We hebben allemaal wel eens last van botsende gedachten. Blijven roken terwijl je weet dat het slecht is voor je gezondheid, jezelf omschrijven als ‘begaan met het milieu’ en toch het vliegtuig pakken, of claimen van dieren te houden en vlees eten. Dit soort botsende gedachten leiden tot een ongemakkelijk gevoel. Hoe komt dat? Wat is de functie daarvan? En op welke manieren kunnen we met botsende gedachten omgaan? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen. 

Meer over cognitieve dissonantie vind je in hoofdstuk 17 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. 

Bronnen:

• Aronson, E., & Tavris, C. (2020). The role of cognitive dissonance in the pandemic. The Atlantic.
• Gradidge, S., Zawisza, M., Harvey, A.J., & McDermott, D.T. (2021). A structured literature review of the meat paradox. Social Psychological Bulletin, 16(3), Article e5953, https://doi.org/10.32872/spb.5953
• Mazor, M., Demertzi, A., Fahrenfort, J. J., Faivre, N., Francken, J., Lamy, D., … Lubianker, N. (2021, November 12). The scientific study of consciousness cannot, and should not, be morally neutral. https://doi.org/10.31234/osf.io/8nb2c
• Proefdiervrij onderzoek aan Universiteit Utrecht

See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Hoe komt het dat Kiki klinkt als iets wat puntig is en een scherpe smaak heeft, terwijl Bouba het idee oproept van iets wat rond en romig is? Komt dat door de klanken? Door de manier waarop we deze niet-bestaande woorden schrijven? Rolf en Anita bespreken recent onderzoek naar hoe klanken onze interpretatie van een taal kunnen beïnvloeden. En wat vertelt dit onderzoek ons over hoe een taal ontstaat en hoe wij een taal leren?

In het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen vind je meer informatie over welke factoren, naast klanken, invloed kunnen hebben op hoe wij taal begrijpen.

Bronnen:

• Ćwiek, A., Fuchs, S., Draxler, C., Asu, E.L., Dediu, D., Hiovain, K., Kawahara, S., Koutalidis, S., Krifka, M., Lippus, P., Lupyan, G., Oh, G.E., Paul, J., Petrone, C., Ridouane, R., Reiter, S., Schümchen, N., Szalontai, Á, Ünal-Logacev, Ö., ...Winter, B. (2022). The bouba/kiki effect is robust across cultures and writing systems. Philosophical Transactions of the Royal Society B, 377(1841). http://doi.org/10/1098/rstb.2020.0390
• Spence, C. & Ngo, M.K. (2012). Assessing the shape symbolism of the taste, flavour, and texture of foods and beverages. Flavour, 1(12). https://doi.org/10.1186/2044-7248-1-12
• Winter, B. & Perlman, M., (2021) “Size sound symbolism in the English lexicon”, Glossa: a journal of general linguistics, 6(1), p.79. https://doi.org/10.5334/gjgl.1646
• Plaatjes Kiki/Bouba

See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

We worden dagelijks geconfronteerd met grote hoeveelheden informatie. Als we die informatie allemaal heel grondig zouden verwerken, zou ons brein uitgeput raken. We maken daarom gebruik van trucjes om efficiënt met informatie om te gaan. Rolf en Anita bespreken een aantal van deze trucjes aan de hand van wetenschappelijke literatuur. En wat gebeurt er eigenlijk als dit soort trucjes niet werken?

Meer over de Mozes-illusie vind je in hoofdstuk 5 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. Het bevestigingsvooroordeel (confirmation bias) komt aan bod in hoofdstuk 14. Over Systeem 1 en Systeem 2 wordt in verschillende hoofdstukken geschreven.

Bronnen:

• Bredart, S., & Modolo, K. (1988). Moses strikes again: Focalization effect on a semantic illusion. Acta Psychologica, 67, 135-144. Doi: https://doi.org/10.1016/0001-6918(88)90009-1
• Oostendorp van, H., & Kok, I. (1990). Failing to notice errors in sentences. Language and Cognitive Processes, 5(2), 105-113. Doi: https://doi.org/10.1080/01690969008402100

Meer lezen:

• Kahneman, D. (2012). Ons feilbare denken: thinking fast and slow. Atlas Contact, Amsterdam.

See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Lezen heeft allerlei positieve effecten op de taalontwikkeling van kinderen. Meer recent zijn onderzoekers geïnteresseerd geraakt in mogelijke andere positieve effecten van lezen. In deze aflevering gaan we in op één zo’n mogelijk effect. Rolf en Anita proberen aan de hand van recente wetenschappelijke literatuur de vraag te beantwoorden of je van het lezen van literatuur socialer wordt.  

Meer over de signaaldetectietheorie vind je in hoofdstuk 15 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. 

 Bronnen:

• Brysbaert, M., Sui, L., Dirix, N., & Hintz, F. (2020). Dutch Author Recognition Test. Journal of Cognition, 3(1), 6. DOI: http://doi.org/10.5334/joc.95
• Kidd, D. C., Castano, E. (2013). Reading literary fiction improves theory of mind. Science, 342, 377–380. doi:10.1126/science.1239918
• Van Kuijk, I., Verkoeijen, P., Dijkstra, K., Zwaan, R. A. (2018). The effect of reading a short passage of literary fiction on theory of mind: A replication of Kidd and Castano (2013). Collabra: Psychology, 4, 7. https://doi.org/10.1525/collabra.117
• Lenhart, J., Dangel, J., & Richter, T. (2020). The relationship between lifetime book reading and empathy in adolescents: Examining transportability as a moderator. Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts. https://doi.org/10.1037/aca0000341
• Mar, R. A., Oatley, K., Hirsh, J. dela Paz, J., & Peterson, J. B. (2006). Bookworms versuserds: Exposure to fiction versus non-fiction, divergent associations with social ability, and the simulation of fictional social worlds. Journal of Research in Personality, 40, 694–712. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2005.08.002
• Zwaan, R.A., Etz, A., Lucas, R.E., & Donnellan, M.B. (2018). Making replication mainstream. Behavioral and Brain Sciences, 41, E120. https://doi:10.1017/S0140525X17001972

Met speciale dank aan Lynn Eekhof voor een overzicht van recente literatuur over dit onderwerp.

See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Hoewel het aantal complotverhalen – niet complottheorieën – de afgelopen jaren lijkt te zijn toegenomen is niets minder waar. Complotverhalen waren er altijd al en zullen er waarschijnlijk ook altijd zijn. Maar wanneer verandert een gewoon verhaal in een complotverhaal? Waarom zijn er altijd mensen die in een complotverhaal geloven? En wie zijn die mensen dan? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen. Daarnaast bespreken ze twee minder gebruikelijke complotverhalen. 

Meer over dit thema vind je in hoofdstuk 14 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. Meer over causaliteit is te vinden in hoofdstuk 10.

Bronnen:

• Douglas, K.M., Sutton, R.M., & Cichocka, A. (2017). The psychology of conspiracy theories. Current Directions in Psychological Science, 26(6), 538-542. DOI: https://doi.org/10.1177/0963721417718261
• Van Prooijen, J.-W., Ligthart, J., Rosema, S., & Xu, Y. (2021). The entertainment value of conspiracy theories. British Journal of Psychology. https://doi.org/10.1111/bjop.12522 
• Whitson, J.A., & Galinsky, A.D. (2008). Lacking Control Increases Illusory Pattern Perception. Science, 322(3), 115–117. DOI: 10.1126/science.1159845 
• Wood, M.J., & Douglas, K.M. (2018). Conspiracy theory psychology: Individual differences, worldviews, and states of mind. In: Uscinski, J.E., ed. Conspiracy Theories and the People Who Believe Them, pp. 245-256. DOI:10.1093/oso/9780190844073.003.0016
• Zwaan, R.A. (2013). Let the sabers rattle: A cross-cultural comparison of doctoral defenses.  

See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

We zien allemaal wel eens patronen waar ze niet zijn, zoals vreemde woorden in een songtekst (beter bekend als mama appelsap) of gezichten in boomstammen. Dit fenomeen wordt pareidolie genoemd. Is dit een onschuldig fenomeen of moeten we ons hier zorgen over maken? En wat heeft pareidolie te maken met apofenie? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen.

Meer over dit thema vind je in hoofdstuk 11 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. 

Bronnen:

• Gosselin, F. & Schyns, P. G. (2003). Superstitious perceptions reveal properties of internal representations. Psychological Science, 14(5), 505–509.
• Morgan, C.D. & Murray, H.A. (1935). A method for investigating fantasies: The thematic apperception test. Archives of Neurology and Psychiatry, 34(2), 289–306. DOI:

0.1001/archneurpsyc.1935.022502000049005

Genoemde weblink:

·      Kort verhaal Signs and symbols van Vladimir Nabokov

Muziek:

·      Lorenzo Jovanotti – Pieno di vita

See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Bullshitten – communiceren zonder belang te hechten aan de juistheid van informatie – is de afgelopen jaren een populair onderwerp van wetenschappelijk onderzoek geworden. Maar wie zijn die bullshitters? Waarom bullshitten ze? En wie lopen de meeste kans in de bullshit van een ander te trappen? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen.

Meer over dit thema vind je in hoofdstuk 6 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. 

Verwijzingen:

• Frankfurt, H.G. (2005). On Bullshit. Princeton and Oxford: Princeton University Press. 
• Littrell, S., Risko, E.F., & Fugelsang, J.A. (2021). ‘You can’t bullshit a bullshitter’ (or can you?): Bullshitting frequency predicts receptivity to various types of misleading information. British Journal of Social Psychology. https://doi.org/10.1111/bjso.12447
• Kowalchyk, M., Palmieri, H., Conte, E., & Wallisch, P. (2021). Narcissism through the lens of performative self-elevation. Personality and Individual Differences, 177(1), 110780. DOI: 10.1016/j.paid.2021.110780
• Pennycook, G., Allan Cheyne, J., Barr, N., Koehler, D.J., & Fugelsang, J.A. (2015). On the reception and detection of pseudo-profound bullshit. Judgment and Decision Making, 10(6), 549–563.
• Sarajlic, E. (2019). Bullshit, truth, and reason. Philosophia, 47(3), 865–879. https://doi.org/10.1007/s11406-018-9990-9

Genoemde weblink:

• Corporate Bullshit Generator

See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Het begrijpen van woorden en zinnen leidt nog niet automatisch tot het begrijpen van verhalen. Wat is ervoor nodig om samenhang in losse zinnen aan te brengen? Zijn samenhangende zinnen voldoende voor het overbrengen van een begrijpelijk verhaal? En hoe maken schrijvers (van boeken en scripts voor films) gebruik van onze drang naar samenhang? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen.

Meer over het begrijpen van verhalen vind je in de hoofdstukken 4 en 5 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. 

Verwijzingen:

• Bransford, J.D. & Johnson, M.K. (1972). Contextual prerequisites for understanding: Some investigations of comprehension and recall. Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior, 11, 717-726. DOI:10.1016/S0022-5371(72)80006-9
• Gordon, P. C., Grosz, B. J., & Gilliom, L. A. (1993). Pronouns, names, and the centering of attention in discourse. Cognitive Science, 17, 31 l-347. 
• Haviland, S.E., & Clark, H.H. (1974). What's New? Acquiring new information as a process in comprehension. Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior, 13, 512-521. 

See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Om taal te kunnen begrijpen is het belangrijk om de betekenis van woorden te kennen. Deze losse woorden moeten vervolgens geïnterpreteerd worden in de context waarin ze voorkomen, een zin. Hoe doen we dat? En welke informatie gebruiken we daarvoor? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen.

Meer over het begrijpen van woorden en zinnen vind je in hoofdstuk 2 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. 

Verwijzingen:

• Boot, A., Tjong Kim Sang, E., Dijkstra, K., & Zwaan, R.A. (2019). How the character limit affected the language usage in tweets. Palgrave Communications, 5, 76. https://www.nature.com/articles/s41599-019-0280-3
• Hulme, R.C., & Rodd, J.M. (2021). Learning new word meanings from story reading: The benefit of immediate testing. PeerJ 9:e11693. https://doi.org/10.7717/peerj.11693

Genoemde weblink:

• Speech Trump: https://youtu.be/XGChTEfeeC4

See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.

Fake news lijkt tegenwoordig overal te vinden te zijn, vooral op social media. Eigenlijk is fake news geen goede term en moeten we het hebben over onjuiste informatie. Waarom blijft onjuiste informatie hangen in ons geheugen? En hoe kunnen we daar wat aan doen? Aan de hand van recent psychologisch onderzoek bespreken Rolf en Anita antwoorden op deze vragen.

Meer over dit thema (en onder andere het Continued Influence Effect) vind je in hoofdstuk 7 van het boek Drang naar Samenhang: De Psychologie van het Begrijpen. In hoofdstuk 18 staat beschreven hoe je onjuiste informatie beter kunt herkennen. 

Verwijzingen:

• Deer, B. (2020). The Doctor Who Fooled The World: Science, Deception, and the War on Vaccines. Johns Hopkins University Press. 
• Pennycook, G., & Rand, D.J. (2021). The Psychology of Fake News. Trends in Cognitive Science, 25, 388-402. https://www.cell.com/trends/cognitive-sciences/fulltext/S1364-6613(21)00051-6
• Wakefield, A.J., Murch, S.H., Anthony, A., Linnell, J., Casson, D.M., Malik, M., Berelowitz, M., Dhillon, A.P., Thomson, M.A., Harvey, P., Valentine, A., Davies, S.E., Walker-Smith, J.A., (1998). Ileal-lymphoid-nodular hyperplasia, non-specific colitis, and pervasive developmental disorder in children. The Lancet, 351, 637-641. DOI: https://doi.org/10.1016/S0140-6736(97)11096-0

Genoemde weblinks:

• Website Retraction Watch
• Blogpost Rolf Zwaan over Wisdom of the Crowd

See acast.com/privacy for privacy and opt-out information.