Skwer im. Stefana Żeromskiego w Kielcach to wyjątkowe miejsce na mapie Kielc. Na niewielkiej przestrzeni w ciągu minionych dwóch wieków zaszły bardzo duże zmiany. Zarówno architektoniczne, jak i funkcjonalne, a nawet ideowe.
Kanonie, cerkiew, pomnik wdzięczności Armii Czerwonej, a obecnie monument upamiętniający żołnierzy Armii Krajowej - tak przez dziesięciolecia zmieniał się skwer im. Stefana Żeromskiego w Kielcach. - Pierwotnie ten teren był własnością dwóch kieleckich kanoników. Tuż po tuż po powstaniu styczniowym został zarekwirowany przez władze rosyjskie - mówi Krzysztof Myśliński, Świętokrzyski Wojewódzki Konserwator Zabytków.

Cerkiew
W latach 1867-1870 Rosjanie wznieśli prawosławną świątynię – Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego. Budynek wybudowano na należącym do kościoła katolickiego dawnym placu kanoników krakowskich. Tuż obok barokowej katedry Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. W związku z budową cerkwi wyburzono bramę krakowską przebiegającą nad dzisiejszą ulicą Jana Pawła II. Cerkiew miała górować nad miastem i dlatego z wież Pałacu Biskupów Krakowskich usunięto wysokie hełmy. Zdemontowano także pałacowe portale, które zostały przeniesione do budowanej świątyni. Cerkiew Wniebowstąpienia Pańskiego zaprojektował architekt Franciszek Ksawery Kowalski. Wybudowana na planie krzyża greckiego świątynia miała pięć kopuł. Mogła pomieścić ok. pół tysiąca wiernych. Cerkiew została wyświęcona 21 maja 1870 roku, a w 1885 roku świątynię wyniesiono do godności soboru. Podczas I wojny światowej świątynia w znacznym stopniu uległa zniszczeniu. Po wojnie, w latach 1920-1924, budynek był wykorzystywany jako rzymskokatolicki kościół garnizonowy. Po jego przeniesieniu do budynku byłej cerkwi prawosławnej pod wezwaniem św. Mikołaja (przy ulicy Chęcińskiej) sobór na obecnym Skwerze im. Stefana Żeromskiego ulegał dalszej dewastacji. Pod koniec lat 20-tych XX wieku zdecydowano o jego rozbiórce. Ostatecznie cerkiew pomiędzy obecnymi ulicami Wesołą i Jana Pawła II wyburzono w 1933 roku w ramach akcji rewindykacji cerkwi prawosławnych. - Okrągły plac, rosnące wokół niego kasztanowce doskonale dokumentują miejsce, w którym stała cerkiew - wskazuje Krzysztof Myśliński.

Pisarz i jego skwer
Jakie związki ze skwerem miał Stefan Żeromski? Pisarz mieszkał na stancji przy obecnym Placu Wolności. W drodze do gimnazjum mijał więc świątynię, która znajdowała się w sąsiedztwie Męskiego Gimnazjum Rządowego w Kielcach mieszczącego się w latach 1873-1915 w budynku przy ul. Jana Pawła II 5. Stefan Żeromski wspomina o cerkwi w utworze „Wybieg instynktu” z 1920 roku: „Działo się, - oczywiście, - w starem mieście Kielcach, za czasów moskiewskiego w niem rozbijania się i panoszenia. Byliśmy, - ósma klasa gimnazyalna, - pilnowani i strzeżeni, jak gromadka dziatek, którą należy trzymać nie byle jak w ryzach, żeby sobie snać jakiego kuku nie zadała. Po godzinie ósmej wieczorem nie wolno nam było pod żadnym pozorem wychodzić z domu i „znajdować się na ulicy”. Wyjątek stanowiły eskapady nocne ze starym nauczycielem matematyki i fizyki, Gracyanem Czarneckim, „na gwiazdy”, gdy, wyniósłszy na wzgórek obok cerkwi moskiewskiej jego własne lunety i przyrządy, zapalaliśmy się do astronomii.(...)”.

Pomniki
Po II wojnie światowej w miejscu Cerkwi Wniebowstąpienia Pańskiego wzniesiono pomnik Wdzięczności Armii Czerwonej. Obelisk odsłonięto 15 lipca 1945 roku. Dedykowany „bratniej” armii pomnik, decyzją z 1990 roku, miał zostać przeniesiony teren cmentarza żołnierzy Armii Czerwonej. W czasie demontażu uległ jednak poważnemu uszkodzeniu i ostatecznie został rozebrany. 20 sierpnia 2005 roku na skwerze im. Stefana Żeromskiego odsłonięto wysoki na sześć metrów pomnik Armii Krajowej autorstwa profesora Wincentego Kućmy. Wykonany z patynowanego brązu monument ma kształt łuku wyciętego w środku zarysem jodły (kryptonim „Jodła” nosił kielecki okręg, a w czasie akcji Burza – korpus Armii Krajowej). W podstawę pomnika wkomponowane zostały sylwetki partyzantów. Po obydwu stronach łuku wyryte są natomiast informacje o Polskim Państwie Podziemnym oraz o Armii Krajowej. Uroczystego odsłonięcia pomnika dokonali między innymi generał Antoni Heda „Szary”, pułkownik Kazimierz Załęski „Bończa” i major Edmund Majchrowicz „Sawan”. Kolejne zmiany na Skwerze im. Stefana Żeromskiego zaszły dekadę temu. Odnowiono alejki, posadzono zieleń. Zamontowano także biało-czerwone podświetlenie pomnika Armii Krajowej oraz maszt na flagę. Przebudowa została zaplanowana w taki sposób, aby zachować historyczną, XIX-wieczną oś miejską przebiegającą przez ulicę Głowackiego, Plac Wolności, ulicę Mickiewicza i skwer.

Historia znajdujących się w ścisłym centrum Kielc ulic Leśnej i Orlej jest bardzo długa. Sięga początku XIX wieku. Pierwotnie były to polne, gruntowe ulice zapewniające transport towarów na Rynek.

Ulica Leśna
Ulica Leśna pierwotnie łączyła się z Piotrkowską. Dziś ulice rozdziela Plac Konstytucji 3 Maja. Przy ulicy Leśnej znajdowały się między innymi pierwsze placówki oświatowe w Kielcach. W okresie międzywojennym przy ulicy Leśnej wzniesiony został budynek Męskiego Seminarium Nauczycielskiego zaprojektowany przez Wacława Nowakowskiego. Wraz z nim, w pierzei ulicy Leśnej, powstała Szkoła Ćwiczeń dla uczniów tej placówki. W latach 60-tych XX wieku budynek seminarium stał się siedzibą Wyższej Szkoły Pedagogicznej przekształconej w Akademię Świętokrzyską, a następnie w Uniwersytet Jana Kochanowskiego. W latach 70-tych minionego wieku budynki zostały nadbudowane, co sprawiło, że ich pierwotny wygląd znacząco się zmienił. Obecnie planowana jest przebudowa jednego z budynków, a drugi prawdopodobnie zostanie wyburzony i zastąpiony biurowcem. Przy ulicy Leśnej znajdowały się także łaźnie. - Wodę do nich czerpano z Silnicy i odprowadzano do tej niewielkiej rzeczki - mówi Krzysztof Myśliński. - Z kolei przy odcinku Leśnej wiodącym w stronę ulicy Małej znajdował się zajazd oraz stajnie i wozownia - dodaje..

Ulica Orla
Ulica Orla łączy Kozią (dawniej Świętokrzyską) z Warszawską. Pierwotnie była uliczką bez nazwy – gospodarczą, oddzielającą posesje mieszczańskie znajdujące się przy Rynku od niezabudowanych terenów miasta. Gdy została w naturalny sposób wytyczona oddzielała centrum Kielc od niemalże rolniczych wówczas terenów sąsiadujących z Silnicą. Przy Orlej zabudowa pojawiła się w XIX wieku. W murowanym, parterowym budynku przy ulicy Orlej 4 w XVIII wieku mieścił się browar Mozalskiego. Wcześniej ulica była zatyłkiem zapewniającym dostęp do znacznie wcześniej wybudowanych kamienic znajdujących się na północnej pierzei kieleckiego Rynku, w których obecnie mieści się między innymi Muzeum Dialogu Kultur. Ulica Orla była także na zapleczu pochodzącej z XVIII wieku kamienicy Kosterskich, w której funkcjonowało gimnazjum żeńskie z pierwszą w mieście salą gimnastyczną. Obecnie, na parterze budynku przy Rynku 5, mieszczą się najstarsze w Kielcach „Delikatesy” istniejące od 1954 roku. - Na strychu kamienicy mieściło się obserwatorium astronomiczne. Nie takie, jakie znamy dzisiaj, ale z niego Władysław Kosterski-Spalski obserwował niebo – mówi Krzysztof Myśliński, Świętokrzyski Wojewódzki Konserwator Zabytków.

Historia kieleckich ulic
Które ulice w Kielcach są najstarsze? Skąd wzięły się ich nazwy? Co przed laty się przy nich znajdowało, a czego obecnie już nie zobaczymy? Kiedy ulice zostały zabrukowane, a kiedy pojawił się na nich asfalt? W którym roku na ulicach Kielc zamontowano pierwsze latarnie? Odpowiedzi nie tylko na te pytania znajdą Państwo w filmowym cyklu „Historia kieleckich ulic”. O tym, jak zmieniały się kieleckie ulice specjalnie dla Radia Kielce opowiada Krzysztof Myśliński - Świętokrzyski Wojewódzki Konserwator Zabytków, historyk sztuki i muzealnik. Na filmową opowieść będącą podróżą w czasie, wzbogaconą archiwalnymi i aktualnymi fotografiami, zapraszamy w piątki po godz. 14 na radiokielce.pl.

Prawdopodobnie ma ponad tysiąc lat. Znajduje się w jednej z najstarszych części Kielc. Przez lata stanowiła trakt prowadzący na Pomorze i Kujawy. W kolejnym odcinku cyklu „Historia kieleckich ulic” przedstawiamy ulicę 1 Maja.
Ulica 1 Maja to obecnie jedna z dłuższych ulic w Kielcach. Łączy rondo Gustawa Herlinga-Grudzińskiego u zbiegu ulic Czarnowskiej, Okrzei i Paderewskiego oraz Alei IX Wieków Kielc z ulicą Łódzką. Przebiega nad liniami kolejowymi nr 8 (Warszawa - Kraków) oraz nr 61 (Kielce Główne - Fosowskie).Rok powstania ulicy 1 Maja nie jest znany, ale prawdopodobnie ma ona ponad tysiąc lat. Wraz z ulicą Piotrkowską obecna ulica 1 Maja stanowiła trakt prowadzący na Kujawy. W Kielcach, na rogu ulic Bodzentyńskiej i 1 Maja (obecnie fragment ten ul. Piotrkowska), powstawała wówczas najstarsza część miasta. W tym także Rynek.
Do końca XIX wieku ulica 1 Maja stanowiła wylot z miasta. W kolejnych dekadach, szczególnie na początku XX wieku, na sąsiadujących z nią terenach ulokował się przemysł. Ulica 1 Maja zaczęła wówczas łączyć Kielce z Herbami.W latach 50. XX wieku rozpoczęto budowę wiaduktu nad torami kolejowymi. To zmieniło jej charakter – z ulicy miejskiej na tranzytową. W późniejszych latach ulica 1 Maja zaczęła jednak stopniowo tracić status ważnej arterii miejskiej. Zwłaszcza po oddaniu do użytku nowej ulicy w północnej części miasta w relacji wschód-zachód – Łódzkiej.
W latach 2009-2013 ulica 1 Maja została gruntownie zmodernizowana. W miejsce Mostu Herbskiego wybudowano zupełnie nowy przejazd nad torami kolejowymi. Rozbudowano także skrzyżowania ulicy 1 Maja z ulicami Herbską, Pawią, Marii Skłodowskiej-Curie i Jagiellońską, a także zupełnie nową ulicą – Gosiewskiego i nowym fragmentem ulicy Zagnańskiej.Jednym z charakterystycznych miejsc przy ulicy 1 maja jest wybudowany na początku XX wieku kościół pod wezwaniem Świętego Krzyża w Kielcach.

Historia kieleckich ulic
Które ulice w Kielcach są najstarsze? Skąd wzięły się ich nazwy? Co przed laty się przy nich znajdowało, a czego obecnie już nie zobaczymy? Kiedy ulice zostały zabrukowane, a kiedy pojawił się na nich asfalt? W którym roku na ulicach Kielc zamontowano pierwsze latarnie? Odpowiedzi nie tylko na te pytania znajdą Państwo w filmowym cyklu „Historia kieleckich ulic”. O tym, jak zmieniały się kieleckie ulice specjalnie dla Radia Kielce opowiada Krzysztof Myśliński - Świętokrzyski Wojewódzki Konserwator Zabytków, historyk sztuki i muzealnik. Na filmową opowieść będącą podróżą w czasie, wzbogaconą archiwalnymi i aktualnymi fotografiami, zapraszamy w piątki po godz. 14 na oraz na profil Radia Kielce na portalu YouTube.

Ulice Mała i Duża w Kielcach powstały mniej więcej w tym samym okresie. Stanowiły przedłużenie dawnej ulicy Bożęckiej (obecnie ul. Bodzentyńska). Prowadziły na Wzgórze Zamkowe i dalej w stronę Krakowa.

Ulica Mała w Kielcach
W 1825 roku ulica Mała stała się ulicą Zamkową, a następnie zmieniono jej nazwę – w nawiązaniu do Wzgórza Zamkowego, do którego wiodła – na ul. Mała Zamkowa. Po drugiej wojnie światowej nazwa ponownie została zmieniona – na ulicę Jana Kilińskiego, jednego z bohaterów powstania kościuszkowskiego. Na rogu ulic Małej i Pocztowej, w piętrowej kamienicy z charakterystyczną kopułą, Kazimierz Smoleński, karmelarz z Warszawy, założył słynną cukiernię, która funkcjonowała jeszcze w latach 70- tych XX wieku.

Ulica Duża w Kielcach
Ulica Duża, w odróżnieniu od ulicy Małej, była jednym z głównych traktów komunikacyjnych w Kielcach – stanowiła wylot w stronę Krakowa. Od 1668 roku obecna ulica Duża była ulicą Wielką. Wiodła wówczas od Rynku do Bramy Krakowskiej otwierającej biskupią część Kielc. Po 1818 roku, kiedy Kielce stały się na kilka lat stolicą województwa krakowskiego, ulica Wielka została przemianowana na Krakowską. W planie Kielc z 1882 roku ponownie widniała natomiast nazwa „ul. Duża”. W 1918 roku, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, ulicę Krakowską zastąpiła Aleja Trzeciego Maja, która wiodła aż do cmentarza przy obecnej ulicy Ściegiennego. Natomiast współczesny odcinek ulicy Dużej został podzielony na mniejsze uliczki: Pierackiego i Bandurskiego. Po drugiej wojnie światowej wojnie ulica Duża została przemianowana na ulicę Generała Karola Świerczewskiego. Do nazwy „Duża” wrócono w latach 90-tych minionego wieku. Przy ulicy Dużej powstały pierwsze księgarnie i drukarnie. Między innymi drukarnia Ignacego Balintha (od 1818 r.) i księgarnia Leona Możdżeńskiego (od 1846 r.). Na ulicy Dużej znajdowała się także apteka Stefana Artwińskiego, prezydenta Kielc w latach 1934-1939.

Historia kieleckich ulic
Które ulice w Kielcach są najstarsze? Skąd wzięły się ich nazwy? Co przed laty się przy nich znajdowało, a czego obecnie już nie zobaczymy? Kiedy ulice zostały zabrukowane, a kiedy pojawił się na nich asfalt? W którym roku na ulicach Kielc zamontowano pierwsze latarnie? Odpowiedzi nie tylko na te pytania znajdą Państwo w filmowym cyklu „Historia kieleckich ulic”. O tym, jak zmieniały się kieleckie ulice specjalnie dla Radia Kielce opowiada Krzysztof Myśliński - Świętokrzyski Wojewódzki Konserwator Zabytków, historyk sztuki i muzealnik. Na filmową opowieść będącą podróżą w czasie, wzbogaconą archiwalnymi i aktualnymi fotografiami, zapraszamy w piątki po godz. 14 na oraz na profil Radia Kielce na portalu YouTube.

Plac Najświętszej Marii Panny w Kielcach – historię tego miejsca przedstawiamy w kolejnym odcinku cyklu „Historia kieleckich ulic”.
Początki placu, przy którym znajduje się Bazylika Katedralna pod wezwaniem Najświętszej Panny Marii, są datowane na 1803 rok. Jak informuje portal fotopolska.eu w budynku z nr 1 pierwotnie mieścił się zajazd, okazała austeria wybudowana w czasach renesansu nosząca nazwę „Domu pod Krakowiakami”, którą można uznać za pierwszy hotel w Kielcach.  Dom przetrwał do dziś, był jednak wielokrotnie rozbudowywany. Sąsiadowały z nim murowane stajnie i piwnice.  Do 1789 roku budynek był zarządzany przez starostę biskupa i służył gościom kieleckiego zamku. Później mieściły się w nim rozmaite urzędy. Na północnej pierzei dzisiejszego Placu Najświętszej Marii Panny znajdowały się domy bakalarza, organisty, kantoria, służby kościelnej oraz szkoła kolegiacka. Na wschodniej pierzei Placu Najświętszej Marii Panny, przy ulicy Jana Pawła II, znajduje się budynek Kurii Biskupiej (z XVIII wieku).Od XIX wieku plac pełnił funkcję miejsca targowego. We wtorki i piątki odbywały się jarmarki, a w niedziele i dni odpustowe handlowano wyrobami ludowymi i dewocjonaliami. Plac służył także zgromadzeniom, odbywały się na nim także uroczystości religijne i patriotyczne.W październiku 1999 roku we wschodniej części Placu Najświętszej Marii Panny, przed bazyliką, stanął pomnik księdza Jerzego Popiełuszki. Na początku XXI wieku przeprowadzono remont placu przywracając terenowi przy katedrze historyczny charakter architektoniczny zaburzony w okresie PRL.
Które ulice w Kielcach są najstarsze? W jakim tempie tworzył się komunikacyjny układ miasta? Skąd wzięły się nazwy ulic? Co się przed laty przy nich znajdowało, a czego już dzisiaj nie zobaczymy? Kiedy ulice zostały zabrukowane, a kiedy pojawił się na nich asfalt? W którym roku na ulicach Kielc zamontowano pierwsze latarnie? Odpowiedzi nie tylko na te pytania znajdą Państwo w cyklu „Historia kieleckich ulic”. Na filmową opowieść będącą podróżą w czasie, wzbogaconą archiwalnymi i aktualnymi fotografiami, zapraszamy w piątki po godz. 14 na radiokielce.pl (https://radiokielce.pl/historia-kieleckich-ulic/) oraz na profil Radia Kielce na portalu YouTube: https://www.youtube.com/playlist?list=PLBnKgQ7-yqU4coviOtCk24YYikQ_aAdid

Które ulice w Kielcach są najstarsze? W jakim tempie tworzył się komunikacyjny układ miasta? Skąd wzięły się nazwy ulic? Co się przed laty przy nich znajdowało, a czego już dzisiaj nie zobaczymy? Kiedy ulice zostały zabrukowane, a kiedy pojawił się na nich asfalt? W którym roku na ulicach Kielc zamontowano pierwsze latarnie? Odpowiedzi nie tylko na te pytania znajdą Państwo w cyklu „Historia kieleckich ulic”. Na filmową opowieść będącą podróżą w czasie, wzbogaconą archiwalnymi i aktualnymi fotografiami, zapraszamy w piątki po godz. 14 na radiokielce.pl (https://radiokielce.pl/historia-kieleckich-ulic/) oraz na profil Radia Kielce na portalu YouTube: https://www.youtube.com/playlist?list=PLBnKgQ7-yqU4coviOtCk24YYikQ_aAdid

Które ulice w Kielcach są najstarsze? W jakim tempie tworzył się komunikacyjny układ miasta? Skąd wzięły się nazwy ulic? Co się przed laty przy nich znajdowało, a czego już dzisiaj nie zobaczymy? Kiedy ulice zostały zabrukowane, a kiedy pojawił się na nich asfalt? W którym roku na ulicach Kielc zamontowano pierwsze latarnie? Odpowiedzi nie tylko na te pytania znajdą Państwo w cyklu „Historia kieleckich ulic”. Na filmową opowieść będącą podróżą w czasie, wzbogaconą archiwalnymi i aktualnymi fotografiami, zapraszamy w piątki po godz.14 na radiokielce.pl (https://radiokielce.pl/historia-kieleckich-ulic/) oraz na profil Radia Kielce na portalu YouTube: https://www.youtube.com/playlist?list=PLBnKgQ7-yqU4coviOtCk24YYikQ_aAdid