We eindigen waar we zijn begonnen. Met Jim van Os, hoogleraar in de psychiatrie en voorzitter van de Divisie Hersenen van het Universitair Medisch Centrum Utrecht. Samen met hem blik ik terug op de vorige afleveringen en de dingen die daar zijn besproken. Alle kennis, expertise en ervaring geven een duidelijke richting voor de inrichting van de GGZ en de zorg in zijn algemeen. maar dan rest er nog één vraag: Hoe dan?

Hoe richt je het in en hoe organiseer je dat concreet? Jim verteld over het ambitieuze project GEM, waar ze gaan experimenteren met een compleet andere inrichting van de GGZ. Zonder wachtlijsten, zonder diagnoses en mét oog voor ervaring. 

Karina Raaijmakers is directeur Toezicht en Handhaving van de Nederlandse Zorg Autoriteit (NZa).  
Zorgverzekeraars en zorgkantoren leggen in contracten met zorgaanbieders vast welke zorg er geleverd wordt, tegen welke kwaliteit en welk tarief. De NZa bepaalt hoe zorgaanbieders zorg in rekening mogen brengen en wat de zorg (maximaal) mag kosten.  Daarbij controleren ze of deze partijen zich aan de regels houden.

Volgens Karina moet iedereen in Nederland erop kunnen vertrouwen dat er op tijd goede en betaalbare zorg beschikbaar is als je die nodig hebt. Om die garantie te kunnen bieden moet de samenwerking in de regio tussen de aanbieders, verzekeraars en het gemeentelijk domein worden gezocht. Dat betekent dat de inrichting van de zorg de komende jaren moet veranderen. Volgens Karina is dat een kwestie van meebewegen met enerzijds het maatschappelijk- en anderzijds het organisatorische belang. Hoe doen we dat? Welke rol heeft de NZa daarin? En hoe gaan we de zorg, specifiek de GGZ, toekomstbestendig inrichten?

De gezondheidszorg staat onder druk door een hogere levensverwachting, hogere eisen van patiënten en meer medische mogelijkheden. Om die reden wordt er snel naar technologie gekeken om de gezondheidszorg te verbeteren. Joris Jaspers is hoofd innovatie Medische Technologie bij het UMCU. Met zijn team houdt hij zich dagelijks bezig met het verbeteren en ondersteunen van het werk van zorgprofessionals, zodat zij iedere dag weer kunnen doen waar ze goed in zijn én willen doen; zorgen.  

Anne Marsman is psycholoog en behaalde onlangs haar PhD met haar proefschrift: Beyond dis-ease and dis-order; over de lange termijn gevolgen van ingrijpende gebeurtenissen in de jeugd in relatie tot mentale gezondheid. Specifiek legt ze de focus op de lichamelijk en psychofysiologische gevolgen van deze gebeurtenissen, met in het bijzonder de samenhang tussen lichaam en geest.

Anne worstelde jarenlang met een eetstoornis en zocht uiteindelijk hulp. Zo deed ze veel inzicht op over haarzelf, maar ook over de GGZ op. Die ervaringen gebruikt ze nu in haar werkt en verwerkte ze in haar proefschrift. Iets dat in de wetenschap vrij ongebruikelijk is. Een openhartig gesprek tussen twee zoekende psychologen over stigma, herstel en worstelen met mentale ontregeling.

Floortje Scheepers is kind- en jeugdpsychiater en hoogleraar innovatie in de GGZ aan het UMC Utrecht. Vanaf haar jonge jaren als psychiater zette Floortje regelmatig vraagtekens bij de modellen en protocollen in de GGZ. Want, als alle modellen en richtlijnen in de GGZ écht zouden werken, dan zouden niet zoveel mensen zoekende blijven. Volgens haar moeten we accepteren dat mensen ingewikkeld zijn en in de psychiatrie ophouden met ze te willen ordenen en vangen in labels. Mensen zijn adaptieve, complexe wezens die, als zij ontregelen, in verbinding met de ander tot herstel kunnen komen – ook als we de oorzaak van die ontregeling nooit helemaal kunnen doorgronden. De zorg, maar óók de samenleving moet uit deze ‘one size fits all’ manier van denken. Hoe ver zijn we daarmee? En hoe kunnen wij daar als individu aan bijdragen?

Esther van Fenema is psychiater, violiste, opinieschrijfster en politica bij NLBeter. Een partij ontstaan uit onvrede over de zorg. Haar frustratie is dat er veel geld binnen de zorg verkwist aan zaken die niks met het primaire patiënten proces te maken hebben. Esther geeft concrete oplossingen voor de problemen die spelen in de zorg. Zo worden volgens haar veel mensen die psychisch lijden ernstig verwaarloosd, terwijl de ‘lichte problematiek’ makkelijk wordt geholpen. Hoe kan dat? Ook hebben we het over het nemen van maatschappelijke verantwoordelijkheid, over hoe de (preventieve) gezondheidszorg faalt, en het gebrek aan leiderschap met lef in de zorg. 

Youri Lentjes werd bekend van het tv-programma ‘De beste singer songwriter van Nederland’. Zijn nummers gaan vaak over zijn eigen ervaringen met mentaal worstelen en zo werd zijn muziek al snel opgepikt door de GGZ. Nu werkt hij in de forensische kliniek in Den Dolder als sociotherapeut, net als zijn vriendin Karima. De eigen ervaringen die hij gedurende zijn leven opdeed neemt hij nu mee in zijn werk. We praten over het dagelijkse reilen en zeilen binnen de muren van een gesloten instelling. Over het meedraaien in een stramien als professional, terwijl je het persoonlijk heel anders zou willen doen. Worden mensen beter van gesloten instellingen? En zijn dingen als een separeercel nog noodzakelijk?

Martin Appelo is psycholoog, auteur, spreker en veelgevraagd tegenspreker. In deze aflevering pleit hij voor het terugbrengen van de dood in de Gezondheidszorg. Volgens hem zijn we in de zorg te ver doorgeschoten in het, koste wat het kost, willen redden van ieder leven. We moeten gaan accepteren dat lijden, en daarmee de dood, erbij horen. Daarbij geeft hij concrete handvaten voor het verbeteren van de huidige gezondheidszorg. Zo stelt hij voor te bezuinigen op preventie, een polikliniek voor moreel beraad op te richten en het vak ‘omgaan met lijden en stress’ verplicht te stellen in het basisonderwijs. 

Jos de Blok is de oprichter van stichting Buurtzorg. Een gigantisch succesvolle thuiszorgorganisatie met meer dan veertigduizend medewerkers. 5 Keer werd hij verkozen tot werkgever van het jaar en hoogleraren uit de hele wereld bezoeken hem voor zijn kennis. Dit alles heeft hij bereikt door te werken met zelfsturende teams. Volgens hem zijn managers in de zorg onzin en moet je professional gewoon hun werk laten doen. Hoe richt je de grootste en succesvolste zorgorganisatie van Nederland op? Jos vertelt het in deze aflevering. 

Jules Tielens werkte jarenlang als straatpsychiater tussen de dak- en thuislozen in Amsterdam. Later werd hij specialist op het gebied van psychose. Hij vertelt hoe het eraan toe gaan in een verward brein en hoe we ons daar als professional het beste tegenover kunnen verhouden. Als het gaat om het verbeteren van de zorg gelooft hij in kleinschalige trajecten met gedreven mensen. Wat verstaan we in de zorg onder écht vakmanschap?