat nga iyang nahimo.

      3 Ug gipanalanginan sa Dios ang adlaw nga ikapito, ug nagbalaan niini; tungod kay niininagpahulay siya gikan sa tanan niyang buhat nga gibuhat ug nahimo sa Dios.

      So gibalik-balik gyud dinhi no nga "diyos ang nagbuhat sa mga nahimo so far."

      "2 Ug sa adlaw nga ikapito natapus sa Dios ang buhat nga iyang gihimo; ug mipahulay siya sa adlaw nga ikapito gikan sa tanan niyang mga buhat nga iyang nahimo."

      3 Ug gipanalanginan sa Dios ang adlaw nga ikapito, ug nagbalaan niini; tungod kay niini nagpahulay siya gikan sa tanan niyang buhat nga gibuhat ug nahimo sa Dios."

      Okay klaro, diyos ang nagbuhat, tanan nahimo sa diyos. Cge, walay contest.

      Ang akong i-contest kay "ming pahulay????" Ang ginoo??? Ang ginoo, mingpahulay? Ang gamhanan sa tanan, nagmugna sa kalangitan, sa yuta, sa mga buhi sa tubig ug yuta, mingpahulay.

      Dili ni gamay nga butang ha, tungod kay gibalaan niya ang ika-pitu nga adlaw tungod lagi kay mingpahuway siya.

      Hmm... Hmm... Hmm...

GENESIS 2

4 Kini mao ang mga sinugdan sa mga langit ug sa yuta, sa pagbuhat kanila, sa adlaw nga si Jehova nga Dios naghimo sa yuta ug sa langit. 

5 Ug wala pay tanum sa kapatagan nga diha sa ibabaw sa yuta, ug wala pay tanum sa kapatagan nga misugod sa pagturok, kay si Jehova nga Dios wala pa magpaulan sa ibabaw sa yuta, ug wala pay tawo nga makauma sa yuta. 

6 Apan dihay misaka nga gabon gikan sa yuta nga nagbubo sa tibook nga nawong sa yuta. 

7 Ug giumol ni Jehova nga Dios ang tawo gikan sa abog sa yuta, ug gihuypan niya sa mga buho sa iyang ilong sa gininhawa sa kinabuhi, ug ang tawo nahimong kalag nga may kinabuhi. 

8 Ug si Jehova nga Dios nagbuhat ng usa ka tanaman sa silangan sa Eden ug gibutang niya didto ang tawo nga iyang giumol.

Now, sa sayon nga pagsabot niini, pasabot ba nga sa wala pay mga tanum ug mga kahoy, gibuhat na ginoo ang tawo? Pero ang explanation ani sa mga maayong laki sa mga simbahan, nga ang gi-focus dinhi kay ang garden of Eden man. Dili ang tibuok yuta.

4 ¶ These are the generations of the heavens and of the earth when they were created, in the day that the LORD God made the earth and the heavens, 

5 And every plant of the field before it was in the earth, and every herb of the field before it grew: for the LORD God had not caused it to rain upon the earth, and there was not a man to till the ground. 

6 But there went up a mist from the earth, and watered the whole face of the ground. 

7 And the LORD God formed man of the dust of the ground, and breathed into his nostrils the breath of life; and man became a living soul. 

8 ¶ And the LORD God planted a garden eastward in Eden; and there he put the man whom he had formed.

Klaro man tingali sa bersikolo 4 ug 5 nga ang “earth” ang tibuok yuta ang gihisgutan dinhi. Unya kay dili man mo make-sense, mao nga ang lusot dinhi, kay ang garden ra daw ang gi-focus.

So walay higut nga formless ug void ang kalibutan.

Sa GENESIS kapitulo uno, naa didto nga gibuhat sa ginoo ang lalake ug babaye ug dungan. Sila ang dunay gahum sa tanang mga mananap sa yuta, tubig ug sa mga langgam -- in fact, sa tanang binuhat nga dunay kinabuhi.

Pero dinhi sa ika duha nga estorya sa creation, gibuhat ang tawo una. Wala pay mga tanom ug mga mananap. Unya dunay gimugna ang ginoo nga garden, ang Eden o eastward sa Eden. Medyo libog ko ani. Ug didto gibutang ang tawo. “Planted a garden” -- so nagtanom ang ginoo ug mga tanom?

9 Ug nagpaturok si Jehova nga Dios gikan sa yuta sa tanan nga kahoy nga makapahimuot sa igtatan-aw, ug maayo nga kalan-on: ug ang kahoy usab nga sa kinabuhi diha sa taliwala sa tanaman, ug ang kahoy sa pag-ila sa maayo ug sa dautan. 

10 Ug migula gikan sa Eden ang usa ka suba sa pagtubig sa tanaman ug gikan didto nabahin kini ug nahimong upat ka mga sanga. 

11 Ang ngalan sa usa Pison: Kini mao ang nagalikos sa tibook nga yuta sa Habila nga didto adunay bulawan. 

12 Ug ang bulawan niadtong yutaa maayo: didto usab may bdelio ug onyx nga bato. 

13 Ug ang ngalan sa ikaduha ka suba Gihon: kini mao ang nagalikos sa tibook nga yuta sa Etiopia. 

14 Ug ang ngalan sa ikatolo ka suba Hidekel: kini mao ang nagapadulong ngadto sa atbang sa Asiria. Ug ang ikaupat ka suba mao ang Eufrates. 

15 Ug gikuha ni jehova nga Dios ang tawo ug gibutang siya tanaman sa Eden, aron kini iyang atimanon ug bantayan.

Ang gihisgutan dinhi kay nagpaturok ang ginoo ug mga kahoy ug maayo nga kalan-on. Kalan-on para kang kinsa? Sa ginoo? Sa tawo most likely dili ba? Human sa taliwala sa tanaman, dunay kahoy sa kinabuhi ug kahoy sa pag-ila sa maayo ug sa dautan. (the tree of life also in the midst of the garden, and the tree of knowledge of good and evil.)

Unya human naghisgut ug mga suba, aron tingali mapakita kung asa ni dapit ang Eden. Dili lang tani hisgutan sa pagkakaron. Pero sa bersikulo 15, kihuha sa diyos ang tawo ug gibutang sa tanaman. Abi ba nako sa bersikulo 8, gibutang na niya ang tawo sa tanaman. Murag wala man ni na-edit ug tarong uy. Kung ang ginoo ang nagdiktar ani sa tagsulat, balaa pud pagkadiktar. O nagtinanga lang ang tagsulat. Whichever noh, eitherway, murag wala nahapnig ug tarong, makakutaw sa atong libog.

16 Ug si Jehova nga Dios nagsugo sa tawo nga nagaingon: Makakaon ka sa tanan nga kahoy sa tanaman: 

17 Apan sa kahoy nga sa pag-ila sa maayo ug sa dautan, dili ka magkaon niini; kay sa adlaw nga mokaon ka niini, mamatay ka gayud.

Ayaw, ani-a na, ang bantugan nga estorya sa unang tawo ug sa “tree of knowledge of good and evil.” Pero ang tree of life, pwede ra diay makakaon ang tawo adto, kay ang kahoy ra man sa pag-ila sa maayo ug sa dautan ang dili. Unya timan-i, niingon ang ginoo, sa adlaw nga mokaon ka niini, mamatay gyud ka.

18 Ug miingon si Jehova nga Dios: Dili maayo nga ang tawo mag-inusara; pagabuhatan ko siya ug katabang nga angay kaniya. 

19 Ug giumol ni Jehova nga Dios gikan sa yuta ang tanang mga mananap sa kapatagan, ug ang tanan nga langgam sa kalangitan, ug sila gidala niya kang Adam aron makita niya kong unsaon niya paghingalan kanila: ug ang tanan nga gihinganlan ni Adam sa mga mananap nga buhi, kana mao ang ngalan niini. 

20 Ug gihatagan ni Adam ug mga ngalan ang tanan nga kahayopan ug ang mga langgam sa kalangitan ug ang tanan nga mga mananap sa kapatagan; apan alang kang Adam walay hingkaplagan nga katabang nga angay kaniya.

So di-a, gimugna sa ginoo ang tanang mga mananap sa kapatagan ug mga langgam sa kalangitan ug gidala niya kang Adam. “Adam?” Diin man ni gikan? Gi-hapak ra dayun nato nga Adam ang ngalan sa tawo nga naa sa tanaman!? Pagka-bati gyud pagkasuwat niining estoryaha.

Gidala ngadto kang Adam ang tanang mga hayop kay para unta makapangita ug katabang. Katabang? Sa pinas pa ni kay “helper!?” Daghan sa atong mga kababayan ninglangyaw sa laing nasud, nanilbihan isip domestic helper. Mao ni ang gipangita sa ginoo?

Nakabuhat ang ginoo aning tanan, langit, yuta, adlaw, tawo -- pero wala siya kabalo unsay angay nga katabang sa tawo? Unsa man kaha kadugay ni nahuman? Tanang mga kahayopan gidala ngadto kang Adam human iyang gihinganlan. Unya unsay iyang gibunyag nga ngalan, mao na kuno to ang nahimong ngalan sa mananap. Pananglit, ikaw orange nga poisonous nga baki, dili ka angayan nga mahimong katabang nako, ug ang imong ngalan kay “baki.” Unya ang green nga baki, baki gyapon, ayayay.

21 Ug gipahinanok ni Jehova nga Dios si Adam ug nahakatulog siya; unya mikuha siya ug usa sa iyang mga gusok ug gitakpan niya ang unod sa dapit niini. 

22 Ug ang gusok nga gikuha ni Jehova nga Dios gikan sa tawo gibuhat niya nga usa ka babaye, ug iyang gidala siya ngadto sa lalake.

Sa ato pa kulangan na ug gusok ang lalake. Sa pila nako na tuig sa Cathechism sauna, mao gyud ni ang gitudlo, nga kuno, kulangan ug gusok ang lalake. Dunay “floating rib” or “empty rib” ba to ang tawag nila, kalimot na ko. Pero mao ni ang gitudlo gyud, nga ang lalake, kulangan ug gusok. Apan kabalo naman ta karon, pina-agi sa science, nga ang lalake ug babaye, parehas ra kadaghan ug gusok. Hmm… hmm…

Ka-brutal ba sad ani uy, gusok gikan sa lalake, gi-remold aron mahimong babaye. Kanumdom lang kos estorya sa Goddess Athena sa mga Greeks. Gi-ablihan ni Hephaistos ang ulo ni Zeus, gamit ang atsa, ug migula si Athena nga duna nay taming.

Anyway, mao ni ang duha ka estorya sa creation sa Genesis.

Kinsa mag ga-una? Mga tanom, kahoy ug kahayopan? O ang tawo?

Sa unang estorya, gi-ingnan ang mga tawo, “be fruitful and multiply”. Pero dinhi sa ika-duha, ang lalake una. Human nangita ug katabang ang ginoo para niya, hangtud naabot siya ug mugna ug babaye. Duh! Unya walay be fruitful and multiply. Kung padayunon nato nig basa, gikasab-an pa gani sila sa ginoo.

Human naa ning kahoy sa kinabuhi ug kahoy sa pag-ila sa maayo ug dautan. Wala man ni sa una nga estorya. Human namugna sa ginoo ang tanan nga gi-saysay sa Genesis kapitulo una, mingpahulay ang ginoo sa ika-pito nga adlaw. Done.

Pero sa ika-duha nga estorya, Genesis kapitulo 2 sugod bersikulo 4, duna pay mga detalye nga nadugang ug daghang detalye nga wala, ug ang detalye nga common, nagkasumpaki man.

Sa kanunay ang akong panguta mao ni: Unsaon man nato pagsuta kung ang mga nakasulat dinhi, tinuod ba? Sa pila na ka libo ka mga tuig nga milabay, wala gyuy lig-on ug igo nga ebidensya o rason nga makapamatuod sa mga nakasulat dinhi. Mao hangtud karon, naglalis lang gihapon ta bahin ani. Ang problema lang, maskin tuod walay lig-on ug igo nga rason nga motuo ta aning mga estoryaha, duna gyuy daghang mga tawo nga hugot ug dili matandog nga pagtuo niining mga estoryaha. Mga tawo nga by definition, unreasonable. O kung duna may rason, mga bad reasons sa pagtuo, in that case, mga gullible.

Hmm… Hmm… Hmm… Isip-isip!

Click here to Watch on YouTube

Who is this stupid God? --Duterte

So balik na pud sa mga headlines ang atong Presidente nga si Duterte. Pero, interestingly, karon kay bahin sa religion. Sos pagka-excited naman gyud nako pagkakita nako ani.

“Who is this stupid God?” matud pa niya. Unsang klase man daw nga ginoo, nga naghimo ug something perfect, ning-refer siya sa “creation story” nga naa sa Bible, then human, mag cause ug event para ma-tempt daw ug ma-destroy ang quality sa iyang work?

Ning-comment pud siya about sa “original sin,” again, naa sa Bible.

“You weren’t born yet, but now you have original sin. What kind of religion is that?” matud pa niya.

Outrage by religious groups

Then, as expected, dunay ni-ulbo nga “outrage” matud pa sa mga tig-balita. Nasakitan ug naglagot ang mga lain-laing leaders sa mga religious groups sama sa simbahang Katoliko, mga Evangelical Christians ug uban pa.

Matud pa sa Philippine Council of Evangelical Churches (PCEC), “immensely offended” daw sila sa mga komentaryo ni Duterte. “Completely inappropriate” daw “for our nation’s president to derisively curse at the God of the Christian faith, who is deeply worshipped not only by a majority of Filipinos but also by a vast number of people from all over the world”.

Si Eddie Villanueva, founder sa Jesus is Lord Church, ning-ingon nga ang insulto kuno ni Duterte kay “blasphemy in the highest order and invited the wrath of God.”

Klaro man kuno sa Bible nga kung i-mock nimo ang ginoo, o i-persecute nimo ang ningtuo niya, o ang faith mismo sa mga tawo, nag-katawa lang kuno ang ginoo nimo, kay nag-invite lang ka sa “wrath” (ilabihan nga kasuko) sa ginoo.

Psalm 2 - Wrath of God

Kung atong basahon ang Bible, makita nato sa Psalmo 2, about ni sa “wrath” sa ginoo.

Psalms 2:1 ^

Why are the nations so violently moved, and why are the thoughts of the people so foolish?

Mga Salmo 2:1 ^

Ngano nga nagalungotlungot ang mga nasud, Ug ang mga katawohan nagapalandong sa butang nga kawang?

Psalms 2:2 ^

The kings of the earth have taken their place, and the rulers are fixed in their purpose, against the Lord, and against the king of his selection, saying,

Mga Salmo 2:2 ^

Ang mga hari sa yuta nanagpahamutang sa ilang kaugalingon, Ug ang mga punoan nanagsabutsabut sa tingub, Batok kang Jehova ug batok sa iyang dinihog, nga nagaingon:

Psalms 2:3 ^

Let their chains be broken, and their cords taken from off us.

Mga Salmo 2:3 ^

Pagabugtoon nato ang ilang mga talikala, Ug igasalibay ta gikan kanato ang ilang mga igtatakgus.

Psalms 2:4 ^

Then he whose seat is in the heavens will be laughing: the Lord will make sport of them.

Mga Salmo 2:4 ^

Siya nga nagalingkod sa kalangitan magakatawa: Ang Ginoo magahimo kanila nga yubitonon.

Psalms 2:5 ^

Then will his angry words come to their ears, and by his wrath they will be troubled:

Mga Salmo 2:5 ^

Unya siya magasulti kanila diha sa iyang kaligutgut, Ug diha sa iyang kapungot siya magagubot kanila.

So murag mao nga parte ang gipasabot ni Eddie Villanueva nga nag-invite lang kuno si Duterte sa “wrath” sa ginoo.

Unya atong padayunon ug basa ang Psalmo 2, kay ganahan nako ipadungog ninyo kung gi-unsa pag tapos niining maong Psalmo.

Psalms 2:6 ^

But I have put my king on my holy hill of Zion.

Mga Salmo 2:6 ^

Ngani nga gibutang ko ang akong hari Ibabaw sa Sion, ang akong bungtod nga balaan.

Psalms 2:7 ^

I will make clear the Lord's decision: he has said to me, You are my son, this day have I given you being.

Mga Salmo 2:7 ^

Magamantala ako sa sugo: Si Jehova nag-ingon kanako: Ikaw mao ang akong anak; gianak ko ikaw niining adlawa.

Psalms 2:8 ^

Make your request to me, and I will give you the nations for your heritage, and the farthest limits of the earth will be under your hand.

Mga Salmo 2:8 ^

Kanako mangayo ka, ug kanimo igahatag ko ang mga nasud nga imong panulondon, Ug mapanag-iya mo ang mga kinatumyang dapit sa yuta.

Psalms 2:9 ^

They will be ruled by you with a rod of iron; they will be broken like a potter's vessel.

Mga Salmo 2:9 ^

Pagadugmokon mo sila sa sungkod nga puthaw: Pagapulpugon mo sila ingon sa banga sa magkokolon.

Psalms 2:10 ^

So now be wise, you kings: take his teaching, you judges of the earth.

Mga Salmo 2:10 ^

Busa karon, Oh mga hari, magmaalamon kamo, Magpatudlo kamo, mga maghuhukom sa yuta.

Psalms 2:11 ^

Give worship to the Lord with fear, kissing his feet and giving him honour,

Mga Salmo 2:11 ^

Sa kahadlok, umalagad kamo kang Jehova, Ug managlipay kamo uban ang pagkurog.

Psalms 2:12 ^

For fear that he may be angry, causing destruction to come on you, because he is quickly moved to wrath. Happy are all those who put their faith in him.

Mga Salmo 2:12 ^

Humalok kamo sa anak, aron siya dili masuko, ug mangawala kamo diha sa dalan, Kay ang kapungot niya mosilaub sa dili madugay. Bulahan kadtong tanan nga modangup diha kaniya.

Bible Text Copyright © Transcripture International (http://www.transcripture.com)

Haay pastilan!

Kani sad si Salvador Panelo, Chief Presidential Legal Counsel ni Duterte, patuga-tuga pud ug depensa ni Duterte. Well, I suppose, kinahanglan man nga dapig siya ni Duterte.

Matud pa ni Panelo:

"I don't think he called God stupid. I saw the transcript, it says, 'Who is this stupid God?' He was actually questoning this theory of creation as narrated by the writers of the Bible."

Pero Katoliko man gud ka sir. Duna kay bias sa imong religion. Ayaw usba ang mga pulong ni Duterte, para mo-sakar sa imong mga biases. Klaro kaayo, crystal clear ang giingon ni Duterte, “Estupido talaga ‘to kung ganun,” matud pa niya, apas-sumpay sa iyang pagbatbat ug “Who is this stupid god?”

Ang estorya sa creation sa Bible sir, dili pud na siya theory. Sayup ang imong gamit sa pulong nga theory. Hypothesis ang sakto nga pulong unta. O dili ba, tawaga nalang ug “creation story,” ayaw nalang bulak-bulaki, pun-an pa gyud ug “theory,” nasayop na hinuon.

The Philippines is NOT a Theocracy

Una sa tanan, ang Pilipinas dili ni siya theocracy nga nasud. Ang theocratic nga nasud, kay kung diin ang sistema sa pang-gobyerno kay gipanguluhan sa simbahan, whatever the religion.

Pananglitan ang mga nasud nga Iran, Afghanistan ug Saudi Arabia, mga theocracy ni sila kung diin Islam nga relihiyon ang nagdiktar sa ilahang pang-gobyerno.

Ang Vatican, theocracy pud ni siya, kung diin ang simbahang Katoliko ang nagdiktar sa ilahang pang-gobyerno.

Apan ang Pilipinas, dili intawn ni siya theocracy. Walay business ang religion, maskin unsa pa na nga simbahan o tinuho-an, sa pang-gobyerno. O, tinuod na-mention sa Philippine Constitution ang pulong nga “god,” pero asa man dapit? Kaduha na mention:

1. Sa pag-sugod, “We, the sovereign Filipino people, imploring the aid of Almighty God...”

Mura ba nig nag-ampo ba, nga kinsa man galing na nga god, o “higher power,” gihangyo ka namo. Pero unsa may pasabot sa pulong nga “god” dinhi? Ang issue is, pwerteng daghanag meaning ang pulong nga “god.” Unsa nga god? Jesus Christ? Jehovah? Yaweh? Allah? Vishnu? Krishna? Zeus? O para sa mga pantheists, ang universe?

Pwerte ka lubog niining maong pulong. Para nako, kinahanglan ni usbon nga parte sa Constitution.

2. Article VII, Section 5 -- Bahin ni sa auth or affirmation nga i-take sa Presidente ug Vice-President before sila mosugod sa ilahang pangalagad sa ilahang serbisyo publiko.

"I do solemnly swear [or affirm] that I will faithfully and conscientiously fulfill my duties... So help me God.”

Unya sumpay ani, pagkahuman gyud sa sentence nga “So help me God,” dunay nakasulat nga “ [In case of affirmation, last sentence will be omitted].”

So kung affirmation, pwede ra ma-omit ang “So help me God.”

Akong balikon na pud, I think kani nga parte sa atong Constitution kay lubog. Dapat ni usbon para maklaro.

Wala man nato giklaro kung unsay pasabot sa pulong nga "God". So maayo pa, usbon ni, o di ba, kuhaon nalang gyud ni kay wala man ni gamit. Nagpalubog lang ni sa maong dokumento.

Dugang pa, sa nahi-unang article, sa Article 2, Section 6. Unsay nakasulat dinhi?

Section 6. The separation of Church and State shall be inviolable.

Inviolable -- never to be broken, infringed or dishonoured, ang separation sa Church ug sa State.

So kadtung mga pari o obispo nga niingon nga “Duterte has crossed the line,” unya ning-demand pa ug public apology, mga kanahan, huna-hunaa usa ninyo uy, cross the line gud intawn.

Gi-question ni Duterte ang logic nga naa sa Bible bahin sa fictional story sa creation ug ang immoral kaayo nga concept sa original sin. Crossed the line diay na? Kung niingon pa si Duterte nga akong i-deklarar nga dili na pwede mag-ampo sa public ang si bisan kinsa. Ang masakpan, dunay multa. Kana, mao nay crossing the line! Kung mo-intrude na siya sa kung gi-unsa ninyo pag-practice ang inyong mga superstition. Syempre, kung mo-balik ang simbahang Katoliko ug sunog ug buhi nga tawo kay kuno ungo, kinahanglan mo-cross gyud sa line ang gobyerno, ang balaud nato nga secular, kinahanglan mo-step-in aron pagpakgang sa inyong mga tinunto nga makadaut sa tawo ug sa atong society as a whole.

Igo rang ni-komentaryo si Duterte sa ka-non-sense sa estorya nga nakasulat sa Bible.

“Who is this stupid god? Estupido talaga kung ganun!” ang sulti pa niya.

Kamong mga nasakitan, mga na-offend. Unya ning-react dayun ug counter-attack. Ayaw ninyo attacka ang tawo. Nganong si Duterte man ang inyong attackon? Nga ang gi-attack ni Duterte kay ang ideas man nga naa sa Bible.

So dapat ang iyang ideas ang inyong i-criticize! Tubaga gani siya, taga-i siya ug explanation kung ngano sayop ang iyahang komentaryo. Taga-i siya ug edukasyon bahin sa inyong superstition para mo-make-sense niya.

Kamo ba diay ang gi-insulto ni Duterte. Ang inyong ginoo ang iyang gi-insulto. Asa man ning inyong ginoo, siya dapat ang mo-depensa sa iyang kaugalingon. Siya dapat ang motubag ni Mayor. Nganong kamo man, mga believers. Ka-inutil ba aning ginooha nga kinahanglan man siya nga ang mga tawo dapat ang mo-depensa para niya.

Usa pa sad, nganong daghan man kaayo mong nagkalain-lain nga mga grupo nga wala magkasinabot in every point of doctrine. Usa ra may Christian Bible, pero nganong dunay may pila ka libo ka mga Christian Churches nga pulos nagkasumpaki ang interpretasyon.

Maayo tingali, pag-sabot usa mo dinha. Pag-hiusa usa mo uy. Klaroha usa na ninyo kung unsa gyuy gipasabot sa mga nakasulat anang inyong Bible, before mo mo-criticize sa uban nga nakutaw ang libog sa pagsabot sa, matud pa ninyo, mga “pulong sa ginoo.”

Kahilas pud ninyo ah, pila mo ka libo ka grupo nga pulos nag-lalis kung unsay gipasabot anang Bibliyaha na, unya kung dunay dili believer, kung dunay outside sa inyong kulto, nga wala kasabot, inyong i-torment?! Huh, public apology. [palm to face]

Ang problema gud sa kadaghanan nato, mo-tuo man lang gud ta kung unsay i-sulti sa uban. Ilabi na gyud kung naay mga “title” sama sa “reverend father, his eminence,” o ba kaha “pastor, bishop, cardinal,” o “his holiness.” Mga credulous! Mga gullible! Mga unquestioning, uncritical, impressionable, childlike ug naive!

It’s about time nga duna tay leader sa nasud nga unashamedly honest, transparent and direct to the point. It’s about time nga duna tay leader sa nasud nga mo-call-out niining “privileged status” sa simbahan sa atong society, ilabi na gyud ang simbahang Katoliko. It’s about time nga ang usag-usa ka Pilipino, maminsar kung nganong duna man tay hugot nga pag-tuo sa atong relihiyon. Unsa may mga rason nga mingtuo man ta? Gi-unsa man nato pagsuta nga ang nakasulat sa Bibliya tinuod? Gi-unsa man nato pagsuta nga ang ginoo, nga gihisgutan sa Bibliya o Koran o Veda, tinuod?

Huna-hunaa usa kuno ug pag-ayo. Kay kung wala tay kusgan ug lig-on nga rason, basin nag-usik lang ta sa atong kinabuhi. Basin mao ni usa sa dako nga rason kung nganong wala gyuy kauswagan ang atong nasud. Gani, nagsige pa gani ug atras atong nasud.

“Religion poisons everything.” matud pa sa bantugang manunulat nga si Christopher Hitchens.

Sigurado ko nga sa buhi pa ni si Christopher Hitchens, kabisado kaayo ni siya sa kung unsa ka lumos sa poison sa religion ang nasud nato nga Pilipinas.

Ang Pilipinas kay dili Kristyanos nga nasud. Ang Pilipinas kay nasud nga dunay daghang Kristyanos. Palihug, hibalo-i ang kalainan sa duha.

Kini ug uban pa, ang atong hisgutan sa sunod nga mga episodes dinhi sa atong podcast.

Kung intersado mo sa pag explore niini, ayaw kalimot ug Subscribe ug share sa atong podcast. Para ato ning tanan.

Dinhi lang usa, hangtud sa sunod higayon. Daghang salamat.

Question everything. 

Click here to Watch on YouTube

Happy New Year 2018!

Welcome sa lain na pud nato nga episode sa atong podcast nga gitawag ug Bag-ong Dan-ag. Kini nga podcast gi-dedicate ni nato para sa pag-promote ug critical thinking ug skepticism, especially na gyud sa atong mga kabatan-unan karon. Tungod kay nag dako ko sa Cebu as a Catholic, usa sa atong pinaka major nga topic kay ang religion, particularly ang Christian nga religion. So mag hisgut-hisgut kita bahin sa mga simbahan parehas sa Katoliko Romano, Saksi ni Jehovah, Sabadista ug uban pa. 

Ang critical thinking ug skepticism dili lang para sa religion. Ma-apply ni nato sa lain-laing area sa atong kinabuhi. So mag hisgut pud ta pananglit sa financial, political, economics, health or medicine ug uban pa.

So kung kinsa tong interesado nga mo explore niining mga butanga uban nako, palihug ug subscribe sa atong podcast, add mo sa inyong mga comments, questions, suggestions or mga reactions. Akong paninguhaon nga maka post ko dinhi regularly, at the moment kay weekly, matag adlaw nga Byernes o Sabado.

Post Hoc or Faulty Causality

Ang fallacy nga “post hoc, ergo propter hoc,” nga literally nagpasabot ug “human ani, mao nga tungod ani” - “after this, therefore because of this.”

Mao ni ang fallacy kung diin nasipyat ta ug hubad sa mga nahitabo nga nagsunod. Unya tungod kay nagsunod ang panghitabo, ato dayun nga gi-conclude nga ang nag-una ug kahitabo, mao ang hinungdan sa nagsunod nga nahitabo.

Uso kaayo ni nga fallacy sa mga personal nga mga experyensya. Especially na gyud ning bahin sa mga sakit ug balati-an.

Example 1:

Na-diagnose ko ug colon cancer. Human ning agi ko ug pila ka sessions sa chemotherapy. Wala gyud ko naayo. Gipasulay pa gani ko ug radiation therapy. Wala gihapon. Naluya na gyud ko ug balik-balik sa hospital. Hangtud nga ning-attend ko ug prayer healing session sa St. Thomas. Ila kong gi pray-overan. After pila ka semana, nawala ang akong cancer. Naayo na gyud ko. Ang pray-over ra gyud ang naka-ayo nako.

Kinsa may nakadungog na ug pro-pareha ani nga estorya? Gi-pray-overan siya, human milabay ang pila ka semana, naayo siya. Mao nga ang naka-ayo daw niya, kay ang pray-over. Gikalimtan nalang ang ubang detalye nga nag-chemotherapy siya ug pila ka sessions. Nag radiation therapy pa gyud. Unya human sa pray-over, ning lanat pa ug pila ka semana una na-deklarar nga naayo na siya. Unsa may nahitabo aning pila ka semana nga milabay? Nagpadayun ba kaha ang iyang mga therapy sa hospital? Maskin pag wala, most likely, ning-epekto na ang mga tambal nga gidapat sa iyang lawas.

Pwerteng dali-a ra gyud sa uban mo-conclude nga mo-work ang pray-over. Mao bitaw gi-sige pa ni ug buhat hangtud karon. Apan wala gyuy mo-hinumdom sa pila na ka daghang cases sa pray-over nga wala naayo ang masakiton. Kung dili maayo, aw hilom lang ta bahin sa pray-over. Kung maayo gani, “yes, ang pray-over ang naka-ayo niya! Mo-work gyud ning pray-over!”

Ang kaning post-hoc nga fallacy, mao ni ang higayon kung diin na-confuse nato ang “correlation” for “causation.” Nag-tuo ta nga “causation” ang atong nakita, apan “correlation” lang diay. Unsa man ni sila?

Ang “causation” kay ang aksiyon nga naka-ingon ug usa ka butang. Mao ni ang cause ug effect nga scenario. Pananglit, ning-tayhop ko ug hangin aron pagpaburot sa balloon, mao nga ning-burot ang balloon. Sa kani nga example, maka-angkon lang ta ug “causation” kung ma-demonstrate nato nga dunay cause-effect nga nahitabo.

Ang “correlation” kay ang pag-connect lang nato sa duha kabutang. Kita ang nag-connect, ug sa kani nga example, tungod lang kay nagsunod ang mga panghitabo.

Pananglitan, akong usbon ang akong gibuhat, ning-tayhop na pud ko ug laing balloon ug miburot gihapon. Human gi-usab na pud nako sa laing balloon. Every time ako ning gibuhat, mao gyud pirmi ang epekto. So sa kani lang daan, kus-gan na nga ebedensiya nga ang akong pagtayhop sa balloon mao ang cause, unya ang epekto kay ang pagburot sa balloon.

Syempre, mopadayun ta ug embestigar niini hangtud na sa chemistry ug physics sa mao nga scenario. Ma-demonstrate man nato nga ang hangin, ang mga gas molecules sa hangin, maka cause ug pressure kung imo silang tapokon. Maskin gani sa atong baba, kung magtigum ta ug hangin, ma-feel nato ang pressure sa atong aping. Mao kini ang explanation, ang demonstration kung gi-unsa pag-cause sa pagtayhop nako ug hangin sa balloon nga maoy naka-ingon nga ning-burot ang balloon.

Sa atong example sa pray-over, kung balikon nato ug buhat ang pray-over sa laing masakiton, klaro man kaayo nga usahay ang masakiton dili maayo, usahay maayo. In fact dunay pipila na ka mga studies nga gi-conduct aron pag-susi kung duna bay epekto ang prayer. Usa sa pinaka-sikat kay ang Templeton Foundation prayer study. Kung diin na-conclude nga walay nakita nga klaro nga epekto ang prayer. Dunay lapas sa usa ka libo ka mga participants sa maong study.

Apan ang mas dako nga problema bahin sa prayer, kay ang pag-demonstrate sa cause-effect. Maskin pa ug ma-correlate nato nga every time mag-pray-over, mamaayo gyud ang masakiton. Unsaon man nato pagdemonstrate sa causation? Gi-unsa man sa mga pagbatbat ug mga pulong, ug pagbutang sa mga kamot ibabaw sa masakiton, pag-cause nga mamaayo ang masakiton?

Although ang challenge nako dinhi sa mga mo-tuo sa prayer. Kung tinuod gyud nga dunay epekto ang prayer, nganong mo-adto pa man sila ug doktor? Ngano mo-gamit pa man sila ug medisina? Para unta sa bisan unsa nga sakit o balati-an, prayer ra dayun ang gamiton aron mawagtang. Ngano maggasto-gasto pa man gyud sa doktor ug medisina?

Examples:

Additional examples sa post-hoc nga fallacy:

Human na elect si Carlos isip Mayor sa syudad, ning-ubos ang mga reports sa kawat ug patay. Maayo gyud ni nga mayor si Mayor Carlos.

Ang pagka-mayor ni Carlos, dili maoy hinungdan nga ming-ubos ang reports sa kawat ug patay. Basin ning gamay ang mga reporters? Basin dunay private army si mayor nga maoy gikahadlokan sa mga tawo mao nga wala na kaayoy nagpabadlong?

Tungod kay wala ko naligo karong adlawa, daghan kaayo ko ug nabuhat sa opisina. Mao nga sunod kung gusto ko nga daghan ko ug mabuhat sa opisina, dili lang ko maligo.

Posibli nga tungod wala siya naligo, naka-save siya ug time, mao mas dako siya ug time sa opisina. Pero dili ang aksiyon o ang wala pag aksiyon sa ligo ang naka-ingon nga mas daghan siya ug nabuhat sa opisina.

Human mag-wild ang mga manok, nag-sige silag saba ug pakpak sa ilang mga pako, duna dayuy mosulod nga kusog nga bagyo. Ang kaning pagkaguliyang sa mga manok ang hinungdan sa mga kusog nga bagyo.

Ang pagkaguliyang sa mga manok kaha ang most like hinungdan sa mga kusog nga bagyo? Tungod lang kay kasagaran, mao ni ang ilahang behavior. O ba kaha, basin tungod sa instinc sa mga manok, maka-matikod dayun sila ug kausaban sa panahon?

So mao to ang “post hoc, ergo propter hoc” nga fallacy. I hope klaro na ni.

Straw Man Fallacy

Padayun ta, lain na pud nga common kaayo nga logical fallacy, kaning gitawag ug “Straw Man Fallacy.” Mao ni ang pag presentar ug huyang nga argumento nga propareha sa argumento nga mao untay itulisok. Pero gi-presentar ang huyang nga argumento aron sayun ra pildihon, unya, human mapulpog ang huyang nga argumento, mo-ingon dayun ang nangatarungan nga napildi na pud niya ang orihinal nga argumento.

Example:

So pananglit sa usa ka panag-estorya sa duha ka tawo nga si Efren ug si Gadot:

Efren: Unsay huna-huna nimo ni Allah?

Gadot: Dili man ko mo-tuo aning mga ginoo, maskin si Kristo pa, si Allah, si Bramah ug kinsa pa na dinha.

Efren: Mao ba? Gi-unsa gud nimo pag-segurado nga walay ginoo nga nagbuhat nato? Unsa, ningtungha lang ta dinhi ug kalit?

Sa maong panagbangi, ning-deklarar si Gadot nga dili siya mo-tuo ug ginoo, ma Allah man o ma Kristo ug uban pa. Mao ra ni iyang gisulti. Apan si Efren, human nakadungog niini, namingwit ug laing argumento nga wala na-apil sa ilahang panagbangi. Ang argumento nga “segurado si Gadot nga walay ginoo nga nagbuhat nato UG nga nitungha lang ta sa kalibutan ug kalit.”

Una, walay usa ani nga mga argumento, maskin tipik man lang ani nila, nga gisulti ni Gadot.

Ika-duha, walay “claim” nga gihimo si Gadot, igo lang siya nag express sa iyahang stand nga wala siyay ginoo nga gituho-an.

So ang orihinal nga argumento ni Gadot, actually, expression ra gani ni sa iyahang posisyon sa pag-tuo, nga wala siyay ginoo nga gituho-an. Mao ni dapat ang itulisok ni Efren.

Ang sayop nga pag-representar sa position sa usa ka tawo kay lain sad nga porma sa Straw Man Fallacy. Kung gi-lahi ug sabot o di ba nasayop lang ug sabot ang usa.

Example:

Sa usa ka session sa senado nga naghisgut bahin sa budget sa nasud, ning-ingon ang usa ka senador (itago nato sa pangalan nga “Bob”) nga maayo kuhaan nato ang budget alang sa edukasyon unya idugang kini sa budget sa health. Ning sabat pud dayun ang usa ka senador nga nag-ingon: “Dili ko makatuo nga si senador Bob ganahan diay ni siya nga makulangan ang edukasyon sa atong nasud.”

Sayop nga pagka-represent sa position ni senador Bob. Igo ra man siya ning-ingon nga kuhaan ang budget sa edukasyon aron i-puno ngadto sa budget sa health. Apan ang usa ka senador, ming-ambak ug laing topic. Nga ganahan kuno si Bob nga makulangan ang edukasyon sa nasud.

Susihon usa nato kung unsay argumento ni Bob. Basin diay mapakita niya nga nag-sige lang ug ka surplus ang budget sa edukasyon sa mga milabay nga tuig. So sa pag-anticipate sa surplus, ming-suggest si Bob nga kuhaan ang budget kay basin pud nga nagkulang ang budget sa health. Tungod ba ron kay dunay kalamidad nga nahitabo ug nga nagkinahanglan ug mas dako-dako nga pundo ang health.

Importante nga maminaw ta sa usag-usa kung mag-estorya ta. Labaw na gyud kung magkabangi ang atong mga opinyon ug panabot. Labi na gyud sa mga dagko ug kritical nga mga topic sa atong katilingban. Usahay, tungod sa atong emosyon, kung naglagot na ba ta o nasubo, masapawan dayun ang atong critical thinking. Unya, pun-an pa gyud nga wala tay bansay-bansay sa atong critical thinking, mosamot pa gyud nga dili ta makapangatarungan ug maayo o ba kaha, masayop ta ug sabot sa uban.

Kasagaran kung maglantugi, ang isig ka kampo kay pulos lang naghulat nga makabatbat sa ilahang side nga dili na sila makapaminaw sa pikas side. Mag-isig hinulatay lang sa ilahang turno. Atong hinumdoman, kung ming-apil ta ug dialogue, duna tay duha ka responsibilidad. Una ang pagsaysay sa atong opinyon sa matinud-anon nga paagi (intellectually honest). Ug ika-duha, ang pagpaminaw, with an open mind, sa opinyon sa atong ka-estorya. Molalis pa gani gyud ko, nga kung dili ka uyon ug andam nga mosagup niing duha ka responsibilidad, sa ato pa, dili nalang ta maglantugi kay mamahimong walay pulos ug usik lang sa panahon ang atong pagpa-ugnat.

Kini ug uban pa, ang atong hisgutan sa sunod nga mga episodes dinhi sa atong podcast.

Kung intersado mo sa pag explore niini, ayaw kalimot ug Subscribe ug share sa atong podcast. Para ato ning tanan.

Dinhi lang usa, hangtud sa sunod higayon. Daghang salamat.

Question everything.