पौण्ड्रक आणि काशीराज उद्धार – अहंकाराचा अंत आणि श्रीकृष्णाचा धर्मविजय

वर्णन:

भागवत महापुराणातील “पौण्ड्रक आणि काशीराज उद्धार” ही कथा अहंकार, दंभ आणि देवत्वाच्या खोट्या दाव्यांचा दुर्दैवी शेवट सांगणारी अत्यंत प्रभावी कथा आहे. ही कथा आपल्याला शिकवते की, जो स्वतःला ईश्वर मानतो, त्याचा अहंकारच त्याचा नाश करतो.

कथा सुरू होते पौण्ड्रक नावाच्या एका राजापासून, जो अत्यंत गर्विष्ठ आणि मूर्ख होता. तो काशीराजाचा मित्र होता आणि त्याला वाटत होते की तोच खरा विष्णू आहे. काशीराजाने त्याला अधिक प्रोत्साहन देत श्रीकृष्णाच्या विरोधात उभे केले.

पौण्ड्रकाने स्वतःला “भगवान वासुदेव” घोषित केले! त्याने आपल्या अंगावर शंख, चक्र, गदा, पद्म अशी खोटी चिन्हे धारण केली आणि नकली मुकुट, नकली किरीट परिधान करून द्वारकेला दूत पाठवला. त्या दूताने श्रीकृष्णाला सांगितले –
“पौण्ड्रक भगवान वासुदेव तुझ्याकडे सांगतात की तू आपली शंख, चक्र, गदा आणि इतर चिन्हे टाकून दे. तू खोटा वासुदेव आहेस!”

हे ऐकून संपूर्ण सभा हसली, पण श्रीकृष्ण मात्र शांत राहिले. ते म्हणाले, “उद्या मी स्वतः येऊन त्या ‘वासुदेवाला’ दर्शन देईन.”

दुसऱ्या दिवशी श्रीकृष्ण आपल्या रथावर आरूढ होऊन पौण्ड्रक आणि काशीराजावर आक्रमण करण्यास गेले. युद्ध अतिशय भीषण झाले. पौण्ड्रक आपला खोटा चक्र फेकून म्हणाला – “मी तुला मारतो!” पण श्रीकृष्णाने खरे सुदर्शनचक्र फिरवले, आणि क्षणातच पौण्ड्रकाचा अहंकार आणि देह दोन्ही नष्ट झाले.

काशीराजाने हे पाहून रागाने द्वारकेवर हल्ला केला. पण श्रीकृष्णाने त्यालाही आपल्या चक्राने उद्ध्वस्त केले. त्याचे शिर कापून काशीराजाच्या द्वारात फेकले गेले. त्याचा पुत्र सुदक्षिण अत्यंत संतप्त झाला आणि एका ब्राह्मणाच्या सल्ल्याने त्याने महादेवाची उपासना केली. महादेव प्रसन्न झाले आणि त्याला “अग्निपुरुष” देऊन म्हणाले – “जोपर्यंत तू त्याचा उपयोग धर्मासाठी करशील, मी तुझ्या सोबत आहे.”

पण सुदक्षिणाने त्या अग्निपुरुषाला द्वारका भस्म करण्यासाठी पाठवले. श्रीकृष्णाने त्या वेळी स्वतःचा सुदर्शनचक्र वापरून ती आग विझवली आणि सुदक्षिणाचाही अहंकार नष्ट केला.

ही कथा दाखवते की,
👉 अहंकार आणि खोट्या दाव्यांनी देवत्व नाही मिळत; नम्रता आणि सत्यच मनुष्याला ईश्वराच्या जवळ नेतात.
👉 ईश्वर कधीही दंभ सहन करत नाहीत, पण सत्यासाठी नेहमी सज्ज असतात.
👉 पौण्ड्रक आणि काशीराजाचा नाश म्हणजे केवळ दोन राजांचा अंत नव्हे, तर मानवातील दंभ, अहंकार आणि खोटेपणावर विजय आहे.

श्रीकृष्ण या कथेत एक अद्वितीय नेता आणि धर्मसंस्थापक म्हणून समोर येतात. ते शांत राहतात, पण जेव्हा धर्म धोक्यात येतो, तेव्हा ते निर्णायक कृती करतात.

🌿 ही कथा आपल्या जीवनालाही बोध देते –
स्वतःला देव समजू नका, देवत्व आपल्या कर्मातून प्रकट करा.

भागवत महापुराणातील “नृग उद्धार” ही कथा आपल्याला सद्भावनेने केलेले कर्म, त्यातील चुकांचे परिणाम आणि परमेश्वराची कृपा यांचा अद्भुत संगम दाखवते. ही कथा श्रीकृष्णाच्या दिव्य न्यायबुद्धीची आणि दयाळूपणाची साक्ष देते.

राजा नृग हे अत्यंत परोपकारी आणि धर्मशील राजा होते. त्यांनी आपल्या आयुष्यात असंख्य ब्राह्मणांना, गुरूंना आणि यज्ञांमध्ये सहभागी लोकांना दान दिले. त्यांच्या दानशूरतेमुळे त्यांचे नाव चारही दिशांना प्रसिद्ध झाले होते. पण एका दानात झालेल्या अतिसूक्ष्म चुकीमुळे त्यांना महान परिणाम भोगावा लागला.

एका दिवशी त्यांनी हजारो गाईंचे दान दिले. पण योगायोगाने, एखादी गाय जी त्यांनी एका ब्राह्मणाला दिली होती, ती दुसऱ्या ब्राह्मणाकडे पुन्हा गेली. त्या गाईवर दोन्ही ब्राह्मणांचा हक्क निर्माण झाला, आणि त्यांनी नृग राजाकडे वाद मांडला. राजा नृग यांना हे प्रकरण फार लहान वाटले, पण दोन्ही ब्राह्मणांच्या मनात शंका निर्माण झाली की राजाने अन्याय केला.

या अनवधानाने झालेल्या चुकीमुळे नृग राजाला मृत्यूनंतर सरपटणाऱ्या सरड्याच्या रूपात जन्म घ्यावा लागला. ते हजारो वर्षे एका कोरड्या विहिरीत राहिले — तहानलेले, तडफडलेले, पण त्यांच्या अंतःकरणात श्रीकृष्णावरील श्रद्धा कायम होती.

काळानुसार, एके दिवशी श्रीकृष्ण आणि त्यांच्या भावांसह यदुवंशी कुमार खेळताना त्या विहिरीजवळ आले. त्यांनी विहिरीत एक विशाल सरडा पाहिला, जो मनुष्याच्या डोळ्यांत पाहून जणू काही विनवणी करत होता. श्रीकृष्णाने त्या सरड्याला वर खेचले, आणि त्याच क्षणी तो तेजस्वी रूपात परिवर्तित झाला – तो म्हणजे राजा नृग!

राजा नृग नम्रतेने श्रीकृष्णाला वंदन करून म्हणाले –
“प्रभो, मी एक क्षुद्र चूक केली, पण तिचा परिणाम फार मोठा झाला. दान करताना शुद्ध भावनेइतकेच सावधानताही आवश्यक असते. पण तुमच्या स्पर्शाने मला मोक्ष प्राप्त झाला. तुम्हीच त्या परमेश्वराचे रूप आहात, जे सर्व प्राण्यांना मुक्ती देतात.”

श्रीकृष्णाने या प्रसंगातून यदुवंशींना आणि सर्व श्रोतृवर्गाला उपदेश दिला –
👉 कोणतेही कर्म करताना मन, वाणी आणि देह शुद्ध असावेत.
👉 दान करताना अहंकार किंवा असावधानता टाळावी.
👉 जे काही कर्म घडते, त्याचे फळ नक्कीच मिळते, पण देवाच्या कृपेने आपण त्या फळातून मुक्त होऊ शकतो.

“नृग उद्धार” ही कथा सांगते की जीवनात कितीही मोठे पुण्य केले तरी, जर आपण सूक्ष्म अन्याय केला तर त्याचे परिणाम टाळता येत नाहीत. परंतु श्रीकृष्णाची कृपा आणि प्रामाणिक पश्चात्ताप आपल्याला मुक्त करू शकतात.

ही कथा केवळ एक धार्मिक प्रसंग नाही, तर ती आपल्या दैनंदिन जीवनासाठी एक दीपस्तंभ आहे —
जो सांगतो की सत्य, श्रद्धा आणि विनम्रता हीच खरी मुक्तीची तीन द्वारे आहेत.

🌿 ऐका आजचा विशेष भाग – “नृग उद्धार – दानातून शाप, आणि शापातून मोक्षाची कथा” – फक्त आपल्या आवडत्या भागवत पॉडकास्ट मालिकेत!

भागवत महापुराणातील “स्यमंतक मणी” ही कथा केवळ एका मौल्यवान रत्नाची गोष्ट नाही, तर ती आहे सत्य, विश्वास, आणि दैवी न्याय यांची सखोल शिकवण देणारी अमूल्य कथा.

ही कथा सुरू होते सत्यभामा हिच्या पित्यापासून – सत्राजित या यदुवंशी सरदारापासून, ज्याने सूर्यदेवाची उपासना करून एक अद्भुत रत्न प्राप्त केले – स्यमंतक मणी. या रत्नातून रोज सोन्याचा वर्षाव होत असे, आणि त्यामुळे सत्राजित अहंकाराने भारावून गेला. त्याने हा मणी श्रीकृष्णाला द्यावा, असा सल्ला सर्व यदुवंशी राजांनी दिला, कारण त्या रत्नामुळे सगळ्या राज्याचा कल्याण होऊ शकला असता. पण सत्राजिताने त्यावर स्वतःचा अधिकार सांगितला.

एका दिवशी सत्राजिताचा भाऊ प्रसेंन हा तो मणी घालून शिकार करायला गेला, परंतु तो परतला नाही. अफवा पसरली की श्रीकृष्णाने तो मणी घेतला आणि प्रसेंनाचा वध केला! या खोट्या आरोपाने श्रीकृष्ण अत्यंत व्यथित झाले. आपल्या निर्दोषतेचा पुरावा देण्यासाठी ते स्वतः प्रसेंनाच्या शोधात जंगलात गेले. तिथे त्यांना कळले की जांबवान या पराक्रमी भालूने प्रसेंनाचा वध करून तो मणी आपल्या गुहेत ठेवला आहे.

कृष्ण आणि जांबवान यांच्यात प्रखर युद्ध झाले – ते अख्खे २८ दिवस चालले! शेवटी जांबवानाने ओळखले की हा कोणी सामान्य मानव नाही, तर श्रीरामच आहेत जे आता श्रीकृष्ण रूपाने अवतरले आहेत. त्याने मणी श्रीकृष्णाला दिला आणि आपली कन्या जांबवती हिचे विवाह श्रीकृष्णाशी केले.

कृष्णाने सत्राजिताला मणी परत दिला. पण पुढे सत्राजिताचा शतदानव नावाच्या कटकारस्थानात वध झाला आणि श्रीकृष्णावर पुन्हा संशय घेतला गेला. शेवटी सत्य उजेडात आले, आणि सर्वांनी मान्य केले की श्रीकृष्ण नेहमीच धर्म आणि न्यायाच्या बाजूने उभे राहतात.

ही कथा आपल्या जीवनातील एक अनमोल बोध देऊन जाते —
👉 विश्वासाची ताकद – शंकेमुळे नाती तुटतात, पण सत्य कधीही लपून राहत नाही.
👉 कर्तव्याची निष्ठा – आरोप झाले तरी सत्यवादी नेहमी आपली निष्ठा टिकवतो.
👉 दैवी न्यायावर श्रद्धा – जेव्हा मनुष्य न्याय देऊ शकत नाही, तेव्हा दैवी न्याय आपोआप घडतो.

या कथेमध्ये श्रीकृष्ण फक्त देव म्हणून नव्हे, तर एक आदर्श नेता म्हणून समोर येतात — जो समाजातील गैरसमज मिटवतो, सत्यासाठी संघर्ष करतो आणि न्यायाचा मार्ग दाखवतो.

ही कथा ऐकताना तुम्हाला जाणवेल की स्यamantक मणी फक्त सोनं उत्पन्न करणारा रत्न नाही, तर तो सत्याचा प्रकाश आहे — जो आपल्या जीवनातील अंधार दूर करतो.

🌸 या भागात आपण श्रीकृष्णाच्या विवेक, शौर्य आणि धर्मनिष्ठेचा सुंदर अनुभव घेऊया. ऐका “स्यमंतक मणी – श्रीकृष्ण आणि सत्याचा विजय” आपल्या आवडत्या पॉडकास्ट मालिकेत!

पूतना वध: जेव्हा मृत्यू सुंदर रूपात आला

ही कथा आहे भगवान श्रीकृष्णाच्या जन्मानंतरच्या पहिल्या आणि सर्वात धोकादायक हल्ल्याची. ही कथा आहे एका अशा राक्षसिणीची, जी सुंदर स्त्रीचे रूप घेऊन, आपल्या स्तनांना प्राणघातक विष लावून, आईच्या ममतेचा मुखवटा घालून आली होती. ही कथा आहे पूतना राक्षसिणीच्या वधाची.

आपला काळ गोकुळात जन्माला आला आहे, हे कळताच कंस प्रचंड घाबरला. त्याने गोकुळात जन्माला आलेल्या सर्व नवजात बालकांना मारण्याचा निश्चय केला. या क्रूर कामासाठी त्याने आपली सर्वात मायावी आणि निर्दयी राक्षसीण पूतना हिला पाठवले.

पूतना हवेत उडू शकत होती आणि कोणतेही रूप घेऊ शकत होती. तिने एका अत्यंत सुंदर आणि प्रेमळ स्त्रीचे रूप धारण केले आणि गोकुळात प्रवेश केला. तिचे रूप इतके मोहक होते की, कोणालाही तिच्यावर संशय आला नाही. ती नंदबाबांच्या घरी पोहोचली, तेव्हा यशोदा आणि रोहिणी यांनी तिला कोणीतरी प्रतिष्ठित पाहुणी समजून तिचे स्वागत केले.

पूतनेने आपल्या स्तनांना 'कालकूट' नावाचे महाभयंकर विष लावले होते. तिने यशोदेच्या हातातून बाळकृष्णाला मायावी प्रेमाने उचलले आणि त्याला दूध पाजण्याच्या बहाण्याने आपल्या विषारी स्तनांना लावले. तिचा उद्देश होता की, कृष्णाने दुधासोबत विष प्राशन करून आपले प्राण सोडावेत.

पण ती विसरली होती की, ज्याला ती एक सामान्य बाळ समजत आहे, तो साक्षात मृत्यूचाही मृत्यू, म्हणजेच 'महाकाळ' आहे.

बाळकृष्णाने तिचे स्तन आपल्या तोंडात घेतले आणि केवळ दूधच नाही, तर त्या दुधासोबत तिचे प्राणही शोषून घ्यायला सुरुवात केली!

या भागात ऐका:

• पूतना कोण होती आणि कंसाने तिला गोकुळात का पाठवले?

• तिने एका सुंदर स्त्रीचे रूप का धारण केले?

• बाळकृष्णाने दूध पिता-पिता एका महाभयंकर राक्षसिणीचे प्राण कसे शोषून घेतले?

• पूतनेच्या मृत्यूनंतर तिच्या विशालकाय शरीराचे काय झाले, ज्याने सर्वांना आश्चर्यचकित केले?

ही कथा आपल्याला शिकवते की, वाईट हेतू कितीही सुंदर मुखवट्यामागे लपलेला असला तरी, देवाच्या नजरेतून तो सुटत नाही. चला, ऐकूया त्या अद्भुत कथेला, जिथे एका लहान बाळाने मृत्यूलाच मात दिली.

सुदाम्याची कथा: मैत्री आणि भक्तीचा अनुपम आदर्श

खरी मैत्री पद, पैसा किंवा सामाजिक स्थिती पाहते का? आणि काय होते, जेव्हा एक अत्यंत गरीब ब्राह्मण आपला बालपणीचा मित्र, सोन्याच्या द्वारकेच्या राजाला, भेटायला जातो? ही कथा आहे मैत्रीच्या सर्वात पवित्र आणि हृदयस्पर्शी नात्याची. ही कथा आहे भगवान श्रीकृष्ण आणि त्यांचे परममित्र सुदामा यांची.

सुदामा एक अत्यंत गरीब पण ज्ञानी ब्राह्मण होते. ते आपल्या पत्नी आणि मुलांसोबत एका लहानशा झोपडीत राहत होते आणि भिक्षा मागून आपले घर चालवत. अनेकदा त्यांच्या घरात अन्नाचा कणही नसायचा. एके दिवशी, त्यांच्या पत्नीने, सुशीलाने, त्यांना आठवण करून दिली की, "तुमचे बालमित्र, श्रीकृष्ण, तर द्वारकेचे राजे आहेत. तुम्ही एकदा त्यांना जाऊन का भेटत नाही? ते नक्कीच आपले दुःख दूर करतील."

आपल्या मित्राला भेटायला रिकाम्या हाताने कसे जावे, या विचाराने सुदामा संकोचले. तेव्हा त्यांच्या पत्नीने शेजारून मूठभर पोहे आणले आणि एका जुन्या फडक्यात बांधून दिले. आपल्या मित्रासाठी हीच लहानशी भेट घेऊन, सुदामा द्वारकेच्या दिशेने निघाले.

द्वारकेचे वैभव आणि सोन्याचे महाल पाहून सुदामा आश्चर्यचकित झाले. आपल्या फाटक्या कपड्यांमध्ये त्यांना राजवाड्यात प्रवेश करायलाही संकोच वाटत होता. पण जेव्हा द्वारपालांनी आत जाऊन श्रीकृष्णाला सांगितले की, "सुदामा नावाचा एक गरीब ब्राह्मण आपल्याला भेटायला आला आहे," तेव्हा तो अद्भुत क्षण आला.

'सुदामा' हे नाव ऐकताच, द्वारकाधीश श्रीकृष्ण आपल्या सिंहासनावरून धावत सुटले. पायात चप्पल न घालता, ते धावत-धावत राज्याच्या प्रवेशद्वारावर आले आणि आपल्या गरीब मित्राला पाहून त्यांनी त्याला घट्ट मिठी मारली. त्यांच्या डोळ्यांतून आनंदाश्रू वाहू लागले.

या भागात ऐका:

• सुदामा कोण होते आणि त्यांनी आपला मित्र श्रीकृष्णाला भेटायला जाण्याचा निर्णय का घेतला?

• आपल्या राजा मित्रासाठी सुदाम्याने भेट म्हणून काय नेले होते आणि का?

• द्वारकेचा राजा असूनही, श्रीकृष्णाने आपल्या गरीब मित्राचे स्वागत कसे केले आणि त्याचे पाय का धुतले?

• सुदाम्याने आणलेल्या मूठभर पोह्यांमध्ये असे काय होते की, ते खाण्यासाठी स्वतः देवी लक्ष्मीला (रुक्मिणीला) श्रीकृष्णाला थांबवावे लागले?

• एकही शब्द न मागता, श्रीकृष्णाने आपल्या मित्राचे दारिद्र्य कसे दूर केले?

ही कथा आपल्याला शिकवते की, देव पदाचा किंवा संपत्तीचा नाही, तर शुद्ध भक्ती आणि निस्वार्थ प्रेमाचा भुकेला असतो. चला, ऐकूया त्या मैत्रीची कथा, जिने जगासमोर एक आदर्श निर्माण केला.

नरकासुर नावाच्या एका अत्यंत क्रूर राक्षसाने पृथ्वीवरील १६,१०० राजकन्यांचे अपहरण करून त्यांना आपल्या कारागृहात बंदी बनवले होते. या सर्व राजकन्या अत्यंत निराशेच्या आणि दुःखाच्या गर्तेत होत्या.

जेव्हा देवांनी आणि त्या राजकन्यांनी कृष्णाचा धावा केला, तेव्हा भगवान श्रीकृष्णाने नरकासुराच्या राज्यावर हल्ला करून त्याचा वध केला आणि त्या सर्व १६,१०० राजकन्यांची सुटका केली.

मात्र, सुटका झाल्यानंतर त्या राजकन्यांपुढे एक मोठे सामाजिक संकट उभे राहिले. राक्षसाच्या कैदेत राहिल्यामुळे, समाजात त्यांना कोणीही पत्नी म्हणून स्वीकारायला तयार नव्हते. त्यांचे भविष्य अंधकारमय झाले होते. तेव्हा, त्या सर्वांनी कृष्णाला शरण जाऊन, "आता तुम्हीच आमचा स्वीकार करा," अशी विनंती केली.

त्या सर्व स्त्रियांना समाजात मान आणि सन्मान मिळावा, त्यांचे भविष्य सुरक्षित व्हावे, यासाठी श्रीकृष्णाने अत्यंत करुणेने त्या सर्वांचा पत्नी म्हणून स्वीकार केला. त्यांनी आपल्या दिव्य शक्तीने स्वतःला १६,१०० रूपांमध्ये विस्तारले आणि प्रत्येक पत्नीसाठी वेगळा महाल उभारून, ते प्रत्येक रूपात प्रत्येकीसोबत राहत होते. हा विवाह म्हणजे कृष्णाच्या करुणेचे आणि स्त्रीच्या सन्मानाच्या रक्षणाचे प्रतीक आहे.

मुचकुंदाची कथा: युगायुगांच्या निद्रेत दडलेले वरदान

काय होईल, जर तुमची झोप इतकी शक्तिशाली असेल की, तुम्हाला झोपेतून उठवणारा कोणीही तुमच्या नजरेने जळून भस्म होईल? आणि काय होईल, जेव्हा या वरदानाचा उपयोग स्वतः भगवान श्रीकृष्ण एका राक्षसाचा वध करण्यासाठी करतील? ही कथा आहे त्रेतायुगातील एका महान राजाची, ज्याची युगायुगांची निद्रा द्वापार युगात भगवान श्रीकृष्णाच्या एका लीलेचे कारण ठरली. ही कथा आहे राजा मुचकुंद यांची.

सूर्यवंशात, म्हणजेच भगवान श्रीरामाच्या वंशात, मुचकुंद नावाचे एक अत्यंत पराक्रमी आणि ধার্মিক राजे होऊन गेले. एकदा देव आणि असुरांमध्ये भयंकर युद्ध पेटले. जेव्हा असुर देवांवर भारी पडू लागले, तेव्हा देवांनी राजा मुचकुंदांना आपल्या मदतीसाठी बोलावले. राजा मुचकुंदांनी आपल्या पृथ्वीवरील राज्याचा त्याग केला आणि देवांच्या बाजूने अनेक वर्षे युद्ध केले. त्यांच्या पराक्रमामुळेच देवांना असुरांवर विजय मिळवता आला.

हे युद्ध अनेक वर्षे चालले. पण स्वर्गातील वेळेचे गणित पृथ्वीपेक्षा वेगळे असते. जेव्हा देवांचे युद्ध संपले, तेव्हा पृथ्वीवर अनेक युगे उलटून गेली होती. राजा मुचकुंदांचे राज्य, कुटुंब आणि वंश, सर्व काही काळाच्या ओघात नष्ट झाले होते.

देव त्यांच्या त्यागावर आणि पराक्रमावर अत्यंत प्रसन्न झाले. त्यांनी मुचकुंदांना मोक्ष सोडून कोणताही वर मागण्यास सांगितले. युद्धाच्या श्रमाने थकलेल्या आणि पृथ्वीवर परत जाऊन काहीही उपयोग नाही, हे जाणलेल्या राजा मुचकुंदांनी फक्त एकच वर मागितला - "मला एका शांत गुहेत, कोणाच्याही त्रासाशिवाय, दीर्घकाळ झोपण्याची परवानगी मिळावी."

देवांनी त्यांना वरदान दिले आणि सोबत एक शक्तीही दिली: "हे राजन, जो कोणी तुझी निद्रा भंग करेल, तो तुझ्या डोळ्यांतून निघणाऱ्या अग्नीने त्याच क्षणी जळून भस्म होईल!"

त्यानंतर, राजा मुचकुंद एका दूरवरच्या गुहेत जाऊन हजारो वर्षे गाढ निद्रेत लीन झाले.

पुढे, द्वापार युगात, जेव्हा जरासंध आणि काळयवन नावाच्या राक्षसाने मथुरेवर हल्ला केला, तेव्हा श्रीकृष्णाने त्याला आपल्या मागे धावत-धावत त्याच गुहेत आणले, जिथे राजा मुचकुंद झोपले होते.

या भागात ऐका:

• राजा मुचकुंद कोण होते आणि त्यांनी देवांना युद्धात मदत का केली?

• देवांनी त्यांना 'झोपेतून उठवणाऱ्याला भस्म' करण्याचे विचित्र वरदान का दिले?

• श्रीकृष्णाने काळयवन राक्षसाला मारण्यासाठी मुचकुंदाच्या वरदानाचा चतुराईने उपयोग कसा केला?

• युगायुगांच्या निद्रेनंतर जागे झाल्यावर राजा मुचकुंदांना कोणते परम भाग्य लाभले, ज्याची देवांनाही प्रतीक्षा असते?

ही कथा आपल्याला शिकवते की, देवाची योजना किती अगाध असते. एका युगातील भक्ताच्या त्यागाचे फळ त्याला दुसऱ्या युगात, स्वतः भगवंताच्या दर्शनाने मिळते. चला, ऐकूया त्या महान राजाची ही अद्भुत कथा.

द्वारका नगरनिर्माण: समुद्राच्या आत वसलेली सोन्याची नगरी

काय होते, जेव्हा एक राजा आपल्या प्रजेला वाचवण्यासाठी आपले राज्यच सोडून देतो आणि समुद्राच्या आत एका रात्रीत एका अद्भुत, सोन्याच्या नगरीची स्थापना करतो? ही कथा आहे भगवान श्रीकृष्णाच्या दूरदृष्टीची, त्यांच्या प्रजेवरील प्रेमाची आणि त्यांच्या दिव्य शक्तीने घडवलेल्या एका महान चमत्काराची. ही कथा आहे 'द्वारका' नावाच्या सुवर्णनगरीच्या निर्मितीची.

कंसाचा वध केल्यानंतर, श्रीकृष्ण आणि बलरामांनी मथुरेचे सिंहासन राजा उग्रसेन यांना परत दिले. पण कंसाचा सासरा, मगधचा अत्यंत शक्तिशाली राजा जरासंध, आपल्या जावयाच्या मृत्यूचा बदला घेण्यासाठी पेटून उठला. त्याने आपल्या प्रचंड सेनेसह मथुरेवर तब्बल सतरा वेळा आक्रमण केले. प्रत्येक वेळी कृष्ण आणि बलरामांनी त्याचा पराभव केला, पण या सततच्या युद्धांमुळे मथुरेचे खूप नुकसान होत होते आणि प्रजा दहशतीखाली जगत होती.

आपल्या प्रजेला या त्रासातून वाचवण्यासाठी, श्रीकृष्णाने एक मोठा निर्णय घेतला. त्यांनी आपली जन्मभूमी आणि कर्मभूमी असलेल्या मथुरेचा त्याग करून, एका नवीन आणि सुरक्षित ठिकाणी राजधानी वसवण्याचे ठरवले.

त्यांनी पश्चिमेला समुद्राजवळ जागेची निवड केली आणि समुद्राला आपली जागा देण्याची विनंती केली. समुद्राने भगवान श्रीकृष्णाच्या इच्छेचा मान राखून मागे हटून त्यांना १२० किलोमीटर जमिनीचा तुकडा दिला. त्यानंतर, श्रीकृष्णाने देवांचे शिल्पकार, विश्वकर्मा, यांचे स्मरण केले.

विश्वकर्माने आपल्या अद्भुत कलेने, एकाच रात्रीत, समुद्राच्या आत त्या जागेवर एका भव्य आणि अभेद्य नगरीची उभारणी केली.

• ही नगरी सोन्याची होती आणि तिचे दरवाजे चांदीचे होते.

• यामध्ये रुंद रस्ते, उंच महाल, सुंदर बाग-बगीचे आणि सर्व सुखसोयी होत्या.

• ही नगरी इतकी सुरक्षित होती की, शत्रू तिथे पोहोचण्याचा विचारही करू शकत नव्हता.हीच ती सुवर्णनगरी 'द्वारका'!

नगरी तयार होताच, भगवान श्रीकृष्णाने आपल्या योगमायेने, झोपलेल्या अवस्थेतच मथुरेच्या सर्व नागरिकांना एका रात्रीत द्वारकेमध्ये पोहोचवले. जेव्हा सकाळी मथुरेचे लोक जागे झाले, तेव्हा त्यांनी स्वतःला एका अद्भुत, नव्या आणि सुरक्षित घरात पाहिले.

या भागात ऐका:

• भगवान श्रीकृष्णाला आपली राजधानी मथुरा सोडून जाण्याचा निर्णय का घ्यावा लागला?

• द्वारका नगरी बांधण्यासाठी समुद्राने जागा कशी दिली?

• देवांचे शिल्पकार विश्वकर्मा यांनी एका रात्रीत सोन्याची द्वारका कशी उभारली?

• श्रीकृष्णाने मथुरेच्या सर्व नागरिकांना एका रात्रीत द्वारकेत कसे पोहोचवले?

ही कथा आपल्याला शिकवते की, एक आदर्श राजा आपल्या प्रजेच्या रक्षणासाठी कोणताही त्याग करू शकतो. चला, ऐकूया 'द्वारकाधीश' श्रीकृष्णाच्या या अद्भुत लीलेची कथा.

कंसवध: जेव्हा एका जुलमी मामाचा अंत झाला

ही कथा आहे त्या दिवसाची, ज्या दिवसाची भविष्यवाणी कंसाला त्याच्या बहिणीच्या लग्नापासून छळत होती. ही कथा आहे धर्माच्या विजयाची, अत्याचाराच्या अंताची आणि भगवान श्रीकृष्णाच्या पृथ्वीवर अवतार घेण्याच्या मुख्य ध्येयपूर्तीची. ही कथा आहे मथुरानगरीला अत्याचारी कंसाच्या तावडीतून मुक्त करण्याची.

कुवलयापीड हत्तीचा वध करून, त्याचे दात खांद्यावर घेऊन, कृष्ण आणि बलराम विजेसारखे त्या कुस्तीच्या आखाड्यात दाखल झाले. त्यांचे दिव्य रूप पाहून मथुरेच्या नागरिकांच्या मनात आशेचा किरण निर्माण झाला, तर कंसाच्या काळजात धडकी भरली. कंसाने आपल्या सर्वात शक्तिशाली मल्लांना, चाणूर आणि मुष्टिक यांना, कृष्ण-बलरामांना कुस्तीत हरवून ठार मारण्याची आज्ञा दिली.

त्यानंतर सुरू झाले ते असमान वाटणारे, पण अद्भुत युद्ध. एका बाजूला पर्वतासारखे धिप्पाड, अनुभवी राक्षस मल्ल आणि दुसऱ्या बाजूला कोमल दिसणारे, पण अनंत शक्तीचे स्रोत असलेले किशोरवयीन कृष्ण-बलराम. चाणूर आपल्या शक्तीने कृष्णावर वार करत होता, पण कृष्ण आपल्या अलौकिक कौशल्याने त्याचे सर्व वार चुकवत होते. दुसरीकडे, बलरामांच्या एकाच मुष्टीच्या प्रहाराने मुष्टिकाचे प्राण घेतले. बघता-बघता श्रीकृष्णाने चाणूरला हवेत फिरवून जमिनीवर आपटले आणि त्याचाही वध केला.

आपले सर्वात मोठे योद्धे मारले गेलेले पाहून कंस प्रचंड घाबरला. त्याने सैनिकांना आज्ञा दिली की, "या दोघांनाही पकडून कैद करा, नंद-वसुदेवाला ठार मारा आणि राजा उग्रसेनालाही संपवून टाका!"

कंसाची ही आज्ञा ऐकताच, भगवान श्रीकृष्ण एका झेपेत गरुडाप्रमाणे उडून थेट कंसाच्या उंच सिंहासनावर पोहोचले. त्यांनी कंसाचे केस पकडले आणि त्याला सिंहासनावरून खाली खेचले. आपल्या मृत्यूला प्रत्यक्ष डोळ्यासमोर पाहून कंसाने तलवार उचलण्याचा प्रयत्न केला, पण श्रीकृष्णाच्या एकाच शक्तिशाली प्रहाराने त्याचा अंत झाला.

ज्या क्षणाची आकाशवाणी झाली होती, तो क्षण अखेर आला होता.

या भागात ऐका:

• कृष्ण आणि चाणूर, बलराम आणि मुष्टिक यांच्यात झालेले रोमांचक मल्लयुद्ध कसे होते?

• आपले सर्व डाव फसल्यावर घाबरलेल्या कंसाने कोणती शेवटची आज्ञा दिली?

• श्रीकृष्णाने एका झेपेत सिंहासनावर पोहोचून कंसाचा वध कसा केला?

• कंसाच्या मृत्यूनंतर, श्रीकृष्णाने आपले आई-वडील, देवकी आणि वसुदेव यांची तुरुंगातून सुटका कशी केली?

ही कथा आपल्याला शिकवते की, अधर्म आणि अत्याचार कितीही शक्तिशाली असले, तरीही त्याचा अंत निश्चित असतो. चला, ऐकूया त्या ऐतिहासिक दिवसाची कथा, ज्या दिवशी मथुरेला तिचा खरा राजा परत मिळाला.

कुवलयापीड हत्तीचा वध: मृत्यूच्या दारात पहिला विजय

धनुष्यभंगामुळे घाबरलेल्या कंसाने आता कृष्ण आणि बलरामांना संपवण्यासाठी एक शेवटचा आणि सर्वात क्रूर डाव रचला होता. त्याने आपल्या कुस्तीच्या आखाड्याच्या प्रवेशद्वारावरच मृत्यूला उभे केले होते, तेही एका विशालकाय, मदोन्मत्त हत्तीच्या रूपात! ही कथा आहे त्या पर्वताएवढ्या कुवलयापीड हत्तीची आणि त्याच्यासोबत झालेल्या भगवान श्रीकृष्णाच्या अद्भुत युद्धाची.

दुसऱ्या दिवशी सकाळी, कृष्ण आणि बलराम कंसाने आयोजित केलेल्या कुस्ती स्पर्धेसाठी निघाले. पण कंसाने त्यांच्या स्वागताची तयारी मृत्यूने केली होती. त्याने आपल्या सर्वात शक्तिशाली, दहा हजार हत्तींचे बळ असलेल्या कुवलयापीड नावाच्या हत्तीला आखाड्याच्या मुख्य प्रवेशद्वारावर उभे केले होते. त्या हत्तीला दारू पाजून अधिकच उन्मत्त बनवले होते आणि त्याच्या माहूताला (चालकाला) आज्ञा दिली होती की, कृष्ण-बलराम दिसताच त्यांना चिरडून ठार मारावे.

जेव्हा कृष्ण आणि बलराम त्या भव्य प्रवेशद्वाराजवळ पोहोचले, तेव्हा माहूताने त्या मदोन्मत्त हत्तीला त्यांच्यावर चाल करून जाण्याचा इशारा केला. तो हत्ती एका चालत्या-बोलत्या पर्वताप्रमाणे, भयंकर चित्कार करत कृष्णाच्या दिशेने धावला. त्याने आपल्या सोंडेने कृष्णाला पकडून पायाखाली तुडवण्याचा प्रयत्न केला.

तो भयंकर प्रसंग पाहून क्षणभरासाठी सर्वांच्या काळजाचा ठोका चुकला. पण श्रीकृष्ण तर लीला करण्यासाठीच आले होते. त्यांनी त्या हत्तीला सहज हुलकावणी दिली आणि त्याच्या पायांच्या मधून निसटून ते त्याच्या मागे गेले. ते त्या हत्तीसोबत असे खेळू लागले, जसे मांजर उंदरासोबत खेळते. ते कधी त्याच्या शेपटीला धरून त्याला फिरवत, तर कधी त्याला थप्पड मारून चिडवत.

या भागात ऐका:

• कुवलयापीड हत्ती कोण होता आणि कंसाने त्याला प्रवेशद्वारावर का उभे केले होते?

• श्रीकृष्णाने त्या विशालकाय हत्तीला युद्धासाठी कसे चिथावले?

• त्या अद्भुत युद्धात कृष्णाने आपल्या शक्तीने आणि युक्तीने हत्तीला कसे हरवले?

• कुवलयापीडचा वध केल्यानंतर, कृष्णाने त्याचे दात (दंतशूळ) खांद्यावर घेऊन आखाड्यात प्रवेश का केला?

ही कथा म्हणजे कंसाच्या मृत्यूच्या षडयंत्रातील पहिल्या आणि सर्वात मोठ्या अडथळ्यावर मिळवलेला विजय होता. या घटनेने हे सिद्ध केले की, भगवंतापुढे कितीही मोठी शक्ती असली तरी ती टिकू शकत नाही. चला, ऐकूया त्या रोमांचक युद्धाची कथा.