Dës Kéier geet et ëm coifféiert Vokaler, eng Kappbedeckung a Fransousen, déi Saachen upassen.

S: D’Caroline Döhmer ass Proff fir lëtzebuergesch Grammaire an Orthografie op der Uni Lëtzebuerg an erzielt eis - wéi den Numm vun der Emissioun et scho verréit - "E puer Wierder iwwer Wierder“. Gudde Mëtteg Caroline!

C: Moien alleguer, moie Simon!

S: Den Zinniklos war do an huet eis eng laang Episod matbruecht!

C: Jo, ech war en plus an der Virbereedung an esou ee Rabbit hole gefall, dass ech d'Inhalter op zwou Episoden hu missen opdeelen!

S: Eisen éischten Zweedeeler also!

C: Genee, haut maache mer en Deel iwwer den Hittchen an nächst Woch deen 2. Deel!

S: Mer schwätzen also iwwer den Hittchen?

C: Genee! Haut schwätze mer iwwer Hittercher, also iwwer den Hittchen. Net direkt iwwer d'Kleedungsstéck, mee och iwwer Orthografie an iwwer déi franséisch Orthografie. A mer starte lass. Den Hittchen ass fir d' éischt emol am Lëtzebuergesche e super Wuert, well et ass den Diminutiv vun Hutt. A mir hunn hei erëm ganz typesch, wéi am Lëtzebuergeschen, e Vokalwiessel. Mer komme vun U zu I, wéi mer zum Beispill och hunn bei Kuch-Kichelchen oder Duch-Dichelchen.

S: Awer ass dat haut, wat s de alles erziele wollts?

C: Nee, ech wollt nämlech haut och op den Hittchen agoen, fir den Accent circonflexe. Dass mer dat nämlech Hittchen nennen, fannen ech esou léif am Fong. Also wéi wann een einfach esou e Vokal huet an deen huet elo eng Kappbedeckung.

S: Deen huet elo e klengen Hutt op.

C: A well et ganz kleng ass, nenne mer dat Hittchen.

S: Hu mer dann net méi oft Saachen, déi mer mat engem "chen" benotzen?

C: Jo, effektiv, mir soe jo och Pinktelcher um A oder e Pinktelchen um I. Oder beim Spillen hu mer eng Zweetchen an eng Véiertchen, mer kafen eng Aachtchen asw. Diminutiv hu mer genuch! Vill méi interesséiert mech awer den Accent circonflexe, also den Hittchen als klengt Zeechen um Vokal, wéi mir en och am Lëtzebuergesche benotzen.

S: Dat ass dach bei Wierder aus dem Franséischen?

C: Genee, dat ass natierlech e Reflex vum Franséischen.

S: Do gouf et dach elo och iergendeng Ännerung, datt iergendwou den Hittche fakultativ ass?

C: Jo, richteg. An zwar interesséieren ech mech natierlech dofir, wat maache se a Frankräich mat orthografesche Reformen? Also déi si jo normalerweis bei sou grousse Kultursprooche lues mam Reforméieren, déi di sech ganz schwéier mat orthografesche Reformen. An do ass natierlech och d'Fro, wat hu si geännert? A wéi ass do de Reflex op Wierder am Lëtzebuergeschen? Krus du déi Ännerung am Franséische konkreet mat?

S: ____

C. An do muss ech soen, war ech an den Le Robert online gaangen an dat ass esou léif, deen éischte Saz, deen ech beim Accent circonflexe do gelies hunn, deen ass "L'accent circonflexe peut coiffer les voyelles A, E, I, O et U." En Hittchen als Coiffure op engem Vokal! Ech muss mer dat onbedéngt verhalen, dass déi Vokaler do coifféiert sinn.

S: Wonnerschéin!

C: An dann "Son emploi particulièrement arbitraire et incohérent est à l'origine de nombreuses hésitations." Sou, wat steet elo hei? Okay, mir hunn also quasi eng Coiffure op engem Vokal an da steet do "particulièrement arbitraire", dat heescht et ass iwwerhaapt net kloer, wéini e kënnt, "incohérent", et gëtt iwwerhaapt keng Systematik an e féiert dozou, dass ganz vill Leit zécken, wou en elo kënnt a wou en net kënnt.

S: Ech sinn do och oft onsécher, ausser bei Wierder, déi een oft schreift a liest.

C: Also ech fannen dat scho relativ staark vun engem Dictionnaire, fir do esou Positioun ze bezéien. Also fir ze soen, e mécht guer net esou vill Sënn bei ville Wierder, en ass richteg schwéier ze setzen, awer ech muss mer einfach verhalen, dass do coifféiert gëtt.

S: An wat gouf dann elo geännert? Oder wéi eng Wierder hunn nach ëmmer de Circonflexe?

C: Do ass elo eng Ännerung dobäikomm – schonn 1990, an deem Sënn, dass e fakultativ ass um I an um U. Dat ass nees opgerullt ginn, well et säit 2016 och am Enseignement fakultativ benotzt gëtt.

S: Firwat ginn am Fong Saache fakultativ gemaach?

C: Dat ass eng gutt Fro. Déi stelle mir eis och ëmmer am Conseil vun der Lëtzebuerger Orthografie. A ganz oft geet et drëm, fir lues Ännerungen anzeféieren. Also fir keng Leit virun de Kapp ze stoussen. An heiansdo maachen och zwou Erklärunge Sënn. An da soe mer, wann Der éischter Erklärung A huelt oder éischter eng etymologesch Schreifweis, da kënnt Der Variant A huelen. Wann Der awer nei léiert oder gäre méi eng adaptéiert modern Schreifweis hätt, da kënnt Der och Variant B huelen. Also ganz oft ass Varianteschreiwung ganz praktesch, well ee sech net direkt ëmgewinne muss an een eng méi héich Warscheinlechkeet huet, dass et richteg geschriwwen ass. An normalerweis sinn déi zwou Varianten och gutt ze erklären, eng ass meeschtens méi traditionell an eng méi modern.

S: A fir wat steet deen Hittchen iwwerhaapt?

C: Ech kéint elo nach ganz laang weider erzielen, mee ech mengen, ech muss en Deel 2 maachen! Do kann ech da méi genee drop agoen, firwat a wéi a wat a wéi eng Wierder dat am Lëtzebuergesche betrëfft. Dofir maache mer d'nächst Woch op dëser Plaz weider!

S: Da soe mer merci a si ganz gespaant op den zweeten Deel vun der Hittchen-Episod!

C: Merci och a mäi Schlusswuert ass: Äddi!