સલમાન રશ્દીની 1988માં પ્રકાશિત થયેલી નવલકથા "ધ સેટાનિક વર્સીસ" (The Satanic Verses) વિશ્વ સાહિત્યના ઇતિહાસમાં સૌથી વિવાદાસ્પદ અને ચર્ચિત કૃતિઓ પૈકીની એક છે. આ નવલકથા બે ભારતીય મુસ્લિમ કલાકારો, જીબ્રીલ ફરિશ્તા અને સલાદીન ચમચા, ની વાર્તા કહે છે, જેઓ એક વિમાન દુર્ઘટનામાંથી ચમત્કારિક રીતે બચી જાય છે અને ત્યારબાદ તેમના જીવનમાં વિચિત્ર અને અલૌકિક ઘટનાઓ બનવા માંડે છે. આ કથા માઇગ્રેશન, ઓળખ, પરિવર્તન, પ્રેમ, મૃત્યુ અને ધર્મ જેવા ગહન વિષયોની આસપાસ વણાયેલી છે.

"ધ સેટાનિક વર્સીસ" નું મહત્વ તેની સાહિત્યિક ગુણવત્તા, જાદુઈ વાસ્તવવાદનો ઉપયોગ, અને ખાસ કરીને તેના પર થયેલા આંતરરાષ્ટ્રીય વિવાદને કારણે છે:

• ધાર્મિક સંવેદનશીલતા અને અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા: નવલકથામાં ઇસ્લામના પ્રારંભિક ઇતિહાસ અને પયગંબર મુહમ્મદના પાત્રોના કલ્પનાશીલ નિરૂપણને કારણે ઘણા મુસ્લિમ સમુદાયો દ્વારા તેને "ઈશનિંદા" (Blasphemy) ગણવામાં આવી હતી. આના પરિણામે વૈશ્વિક સ્તરે ઉગ્ર વિરોધ પ્રદર્શનો થયા, પુસ્તક પર પ્રતિબંધ મૂકવામાં આવ્યો અને 1989માં ઈરાનના સર્વોચ્ચ નેતા આયાતુલ્લાહ ખોમેની દ્વારા રશ્દી વિરુદ્ધ ફતવો (મૃત્યુદંડનો આદેશ) બહાર પાડવામાં આવ્યો. આ ઘટનાએ અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા અને ધાર્મિક લાગણીઓ વચ્ચેના સંઘર્ષ પર વૈશ્વિક ચર્ચા જગાવી હતી.
• ઓળખ અને માઇગ્રેશન: વિવાદ ઉપરાંત, આ નવલકથા સ્થળાંતર કરનારા લોકોની ઓળખની કટોકટી, બે સંસ્કૃતિઓ વચ્ચેના સંઘર્ષ અને અનુકૂલનની પ્રક્રિયાને ઊંડાણપૂર્વક રજૂ કરે છે. જીબ્રીલ અને સલાદીન બંને પોતાની ભારતીય અને બ્રિટીશ ઓળખ વચ્ચે સંઘર્ષ કરતા જોવા મળે છે.
• સાહિત્યિક શૈલી: રશ્દીએ આ નવલકથામાં જાદુઈ વાસ્તવવાદ (Magic Realism) નો કુશળતાપૂર્વક ઉપયોગ કર્યો છે, જ્યાં વાસ્તવિકતા અને કલ્પના એકબીજામાં ભળી જાય છે. આ શૈલી તેમને ધર્મ, ઇતિહાસ અને વ્યક્તિગત અનુભવોના જટિલ પાસાઓને અન્વેષણ કરવાની છૂટ આપે છે.
• સામાજિક અને રાજકીય ટીકા: "ધ સેટાનિક વર્સીસ" માં વંશીય ભેદભાવ, પૂર્વગ્રહ, અને પશ્ચિમી સમાજમાં પ્રવાસીઓ દ્વારા સામનો કરવામાં આવતી મુશ્કેલીઓ પર પણ પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો છે.

આમ, "ધ સેટાનિક વર્સીસ" માત્ર એક સાહિત્યિક કૃતિ નથી, પરંતુ અભિવ્યક્તિની સ્વતંત્રતા, ધાર્મિક સહિષ્ણુતા, અને વૈશ્વિકરણના યુગમાં ઓળખના પ્રશ્નો અંગેની એક મહત્વપૂર્ણ ચર્ચાનો પ્રારંભ કરનાર પુસ્તક છે, જેના પડઘા આજે પણ સંભળાય છે.