ध्रुव बाळाची कथा – चिकाटी, श्रद्धा आणि भक्तीचं तेज

भारतीय पुराणांमध्ये अनेक बालभक्तांच्या कथा आपल्याला भक्ती, संयम आणि श्रद्धेचं महत्त्व शिकवतात. त्यामधील सर्वात प्रेरणादायी आणि लोकप्रिय कथा म्हणजे ध्रुव बाळाची कथा. एका लहानशा मुलाने भक्तीच्या जोरावर संपूर्ण जगाला दाखवून दिलं की श्रद्धा आणि चिकाटीने अशक्य वाटणाऱ्या गोष्टीही साध्य होतात.

ध्रुव हा राजा उत्तानपादाचा मुलगा होता. त्याची आईचे नाव सुनीती. सुनीती अत्यंत साधी, सद्गुणी आणि धर्मनिष्ठ स्त्री होती. पण राजाची दुसरी राणी सुरुची अत्यंत अहंकारी आणि मत्सरी होती.

एकदा छोटा ध्रुव राजवाड्यात खेळताना आपल्या वडिलांच्या मांडीवर बसण्यासाठी गेला. पण सुरुचीने रागाने त्याला ढकललं आणि म्हटलं – “राजाच्या मांडीवर बसायचं असेल तर तुला विष्णूची उपासना करून माझ्या पोटी जन्म घ्यावा लागेल.” या अपमानाने ध्रुवाचं मन जखमी झालं.

ध्रुव आईकडे धावला. आईने त्याला समजावलं आणि सांगितलं – “बाळा, राजसत्ता, वैभव हे क्षणभंगुर आहे. पण जर तुला खऱ्या अर्थाने स्थान हवं असेल, तर भगवंताची उपासना कर.”

हे शब्द ध्रुवाच्या मनात घर करून गेले. तो फक्त पाच वर्षांचा असूनही त्याने जंगलाचा मार्ग धरला आणि भगवान विष्णूची उपासना सुरू केली. कठोर तपश्चर्या, एकाग्र मन आणि अढळ श्रद्धा – यामुळे लहानसा ध्रुव काही महिन्यांतच गहन ध्यानात लीन झाला.

त्याच्या भक्तीने प्रसन्न होऊन भगवान विष्णू स्वतः त्याच्या समोर प्रकट झाले. ध्रुवाने विष्णूंच्या चरणी आपलं मन अर्पण केलं. विष्णूने त्याला वर मागायला सांगितलं. सुरुवातीला तो राजसत्ता व वैभव मागणार होता, पण भक्तीच्या तेजात न्हाऊन निघाल्यानंतर त्याने केवळ भक्ती आणि भगवंताची कृपा मागितली.

विष्णूने त्याला अमरत्वाचा वर दिला – “तुझं स्थान ध्रुवपद म्हणून आकाशात नित्यकाळ चमकत राहील.” आजही ध्रुवतारा (Pole Star) याचं प्रतीक आहे, जो अढळ, स्थिर आणि मार्गदर्शक आहे.

या कथेतील संदेश आजच्या काळातही तितकाच महत्त्वाचा आहे –

1. चिकाटी आणि संयमाने कोणतीही गोष्ट साध्य होते.

2. श्रद्धा आणि भक्ती वयावर अवलंबून नसते. लहान मूलही महान भक्त होऊ शकतं.

3. अपमानाचं दुःखही प्रेरणेत बदलता येतं. सुरुचीच्या कठोर शब्दांनी ध्रुवाला जीवनातील खरी दिशा दाखवली.

4. भक्तीचं खरं ध्येय वैभव नव्हे, तर परमेश्वराची कृपा आहे.

“ध्रुव बाळाची कथा” आपल्याला जीवनाचा अद्भुत धडा शिकवते – जोपर्यंत आपण आपल्या ध्येयाशी अढळ राहतो, तोपर्यंत विश्व आपल्या बाजूने उभं राहतं.

या पॉडकास्टच्या या भागात आपण ध्रुवाच्या बालमनातील भक्ती, त्याची तपश्चर्या, विष्णूंचं दर्शन आणि ध्रुवताऱ्याच्या निर्मितीमागचं अद्भुत तत्त्वज्ञान जाणून घेणार आहोत.