Szelest sukien, gwar rozmów, muzyka – czasem śpiewana, a czasem instrumentalna… Ciche flirty, innym razem głośne dyskusje – między innymi o muzyce, literaturze czy nawet o przyszłości ojczyzny. Tak możemy wyobrazić sobie atmosferę panującą w XIX-wiecznym salonie, do którego spróbujemy przenieść się wspólnie z gościnią dzisiejszego odcinka.

Dr Małgorzata Sułek – muzykolożka, polonistka i kulturoznawczyni. Adiunkt w Instytucie Mediów i Produkcji Muzycznej Akademii Muzycznej im. G. i K. Bacewiczów w Łodzi. Autorka książek poświęconych twórczości Witolda Lutosławskiego i Stanisława Moniuszki. Współredaktorka serii „Długi wiek XIX w muzyce. Pytania – problemy – interpretacje” (wraz z Grzegorzem Zieziulą i Ewą Bogulą-Gniazdowską) oraz korespondencji Ignacego Jana Paderewskiego (wraz z Justyną Kicą). Jej zainteresowania badawcze koncentrują się na muzyce i literaturze XIX–XXI wieku ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień intermedialności, gatunków synkretycznych i kompozycji nieautonomicznych.

Rozmawia Monika Zając (Program 2 Polskiego Radia).

Spis treści

(00:00) Wprowadzenie. Czym były salony artystyczne?

(04:52) Antyczni antenaci i początki salonów

(09:07) Artyści i amatorzy

(10:58) W pałacu, w mieście i w majątku

(14:14) Profesjonalizacja życia salonowego

(16:07) Salonowy savoir-vivre

(18:27) Muzy, menedżerki, mecenaski

(24:54) Ostoje polskości

(28:32) Muzyczny repertuar salonowy

(31:39) Okres schyłkowy

(36:08) Renesans salonów?

Z księgarni PWM: J. Elsner, „Kwartet smyczkowy C-dur” op. 8 nr 1: https://pwm.sklep.pl/kwartet-smyczkowy-c-dur-op-8-nr-1-1799

Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu „Dziedzictwo Muzyki Polskiej”.

W dzisiejszym podcaście zbadamy przestrzeń, która do tej pory w naszym cyklu się nie pojawiała – mowa o ośrodkach klasztornych. Zazwyczaj tematykę muzyki sakralnej – szczególnie tej we wspólnotach monastycznych – kojarzymy z okresem wcześniejszym, do XVIII wieku. Jednak aby nakreślić pełny obraz kultury muzycznej na ziemiach polskich w XIX stuleciu, nie należy zapominać o spuściźnie pozostawionej przez zgromadzenia zakonne, m.in. dominikanów, jezuitów czy paulinów, z Jasną Górą na czele.

Gościem odcinka jest prof. dr hab. Remigiusz Pośpiech – muzykolog, absolwent Instytutu Muzykologii KUL, dyrektor Instytutu Muzykologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Przewodniczący Zespołu Naukowo-Redakcyjnego Jasnogórskich Muzykaliów, inicjator i redaktor naczelny serii źródłowej Musica Claromontana oraz serii naukowej Musica Claromontana – Studia, a także serii Thesaurus Musicorum Silesiae. Członek rad naukowych kilkunastu periodyków naukowych i serii wydawniczych (m.in. Monumenta Musicae in Polonia przy Instytucie Sztuki PAN). Od 2016 członek Komitetu Nauk o Sztuce PAN, od 2017 przewodniczący Komitetu Redakcyjnego Dzieł Stanisława Moniuszki przy PWM w Krakowie, od 2018 członek Rady Programowej ministerialnego projektu Dziedzictwo Muzyki Polskiej. Członek zagranicznych i krajowych organizacji naukowych (m.in. Görres-Gesellschaft zur Pflege der Wissenschaft, Gesellschaft für Musikforschung, Sekcja Muzykologów Związku Kompozytorów Polskich, Stowarzyszenia Polskich Muzyków Kościelnych).

W badaniach naukowych koncentruje się na muzyce polskiej XVII-XIX wieku (ze szczególnym uwzględnieniem twórczości religijnej), dziejach kultury muzycznej Śląska oraz problematyce muzyki liturgicznej po Soborze Watykańskim II. Jest autorem ponad 300 publikacji, w tym dwóch monografii (Bożonarodzeniowa muzyka na Jasnej Górze w XVIII i XIX wieku, Opole 2000 oraz Muzyka wielogłosowa w celebracji eucharystycznej na Śląsku w XVII i XVIII wieku, Opole 2004), ponad 20 prac zbiorowych oraz wydań źródłowych (dzieła M. J. Żebrowskiego, J. Elsnera i S. Moniuszki), a także szeregu komentarzy naukowych do płyt CD oraz audycji radiowych poświęconych kulturze muzycznej.

Rozmawia Mariusz Gradowski.

Spis treści

(00:00) Wprowadzenie

(01:23) Nie ma liturgii bez muzyki

(04:53) Muzyka nie ma konfesji

(08:15) Czas rozkwitu

(11:27) Zabory i kasaty

(14:38) Koniec złotego wieku

(18:37) Główne ośrodki na ziemiach polskich

(26:38) Fenomen kapeli jasnogórskiej

(30:10) Żywa tradycja i muzyka najnowsza

(36:01) Cudze chwalicie...

(39:36) Pieśni kościelne

Z księgarni PWM: C. Gieczyński, Missa in C: https://pwm.sklep.pl/missa-in-c

Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu „Dziedzictwo Muzyki Polskiej”.

Więcej: dnamuzykipolskiej.castos.com

Wydania źródłowo-krytyczne – to temat dzisiejszego odcinka w cyklu DNA Muzyki Polskiej. Porozmawiamy o procesie powstawania wydania źródłowo-krytycznego od kuchni, postaramy się uświadomić, jak skomplikowany to proces i wytłumaczyć, czym w ogóle są tego typu wydania i dlaczego są tak ważne…

Goście odcinka:

Jolanta Bujas-Poniatowska – asystentka i doktorantka w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Jagiellońskiego, gdzie przygotowuje rozprawę poświęconą religijnej kulturze muzycznej rzymskich katolików na terenach polskich w latach 1795-1830. Interesuje się zagadnieniami źródłoznawstwa, społecznej historii muzyki, recepcji i edytorstwa muzycznego. Z PWM współpracuje od 2019 roku jako autorka, redaktorka i tłumaczka. Przygotowała i redagowała edycje źródłowo-krytycznych dzieł I.F. Dobrzyńskiego, K. Lipińskiego, A. Milwida, S. Moniuszki, F. Nowowiejskiego i K. Szymanowskiego.

Adam Kukla – muzykolog, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz malarz – ukończył studia podyplomowe na Akademii Sztuk Pięknych im. J. Matejki w Krakowie. Aktualnie pracuje w Polskim Wydawnictwie Muzycznym jako redaktor i zajmuje się m.in. wydaniami źródłowo-krytycznymi, po godzinach realizuje pasje związane ze sztukami plastycznymi. W zakresie jego zainteresowań powiązanych z muzykologią jest edytorstwo oraz muzyka polska XVIII i XIX wieku.

Rozmawia Jowita Dziedzic-Golec.

Spis treści

00:00 Wprowadzenie. Czym są wydania źródłowo-krytyczne?

03:36 Zespół w zespół

06:26 Źródła, kwerendy, badania…

09:00 Traktaty, recenzje, wspomnienia…

14:20 Zagadki detektywistyczne i benedyktyńska cierpliwość

18:35 Kompozytor zasługuje na wysłuchanie

24:08 Twórczość niesłusznie pomijana

27:32 Kiedy badacz się tłumaczy?

34:09 Wydanie źródłowo-krytyczne a inne typy wydań

42:45 Ochrona dóbr kultury

45:43 Koniec wieńczy dzieło

Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu „Dziedzictwo Muzyki Polskiej”.

Więcej: dnamuzykipolskiej.castos.com

Z księgarni PWM: S. Moniuszko, „Sonety krymskie” (wydanie źródłowo-krytyczne): https://pwm.sklep.pl/sonety-krymskie-1

Dzisiejszy odcinek podcastu będzie miał dwóch bohaterów. Jednym z nich jest Juliusz Zarębski – kompozytor i pianista, którego 170. rocznica urodzin przypadła właśnie w tym roku. Zarębski pozostawił po sobie stosunkowo niewielki dorobek, który jedynie zapowiadał udaremniony przez jego przedwczesną śmierć rozkwit. Pod względem talentu przyrównywany bywał – i bywa – do Fryderyka Chopina. Rzeczywiście, w twórczości Zarębskiego wyraźne są inspiracje Chopinowskie; widoczne są także wyraźne wpływy Ferenca Liszta, u którego odbył studia pianistyczne w Rzymie. 

Sylwetkę i twórczość Zarębskiego przybliży nam drugi bohater dzisiejszego spotkania, czyli Piotr Sałajczyk – pianista i kameralista, zaliczany do grona najwybitniejszych polskich wykonawców swojego pokolenia. Ukończył pod kierunkiem Józefa Stompla studia w Akademii Muzycznej w Katowicach, gdzie obecnie prowadzi klasę fortepianu. Kształcił się również w Universität Mozarteum w Salzburgu u Pavla Gililova. Wykonuje zarówno muzykę najnowszą, jak i zapomniane utwory kompozytorów polskich. W 2017 ukazał się czteropłytowy album z kompletem dzieł fortepianowych J. Zarębskiego w interpretacji Sałajczyka. Laureat wielu nagród i wyróżnień fonograficznych, m.in. statuetki Fryderyk 2018 za zarejestrowany z Kwartetem Śląskim Kwintet fortepianowy Wajnberga.

Rozmawia Monika Zając (Program 2 Polskiego Radia).

Spis treści

(00:00) Wprowadzenie

(01:46) Zagadki i znaki zapytania

(06:24) Kompozytor jednego utworu?

(08:45) Z Żytomierza na salony Europy

(11:32) Narodowy kosmopolita

(13:15) Między Chopinem a Lisztem?

(15:05) Atleta fortepianu

(18:44) Wielka fantazja

(21:42) Brakujące ogniwo?

(24:43) Niezasłużone zapomnienie

(26:33) Odkrycia i pogłoski

(30:18) Rocznice i rozterki

Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu „Dziedzictwo Muzyki Polskiej”.

Więcej: dnamuzykipolskiej.castos.com

Z księgarni PWM: J. Zarębski, „Róże i ciernie”: https://pwm.sklep.pl/roze-i-ciernie-op13

Polonez, mazur, krakowiak, oberek i kujawiak – to doskonale znany kanon polskich tańców narodowych. Ich znaczenie oraz wartość dla dziejów polskiej kultury zapewniły im miejsce m.in. na krajowej liście niematerialnego dziedzictwa kulturowego. O ile jednak w świecie muzycznym mówimy chętnie o tańcach w kontekście samej muzyki, to często zapominamy o ich stronie choreograficznej. Tym razem postaramy się to zmienić…

Gościem odcinka jest Romana Agnel – tancerka, choreograf, pedagog tańca i historyk sztuki. Założycielka oraz dyrektor naczelna i artystyczna Baletu Cracovia Danza – jedynego w Polsce profesjonalnego zespołu tańców historycznych. Absolwentka Społecznej Szkoły Baletowej w Krakowie (klasa prof. M. Mirockiej). Ukończyła historię sztuki na Uniwersytecie Paryskim (Sorbona). We Francji poznała tańce różnych narodów, a także zdobyła specjalizacje w zakresie tańców charakterystycznych oraz historycznych. Wielokrotnie współpracowała z wybitnymi osobowościami świata baletu, teatru i muzyki, opracowując choreografie do oper barokowych, klasycznych i staropolskich prezentowanych na scenach w kraju i za granicą.

Rozmawia Mateusz Borkowski.

Spis treści

(00:00) Wprowadzenie. Źródła i podręczniki tańca

(03:39) Nie tylko 5 tańców. Kozak

(05:21) Taneczne rodowody

(06:54) Polonez - taniec dla wszystkich

(11:16) Polonez dawny i nowy

(15:27) Polonez na liście dziedzictwa UNESCO

(17:38) Czy wszyscy znamy mazura?

(20:29) Aż zakręci się w głowie. Oberek i kujawiak

(24:38) Skalmierzak, wiśliczak, flisak... krakowiak

(29:26) Tańce narodowe dziś

Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu „Dziedzictwo Muzyki Polskiej”.

Więcej: dnamuzykipolskiej.castos.com

Z księgarni PWM: K. Kurpiński, „Polonezy” (zeszyt 1): https://pwm.sklep.pl/polonezy-z-1

Bohaterem dzisiejszego odcinka będzie instrument, który zrobił oszałamiającą karierę, szczególnie w muzyce rozrywkowej; bez niego nie wyobrażamy sobie takich gatunków jak blues, rock czy country, a jego brzmienie potrafi też przenieść nas myślami do gorącej Hiszpanii. Gitara – bo to o niej mowa – ma niezwykle bogatą historię i niezliczone odmiany. Dziś skupimy się na jej historii i obecności na ziemiach polskich w XIX wieku.

Naszym przewodnikiem w tej opowieści będzie Wojciech Gurgul – gitarzysta i badacz historii gitary w Polsce. Rozmawia Monika Zając (Program 2 Polskiego Radia).

Spis treści

(00:00) Wprowadzenie

(02:14) Początki gitary na ziemiach polskich

(05:58) XIX w. i gitara hiszpańska

(09:43) Pierwsze polskie utwory na gitarę

(11:24) Transkrypcje, gitara i śpiew

(14:05) Chopin i gitara

(16:05) Żeby pisać na gitarę...

(19:02) Spadek popularności

(21:05) Dawni wirtuozi

(24:58) Białe plamy

Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu „Dziedzictwo Muzyki Polskiej”.

Więcej: dnamuzykipolskiej.castos.com

W tym odcinku w centrum zainteresowania będzie Tadeusz Kościuszko – bohater dwóch narodów i jedna z najsłynniejszych postaci polskiej historii. Zasłużony w wojnie o niepodległość Stanów Zjednoczonych oraz przywódca insurekcji kościuszkowskiej w 1974 roku. Dlaczego Kościuszko – inżynier wojskowy i generał – pojawia się w cyklu o muzyce? Odpowiedź poznacie, słuchając dzisiejszej rozmowy.

Gościem podcastu jest prof. dr hab. Piotr Lato – profesor Akademii Muzycznej im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie, Kierownik Katedry Instrumentów Dętych Drewnianych i Akordeonu, a od roku akademickiego 2024/2025 – Prorektor ds. artystycznych i naukowych. Kurator cyklu koncertów w Muzeum Kościuszkowskim. 

Rozmawia Jowita Dziedzic-Golec.

Spis treści

(00:00) Wprowadzenie

(02:46) Dwa polonezy i walc

(06:13) Kto skomponował polonezy Kościuszki?

(07:40) Dusza artysty

(09:12) Koncerty na Kopcu

(15:10) Kościuszko w twórczości kompozytorów polskich

(17:05) Kościuszko czeka na odkrycie?

(20:58) Współczesna recepcja

(25:13) Znaki zapytania

Z księgarni PWM: „Tadeusz Kościuszko – Artysta”: https://pwm.sklep.pl/tadeusz-kosciuszko-artysta

Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu „Dziedzictwo Muzyki Polskiej”.

W dzisiejszym odcinku rozmawiamy o zbieraniu folkloru w XIX wieku, a także o inspiracjach folklorem w polskiej muzyce artystycznej tego okresu. Temat jest bardzo szeroki i złożony. Mówi się, że dziewiętnaste stulecie to czas wzmożonego zainteresowania wszystkim tym, co ludowe; jak się okazuje, obok romantycznych fascynacji było też miejsce na rozwój metod naukowych. Zapraszamy więc w podróż do czasów, w których etnografia muzyczna dopiero zaczynała się rozwijać.

Gościnią odcinka jest etnomuzykolog dr Gabriela Gacek – absolwentka Wydziału Instrumentalnego Akademii Muzycznej we Wrocławiu (fortepian) oraz muzykologii na Uniwersytecie Wrocławskim. W 2019 roku obroniła w Instytucie Sztuki PAN w Warszawie pracę doktorską pt. „Tradycje muzyczne górali kliszczackich”. Jest dwukrotną stypendystką Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, członkinią International Council for Traditions of Music and Dance oraz Stowarzyszenia Polskie Seminarium Etnomuzykologiczne. Uczestniczyła w pracach zespołu merytorycznego opracowującego tom „Podlasie i Kurpie” w serii „Polska pieśń i muzyka ludowa. Źródła i materiały”, wydawanej przez Instytut Sztuki PAN w Warszawie. Dwukrotnie otrzymała grant badawczy w programie Instytutu Muzyki i Tańca Muzyczne Białe Plamy, a w latach 2018–2019 brała udział w projekcie Małopolskiego Centrum Kultury Sokół pt. Małopolska źródłem tradycji (Nowa Akcja Zbierania Folkloru). Od 2023 roku zatrudniona w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Jagiellońskiego na stanowisku asystenta z doktoratem.

Spis treści

(00:00) Wprowadzenie. Wyraziciel duszy narodu

(04:55) Mity i mistyfikacje

(07:07) Przed Kolbergiem. Hugo Kołłątaj

(10:34) Łukasz Gołębiowski i Karol Kurpiński

(14:08) Popularyzacja i opracowania

(17:56) Panslawizm i komparatystyka

(19:58) Ewolucja metody Kolberga

(24:30) Kolbergowskie niespodzianki

(27:46) Kraków i Podhale

(30:45) Kompozytorskie inspiracje

(33:19) Moniuszko pod strzechami

(36:43) Od Żeleńskiego do Kilara

(40:29) Kopalnia inspiracji

Z księgarni PWM: F. Nowowiejski, „Pieśni na głos i fortepian. Opracowania świeckich melodii ludowych”: https://pwm.sklep.pl/piesni-solowe-z-towarzyszeniem-fortepianu

Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu „Dziedzictwo Muzyki Polskiej”.

W cyklu „DNA Muzyki Polskiej” mówimy nie tylko o wielkich dziełach muzyki XIX wieku, ale bardzo często także o kompozycjach zapomnianych, które – wraz z rozwojem badań muzykologicznych – odkrywane są na nowo. Droga od odnalezionego w archiwum rękopisu czy starodruku do gotowego wydania na pulpicie wykonawcy jest skomplikowana… W proces ten zaangażowane są dziesiątki osób, a wśród nich nieocenioną rolę pełnią redaktorzy nutowi. Tajniki tego zawodu poznają uczestnicy Kursu Edytorstwa Muzycznego organizowanego przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne. Do kogo jest skierowany? Jakie daje możliwości? W jaki sposób umiejętności zdobyte na kursie mogą wykorzystać także kompozytorzy i artyści-muzycy? O tym opowiemy w dzisiejszym odcinku.

Goście odcinka:

Paulina Krupa – absolwentka muzykologii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Od 2016 roku pracuje w Polskim Wydawnictwie Muzycznym na stanowisku redaktora i kopisty. W PWM zajmuje się redakcyjnym prowadzeniem tytułów z muzyką kameralną, pedagogiczną, wokalno-instrumentalną oraz chóralną. Od roku akademickiego 2020/2021 prowadzi zajęcia w ramach Kursu Edytorstwa Muzycznego, a w 2022 roku również w ramach profilu edytorskiego w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Kamil Poniatowski – jest absolwentem muzykologii na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie realizował profil edytorski. Jego zainteresowanie źródłoznawstwem i edytorstwem muzycznym doprowadziło do przygotowania w trakcie studiów dwóch edycji źródłowo-krytycznych: Requiem in Es Wacława Raszka (2017) oraz Liber secundus cantionum sacrarum Gregora Langego (2019). Jeszcze podczas studiów brał udział w kursie organizowanym przez Polskie Wydawnictwo Muzyczne, a następnie w Seminarium Edytorstwa Muzycznego w Radziejowicach. Z PWM-em współpracuje od 2018 roku, początkowo jako kopista, później stażysta, a obecnie jako członek Działu Redakcji. Zajmuje się przede wszystkim składem nutowym, wykonuje również prace korektorskie, redakcję i adiustację utworów. W 2022 roku prowadził również zajęcia w ramach profilu edytorskiego w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego.

Rozmawia Mateusz Borkowski.

Spis treści

(00:00) Wprowadzenie

(02:38) Jedyny taki kurs

(06:18) Specjaliści potrzebni od zaraz

(08:20) Nie tylko dla redaktorów

(12:40) Krok po kroku

(16:59) Mistrzowie i spejcaliści

(19:28) Tematyka zajęć

(23:53) Od kursu do wydania

(26:28) Żywy proces wydawniczy

(30:50) Utwory wydobyte z zapomnienia

Z księgarni PWM: I. F. Dobrzyński, „Uwertura koncertowa” (wydanie źródłowo-krytyczne): https://pwm.sklep.pl/uwertura-koncertowa-d-dur-op-1-seria-1-tom-3

Zrealizowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach projektu „Dziedzictwo Muzyki Polskiej”.

Więcej: dnamuzykipolskiej.castos.com

Jedna z najbarwniejszych i najciekawszych postaci polskiej muzyki pierwszej połowy XX wieku. Pomimo tego przez wiele lat pozostawał w cieniu innych twórców, a jeśli już o nim pamiętano, to tylko ze względu na to, że był rzekomym „wrogiem” Karola Szymanowskiego. Jednak najnowsze badania rzuciły na postać Eugeniusza Morawskiego zupełnie nowe światło…

Gościem odcinka jest Oskar Łapeta – psycholog, muzykolog i publicysta. Interesuje się muzyką XIX i pierwszej połowy XX wieku. W 2019 roku obronił w Instytucie Muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego dysertację poświęconą biografii i recepcji twórczości Eugeniusza Morawskiego. Autor licznych artykułów naukowych i popularnonaukowych, które ukazały się w „Muzyce”, „Res Facta Nova”, „Przeglądzie Muzykologicznym”, „Beethoven Magazine” czy „Ruchu Muzycznym”. Prowadzi blog muzyczny Klasyczna Płytoteka. Autor poświęconej Morawskiemu książki z serii Małe Monografie, wydanej nakładem Polskiego Wydawnictwa Muzycznego.

Rozmawia Monika Zając (Program 2 Polskiego Radia).

Spis treści

Spis treści

(00:00) Wprowadzenie

(02:39) Jak Morawski z Szymanowskim

(06:04) Morawskiego grzechy główne

(08:29) Wymuszony pobyt w Paryżu

(11:07) Utwory zniszczone i zachowane

(14:18) Femme fatale, poemat grozy i urywana korespondencja

(18:22) Paryskie przyjaźnie

(19:36) Powrót do Polski

(21:18) Awantura o Konserwatorium Warszawskie

(24:04) Morawski rektorem

(27:25) Czas okupacji

(29:27) Losy rękopisów

(32:57) Zaginione utwory i szalone pomysły