भागवत महापुराणातील “नृग उद्धार” ही कथा आपल्याला सद्भावनेने केलेले कर्म, त्यातील चुकांचे परिणाम आणि परमेश्वराची कृपा यांचा अद्भुत संगम दाखवते. ही कथा श्रीकृष्णाच्या दिव्य न्यायबुद्धीची आणि दयाळूपणाची साक्ष देते.

राजा नृग हे अत्यंत परोपकारी आणि धर्मशील राजा होते. त्यांनी आपल्या आयुष्यात असंख्य ब्राह्मणांना, गुरूंना आणि यज्ञांमध्ये सहभागी लोकांना दान दिले. त्यांच्या दानशूरतेमुळे त्यांचे नाव चारही दिशांना प्रसिद्ध झाले होते. पण एका दानात झालेल्या अतिसूक्ष्म चुकीमुळे त्यांना महान परिणाम भोगावा लागला.

एका दिवशी त्यांनी हजारो गाईंचे दान दिले. पण योगायोगाने, एखादी गाय जी त्यांनी एका ब्राह्मणाला दिली होती, ती दुसऱ्या ब्राह्मणाकडे पुन्हा गेली. त्या गाईवर दोन्ही ब्राह्मणांचा हक्क निर्माण झाला, आणि त्यांनी नृग राजाकडे वाद मांडला. राजा नृग यांना हे प्रकरण फार लहान वाटले, पण दोन्ही ब्राह्मणांच्या मनात शंका निर्माण झाली की राजाने अन्याय केला.

या अनवधानाने झालेल्या चुकीमुळे नृग राजाला मृत्यूनंतर सरपटणाऱ्या सरड्याच्या रूपात जन्म घ्यावा लागला. ते हजारो वर्षे एका कोरड्या विहिरीत राहिले — तहानलेले, तडफडलेले, पण त्यांच्या अंतःकरणात श्रीकृष्णावरील श्रद्धा कायम होती.

काळानुसार, एके दिवशी श्रीकृष्ण आणि त्यांच्या भावांसह यदुवंशी कुमार खेळताना त्या विहिरीजवळ आले. त्यांनी विहिरीत एक विशाल सरडा पाहिला, जो मनुष्याच्या डोळ्यांत पाहून जणू काही विनवणी करत होता. श्रीकृष्णाने त्या सरड्याला वर खेचले, आणि त्याच क्षणी तो तेजस्वी रूपात परिवर्तित झाला – तो म्हणजे राजा नृग!

राजा नृग नम्रतेने श्रीकृष्णाला वंदन करून म्हणाले –
“प्रभो, मी एक क्षुद्र चूक केली, पण तिचा परिणाम फार मोठा झाला. दान करताना शुद्ध भावनेइतकेच सावधानताही आवश्यक असते. पण तुमच्या स्पर्शाने मला मोक्ष प्राप्त झाला. तुम्हीच त्या परमेश्वराचे रूप आहात, जे सर्व प्राण्यांना मुक्ती देतात.”

श्रीकृष्णाने या प्रसंगातून यदुवंशींना आणि सर्व श्रोतृवर्गाला उपदेश दिला –
👉 कोणतेही कर्म करताना मन, वाणी आणि देह शुद्ध असावेत.
👉 दान करताना अहंकार किंवा असावधानता टाळावी.
👉 जे काही कर्म घडते, त्याचे फळ नक्कीच मिळते, पण देवाच्या कृपेने आपण त्या फळातून मुक्त होऊ शकतो.

“नृग उद्धार” ही कथा सांगते की जीवनात कितीही मोठे पुण्य केले तरी, जर आपण सूक्ष्म अन्याय केला तर त्याचे परिणाम टाळता येत नाहीत. परंतु श्रीकृष्णाची कृपा आणि प्रामाणिक पश्चात्ताप आपल्याला मुक्त करू शकतात.

ही कथा केवळ एक धार्मिक प्रसंग नाही, तर ती आपल्या दैनंदिन जीवनासाठी एक दीपस्तंभ आहे —
जो सांगतो की सत्य, श्रद्धा आणि विनम्रता हीच खरी मुक्तीची तीन द्वारे आहेत.

🌿 ऐका आजचा विशेष भाग – “नृग उद्धार – दानातून शाप, आणि शापातून मोक्षाची कथा” – फक्त आपल्या आवडत्या भागवत पॉडकास्ट मालिकेत!