Bellen met Den Haag

Met een afscheidsreceptie in de Haagse Kloosterkerk zwaait de SGP persvoorlichter Menno de Bruyne donderdag publiekelijk uit, na een dienstverband van meer dan veertig jaar. Met zijn geruite jasjes en zijn Engelse tweedpet viel de markante SGP’er, die grossierde in bijnamen, niet weg te denken van de SGP-burelen. Met zijn optreden drukte hij veertig jaar lang een stempel op de beeldvorming van de SGP.

„Schoof is de kapitein van een schip dat van storm naar storm gaat,” zegt Jakko Gunst in de podcast Bellen met Den Haag. „Weliswaar heeft hij een kabinetscrisis weten te voorkomen door PVV en NSC op tijd bij elkaar om tafel te zetten. Maar aan de nieuwe asieldeal zitten zoveel losse eindjes dat de basis voor weer een nieuwe confrontatie daarmee alweer is gelegd.”

Wilders zei op X blij te zijn met de aanvullende asielmaatregelen die de PVV met NSC heeft gemaakt. „Maar hij kan zich onmogelijk als winnaar presenteren,” zegt Jakko. Hoewel de PVV-voorman dreigde de coalitie te slopen als NSC het noodrecht zou tegenhouden, luidden de krantenkoppen terecht dat NSC de noodwet tegenhield; Wilders bond in.”

Een deel van de afgesproken aanvullende maatregelen, gaat alsnog langs het parlement. „In de Tweede Kamer heeft de PVV daar alsnog de medewerking van NSC bij nodig. In de Eerste Kamer ligt het nog complexer omdat NSC geen senatoren in de Eerst Kamer heeft. Het is dus nog maar de vraag of alle wijzigingen die wetgeving vereisen het straks gaan halen.”

Jarenlang hield het CDA de liberalisering van de gokmarkt tegen. Toen het gedaan was met de macht van de christendemocraten, kwam het gokbeleid in handen van de liberale Fred Teeven. Met als gevolg dat in 2021 veel bedrijven op de legale gokmarkt actief werden. „De online gokbranche is een goudmijn. De vraag is wel welk prijskaartje daaraan hangt,” zegt Jakko Gunst in de podcast Bellen met Den Haag.

„Met de toename van het aantal gokkers, groeide ook het aantal probleemspelers. De verslavingszorg geeft aan dat het aantal gokverslaafden ook een bovengemiddelde groei kent. Rijk worden doordat je mensen de vernieling in helpt, kunnen we anno 2024 toch niet toestaan,” meent Jakko.

Dit najaar wordt de huidige gokwet geëvalueerd. Gaat die dan stevig op de schop, zodat de manoeuvreerruimte van gokbedrijven wordt ingeperkt? Jakko verwacht dat daarvoor in de huidige Tweede Kamer een meerderheid zal zijn. „Regeringspartij NSC had in het verkiezingsprogramma zelfs staan dat online gokken weer verboden moet worden. NSC-staatssecretaris Struyken liep begin deze maand al vooruit op de evaluatie van de huidige wet. Hij schreef in een Kamerbrief dat de wet teveel uitgaat van de eigen verantwoordelijkheid van de spelers en de aanbieders. NSC lijkt kortom de oude lijn van het CDA te willen volgen. Dit kan betekenen dat de gokwet van Teeven de nek wordt omgedraaid. De liberalen hebben de gokmarkt destijds een vinger gegeven, maar die branche heeft gelijk de hele hand gepakt. Dit keert zich nu tegen hen. Ze hebben gegokt en verloren.”

Moet de koning inkomstenbelasting gaan betalen? Een deel van de Tweede Kamer vindt van wel, maar voor premier Dick Schoof is het duidelijk geen prioriteit. „Hij zei met zoveel woorden tegen de partijen die dat graag willen: Regel het zelf maar, dan kan het kabinet zich met echt belangrijke zaken bezighouden", zegt Jakko Gunst in de podcast Bellen met Den Haag.

In de podcast geeft Jakko een toelichting op de begroting van het koningshuis. „Die moet transparanter", roepen critici. Jakko wijst erop dat er partijen zijn die van de monarchie af willen en in de ‘centen’ een stok vinden om mee te slaan. Volgens hem is dat de verklaring voor het feit dat de koning elk jaar bij de begrotingsbehandelingen weer de kop van Jut is.

Moet het koningshuis zich zorgen maken over de discussies in de Tweede Kamer? „Voor een deel wel", meent Jakko. „Politieke verhoudingen kunnen verschuiven. Dat hebben we in november gezien. Er kunnen premiers komen voor wie het fiscaal belasten van de uitkering van de koning wel topprioriteit is.” Hoe de politieke discussie in de toekomst zal verlopen heeft het koningshuis volgens hem deels ook in eigen hand. „Toen in coronatijd iedereen het advies kreeg thuis te blijven, vloog de koning vrolijk naar Griekenland. Ja, dan gooi je natuurlijk op het vuur.”

Pleidooien om de monarchie in te ruilen voor een republiek, hebben vaak iets gemakzuchtigs, vindt Jakko. „Het idee is: dat is goedkoper en elke willekeurig gekozen president kan de samenbindende rol van de Koning op zich nemen. O ja?, denk ik dan. En wat als die president een type Wilders is?”

Geert Wilders blijft benadrukken dat er een noodwet moet komen om verregaande asielmaatregelen te nemen; linksom of rechtsom. Bij een noodwet wordt het parlement tijdelijk op afstand gezet. De ministers kunnen daarna wel door onder andere de Eerste Kamer worden teruggefloten. Als het zover komt, lijkt de opstelling van de SGP cruciaal, maar senator Peter Schalk zegt zijn standpunt nog niet te hebben bepaald. Of is dat spel?

Er zijn 38 stemmen nodig wil de noodwet door de Senaat komen. Op PVV en BBB, die samen twintig zetels hebben, kan het kabinet rekenen. Met de VVD erbij, komt de teller op dertig, maar het is volgens politiek redacteur Jakko Gunst nog maar de vraag of alle VVD-senatoren straks voor een noodwet zullen zijn.

Dat de SGP nog geen standpunt heeft ingenomen heeft volgens Jakko alles te maken met de manier waarop Schalk zijn rol als senator het liefst wil invullen. „Wegblijven bij de waan van de dag en wetgeving pas beoordelen als die in de Eerste Kamer ligt. Zo hoort het ook”, zegt hij.

In de podcast Bellen met Den Haag blikt Jakko ook terug op het debat over het wel of niet naar Nederland halen van Afghaanse bewakers. Vier dagen voordat het aftrad, deed het vorige kabinet hierover een belangrijke toezegging. „Maar omdat dit kabinet andere prioriteiten heeft, hangt de vlag er nu alweer heel anders bij", zegt hij. Volgens hem ziet het er somber uit voor deze Afghanen.

De regering staat in dit debat tegenover de oppositie. En hoewel Tweede Kamerleden van NSC het zichtbaar moeilijk hebben met het standpunt van het nieuwe kabinet, heeft de partij er geen kabinetscrisis voor over.

„Geert Wilders heeft in de verkiezingscampagne veel te lichtvaardig beloofd dat het Zuyderlandziekenhuis in Heerlen een volwaardig ziekenhuis blijft”, vindt Jakko Gunst. In de podcast Bellen met Den Haag bespreekt hij de perikelen rond de Limburgse zorginstelling, waar de Tweede Kamer donderdag over debatteerde.

Fleur Agema beloofde nog een keer met het ziekenhuis om tafel te gaan, maar dat is een belofte voor de bühne, oordeelt Jakko. Hij wijst erop dat Wilders in de campagne ook stevige woorden heeft gesproken over het minimumloon en over een nieuwe regeling voor vroegpensioen voor mensen met een zwaar beroep. „En als je nu gaat kijken welke van die beloftes hij op dit moment al heeft kunnen waarmaken, dan heeft hij eigenlijk nog niets bereikt.”

Hoe kan het dan dat Wilders het desondanks in de peilingen goed doet? Jakko: „Het spreekt de PVV-kiezers aan dat de partij de besluitvorming van het kabinet over de asielnoodwet in een crisissfeer trekt. Daardoor lukt het Wilders de aandacht af te leiden van de resultaten die de PVV tot nu toe heeft behaald. Focus je daarop, dan is het overduidelijk dat de PVV de partij is van de gebroken beloftes.”

„IJdelheid der ijdelheden, zegt de prediker; ijdelheid der ijdelheden, het is al ijdelheid.” Met het lezen van hoofdstuk 1 uit het Bijbelboek Prediker opende Tweede-Kamervoorzitter Bosma vorige week de Algemene Beschouwingen. „Achteraf heel toepasselijk” meent politiek redacteur Jakko Gunst. „Het motto van dit kabinet is: het kán wel. Maar je hoeft geen groot geleerde te zijn om te zien dat ze tot nu toe weinig van die belofte tot stand brengen.”

In de podcast Bellen met Den Haag bespreekt Jakko het noodrecht waarvan de coalitie gebruik wil maken om de asielcrisis aan te pakken. De vraag daarbij is of die crisis er is en of het noodrecht daarvoor uit de kast mag worden gehaald. PVV en NSC staan voorlopig lijnrecht tegenover elkaar. Jakko: “De coalitiepartijen vinden alle vier asiel een belangrijk onderwerp, maar als het er over gaat hoe ze over dit onderwerp denken, wijzen de neuzen nog niet allemaal dezelfde kant op. Dat is de taak van Schoof om dat voor elkaar te krijgen.”

Door de discussies over onder meer asiel is het vertrouwen van de kiezers in de vier regeringspartijen gedaald. De peilingen laten daarnaast zien dat de PVV baat heeft bij de huidige discussie. Die partij staat op dit moment met 42 zetels in de peilingen. NSC daarentegen staat op zeven zetels. „De coalitiepartijen willen alle vier door met regeren”, schat Jakko in. ,,Het is echter wachten tot het echt mis gaat,” sombert hij.

„Zo turbulent als de afgelopen jaren voor Omtzigt verliepen, maak je zelden mee,” zegt Jakko Gunst in de podcast Bellen met den Haag. „Tijd om te wennen aan alle wisselende rollen als politicus had Omtzigt niet.” Nicolien van Vroonhoven neemt tijdelijk het stokje van hem over. In de podcast geeft Jakko aan er niet geheel gerust op te zijn, dat dat goed gaat. Maar of Omtzigts tijdelijk vertrek ook het einde van de partij betekent? Daarover zijn de meningen verdeeld.

Politiek duider Chris Aalberts betoogt in een analyse dat de oprichting van NSC inmiddels ‘een grote vergissing’ blijkt. Volgens hem had Omtzigt er nooit aan moeten beginnen. Hij trekt een vergelijking met de partij Trots op Nederland van Rita Verdonk. Ooit stond deze partij op 30 zetels in de peilingen, maar na de verkiezingen van 2010 stond de teller uiteindelijk gewoon op nul. Jakko legt in de podcast uit dat we NSC juist niet te snel moeten afschrijven.

In de podcast bespreekt Jakko ook de actualisatie van het programma van de ChristenUnie. Waarom was dat nodig en wat gaan we daarvan merken? Daarvoor neemt Jakko de luisteraar mee terug naar de tijd van het Reveil, om helder te krijgen wat de koers van de ChristenUnie was en is, én hoe een actualisatie of herbronning vorm krijgt. De partij hoopt met een duidelijker profiel ook weer kiezers terug te winnen. Drie zetels vindt de ChristenUnie in ieder geval haalbaar.

„NSC-politicus Pieter Omtzigt nam in zijn H.J. Schoolezing de samenleving onder het vergrootglas. Daarbij legde hij op een indrukwekkende manier een relatie tussen het dalend vertrouwen van de burger in de politiek en het overheidshandelen,” zegt Jakko Gunst in de podcast Bellen met Den Haag.

„Omtzigt richtte zich in zijn kritiek in zijn lezing vooral op het overheidsbeleid. Hij wilde afrekenen met politici die doen alsof zij voor het eerst aandacht geven aan problemen zoals migratie, onderwijs en wonen. Nee, zegt Omtzigt dan. Deze problemen spelen al heel lang. Heel veel politici hebben daar al een speerpunt van gemaakt. Maar niet alleen dat. De Tweede Kamer heeft dat vervolgens ook opgepakt en verschillende probleemanalyses laten maken. Er liggen heldere rapporten met aanbevelingen. Het grote probleem, zegt Omtzigt, is dat die aanbevelingen vervolgens zijn blijven liggen. Veel woorden, geen daden, kortom.”

„Bij de VVD hebben ze natuurlijk met gekromde tenen aangehoord wat Omtzigt allemaal te berde bracht,” zegt Jakko. „En hoe hij de verantwoordelijkheid voor het overheidsfalen natuurlijk ook voor een belangrijk deel heeft getypeerd als de erfenis van Rutte.”

Jakko: „Omzigt laat zien dat er in de samenleving niet te overbruggen kloven dreigen te ontstaan tussen rijk en arm. Het beeld dat hij schetst, vind ik best schokkend. Zijn lezing is zonder meer een alarmsignaal. Heel indringend en alarmerend.”

Volgens Geert Wilders is Syrië veilig en kunnen de Syrische vluchtelingen weer terug naar hun land. Jakko Gunst legt in de podcast Bellen met Den Haag uit dat het alleen niet aan Wilders is om te bepalen of een land veilig is. „Daar liggen doorwrochte ambtsadviezen aan ten grondslag,” legt hij uit. VVD’er Thierry Aartsen deed het voorstel om de toestroom van arbeidsmigranten te gaan inperken. „Met dit voorstel wil de VVD ook een partijtje meeblazen in het asieldebat.”

„Het hoofdlijnenakkoord zorgt voor hooggespannen verwachtingen op het gebied van asiel. De noodtoestand zou bijvoorbeeld worden uitgeroepen. In dat licht moet je de tweet van Wilders lezen. Ook om zo de druk op het kabinet op te voeren. En met zijn uitspraak neemt hij vast een voorschot op de Algemene Beschouwingen na Prinsjesdag.”

VVD’er Thierry Aartsen schreef het visiestuk ‘Kiezen wie we echt nodig hebben’. Jakko: „Je kan dit document lezen als een spijtbetuiging van de VVD. Dat ook zij de arbeidsmigratie teveel op z’n beloop hebben gelaten. Aartsen pleit ervoor dat laagproductieve arbeidsmigranten geweerd worden en kennismigranten welkom zijn. De Pool die in de kassen werkt, kan door innovatie overbodig worden, meent de VVD’er. Maar die opvatting zal ongetwijfeld op weerstand stuiten bij onder meer de BBB. Duidelijk is wel dat asiel en migratie dé speerpunten van dit kabinet zijn.”