कालियामर्दन: जेव्हा कृष्णाने विषाच्या फण्यावर केले नृत्य!

वृंदावनाची जीवनदायिनी यमुना नदी... पण तिचा एक डोह असा होता, ज्याच्या केवळ वाफेने आकाशात उडणारे पक्षीही मरून पडत होते. त्या डोहाचे पाणी विषाने काळे झाले होते आणि त्यात कोणीही पाऊल ठेवण्याची हिंमत करत नव्हते. कारण त्या डोहात राहत होता, शंभर फण्यांचा महाभयंकर कालिया नाग. ही कथा आहे, त्या अहंकारी नागाचा गर्व उतरवून, यमुनेला पुन्हा शुद्ध करणाऱ्या भगवान श्रीकृष्णाच्या अद्भुत पराक्रमाची.

एके दिवशी, श्रीकृष्ण आपल्या मित्रांसोबत यमुनेच्या काठी चेंडू खेळत होते. खेळता-खेळता त्यांचा चेंडू त्याच विषारी डोहात जाऊन पडला. सर्व मित्र घाबरले, कारण त्यांना माहित होते की आता चेंडू परत मिळवणे अशक्य आहे. पण श्रीकृष्ण तर लीला करण्यासाठीच आले होते. आपल्या मित्रांना निराश पाहून आणि यमुनेला त्या राक्षसाच्या तावडीतून सोडवण्यासाठी, कृष्णाने क्षणाचाही विचार न करता, काठावरच्या उंच कदंब वृक्षावरून त्या विषारी डोहात उडी मारली.

कृष्णाने पाण्यात उडी घेताच, जणू काही भूकंप झाला. पाण्याचा तो विषारी डोह खवळला. आपल्या घरात झालेल्या या अतिक्रमणामुळे क्रोधित झालेला कालिया नाग आपल्या शंभर फण्यांमधून विषारी फुत्कार टाकत बाहेर आला. त्याने आपल्या शक्तिशाली शरीराने कृष्णाला वेढा घातला आणि दाबण्याचा प्रयत्न करू लागला.

काठावर उभे असलेले नंदबाबा, यशोदा आणि संपूर्ण गावकरी आपल्या लाडक्या कान्हाला मृत्यूच्या विळख्यात पाहून आक्रोश करू लागले. त्यांचे प्राण कंठाशी आले.

आपल्या भक्तांची ही व्याकुळता पाहून, कृष्णाने आपले विराट रूप प्रकट केले. त्यांनी आपले शरीर इतके वाढवले की, कालिया नागाला आपला विळखा सोडावाच लागला. मोकळे होताच, कृष्ण सहज उडी मारून त्या नागाच्या शंभर फण्यांवर जाऊन उभे राहिले. आणि मग सुरू झाले, एक अद्भुत 'तांडव नृत्य'!

श्रीकृष्णाच्या पायांच्या प्रत्येक प्रहाराने कालिया नागाचा अहंकार आणि विष ठेचले जाऊ लागले. तो रक्त ओकू लागला. शेवटी, जेव्हा त्याचा सर्व गर्व गळून पडला, तेव्हा त्याने आणि त्याच्या पत्नींनी (नागपत्नींनी) श्रीकृष्णाला शरण जाऊन आपल्या प्राणांची भिक्षा मागितली.

या भागात ऐका:

• वृंदावनची यमुना नदी विषारी का झाली होती?

• कालिया नाग कोण होता आणि तो मुळात गरुडाला घाबरून यमुनेत का लपला होता?

• श्रीकृष्णाने कालिया नागाच्या फण्यांवर उभे राहून त्याचे मर्दन (गर्वहरण) कसे केले?

• शरणागती पत्करल्यावर कृष्णाने कालियाला ठार न मारता त्याला कोणती आज्ञा दिली?

ही कथा केवळ एका राक्षसाच्या वधाची नाही, तर ती आहे आपल्या मनातील अहंकार आणि द्वेषाच्या विषावर मिळवलेल्या विजयाची. चला, ऐकूया श्रीकृष्णाच्या सर्वात प्रसिद्ध लीलांपैकी एक, 'कालियामर्दन'.