394 – Honderd jaar na zijn dood: de schrijnende actualiteit van Lenin

De eerste heerser van de Sovjet-Unie, Vladimir Iljitsj Oeljanov, leefde van 22 april 1870 tot 21 januari 1924. Honderd jaar na zijn dood lijkt hij bijna vergeten, maar is relevanter en actueler dan ooit. Jaap Jansen en PG Kroeger vertellen over zijn leven en werk, zijn politieke en wereldwijde erfenis en zijn opmerkelijke actualiteit in de 21e eeuw.   

***

Betrouwbare Bronnen is mede mogelijk gemaakt met donaties van luisteraars die we hiervoor hartelijk danken. Word ook vriend van de show!

Deze aflevering bevat een advertentie van voor Eneco. Ga naar eneco.nl/test om te zien of Eneco Dynamisch bij jou past.

Heb je belangstelling om in onze podcast te adverteren of ons te sponsoren? Zend een mailtje naar [email protected] en wij nemen contact met u op

Op sommige podcast-apps kun je niet alles lezen. De complete tekst en een overzicht van al onze eerdere afleveringen vind je hier

***

Lenin - de schuilnaam van de revolutionair, verwijzend naar de Siberische rivier de Lena - groeide op in een gezin van ongekende sociale mobiliteit vanuit een lijfeigenenfamilie tot in de erfelijke adelstand. De executie van zijn broer als complotpleger tegen de tsaar deed de scholier radicaliseren en dat proces is heel zijn leven voortgegaan.    

Hij was een theoreticus voor wie de leer van Marx en diens toekomstvisioenen een abstracte werkelijkheid vormden. Het socialistische ideaal mocht wat hem betreft slechts door een kleine voorhoede en met geweld van bovenaf gerealiseerd worden. Daarin was hij een buitengewoon pragmatisch leider.

Je kon immers met iedereen een alliantie sluiten die dat theoretisch ‘absoluut ware’ dichterbij hielp brengen. Van Kaiser Wilhelm II tot een aartskapitalist als Herbert Hoover – de meest uiteenlopende bondgenoten benutte hij voor zijn machtsstreven.   

Eenmaal aan de macht - na bijna twee decennia van ballingschap buiten Rusland - was hij een meedogenloos tiran. Burgeroorlogen, hongersnoden en repressie waren middelen waar hij niet voor terugschrok om de macht van ‘de partij' te vestigen en onstuitbaar te maken. Tegelijk schetste Lenin een propaganda-imago van het meest progressieve, cultureel innovatieve en het volk brood, vrijheid, elektrificatie en gelukbrengend regime in de wereldgeschiedenis.   

Zijn opvolger Stalin heeft zich altijd in opmerkelijke bescheidenheid "leerling van de grote Lenin" genoemd. Hij bouwde een persoonscultus op rond de voorganger die vooral natuurlijk hemzelf legitimeerde. Hoe Stalin in de laatste twee jaar daadwerkelijk omging met de stervende Lenin is een ander verhaal; een gruwelsprookje.   

Lenin bleef de icoon, zeker na de destalinisatie. Ook Michail Gorbatsjov onderstreepte altijd zijn verering voor de oprichter van de Sovjet-Unie. En Vladimir Poetin? Die verfoeit Lenin en maakt hem daarmee in deze tijd ineens hoogst actueel.  

Lenin was immers de doodgraver van het Russische imperium en schonk onderworpen volkeren van de tsaar hun soevereiniteit in aanloop naar de 'wereldrevolutie' van Karl Marx. Poetin herstelt allengs de reputatie van Stalin als 'wreed doch krachtdadig redder' en spiegelt zich aan de meest repressieve Tsaren als Nicolaas I en Alexander III. Hun rijk werd door Lenin verwoest en diens faam werd door Gorbatsjov gekoesterd.    

Des te opvallender is het dat Poetin nadrukkelijk en bewust verbergt dat hij zelf op niemand zo lijkt als op Lenin. Zijn tactiek om de macht te grijpen en methode van heersen zijn puur leninistisch.  

Zoals ook de politieke strategie van de extreemrechtse en extreemlinkse groeperingen die Poetin in Europa steunt leninistisch pur sang is. Diens methodieken van permanente radicalisering, argwaan en zuiveringen én diens opportunisme en killersinstinct zien wij dezer dagen opnieuw op het politieke toneel.

***

Verder lezen

Victor Sebestyen - Lenin, leven en legende

***

Verder kijken

Zie en hoor Lenin spreken: "Wat is Sovjetmacht?"

Bertrand Russel over zijn ontmoeting met Lenin in 1920

Poetin: "Lenin legde een tijdbom onder Rusland"

Poetin bezoekt de opgebaarde Michail Gorbatsjov

***

Verder luisteren

21 - Poetins rolmodel Tsaar Nicolaas I

19 - Anne Applebaum: Poetin en de destabilisering van het Westen

188 - De ondergang van de Sovjet-Unie: 1991, het jaar waarin Gorbatsjov in de afgrond staart en Poetin gemeenteambtenaar wordt

253 - Poetins bizarre toespraak: hoe de president de geschiedenis van Oekraïne herschrijft

354 - Eenzaamheid, machtsstrijd en repressie in het Russische rijk van Poetin, Stalin en tsaar Nicolaas II

257 - Het machtige Rusland als mythe: hoe 'speciale militaire operaties' een fiasco werden

258 - De kille vriendschap tussen Rusland en China

248 - Oekraïne en de eeuwenoude vriendschap tussen Duitsland en Rusland

346 - Alle Menschen werden Brüder!

***

Tijdlijn

00:00:00 – Deel 1

00:34:33 - Deel 2

00:55:40 - Deel 3

01:19:16 - Einde

Zie het privacybeleid op https://art19.com/privacy en de privacyverklaring van Californië op https://art19.com/privacy#do-not-sell-my-info.