જોસેફ હેલરની 1961માં પ્રકાશિત થયેલી નવલકથા "કેચ-22" એ વીસમી સદીના સૌથી પ્રભાવશાળી અને વિનોદી યુદ્ધ-વિરોધી ઉપન્યાસોમાંની એક છે. બીજા વિશ્વ યુદ્ધના સમયગાળા દરમિયાન, ઇટાલીમાં તૈનાત અમેરિકન બોમ્બર સ્ક્વોડ્રનના કમનસીબ સૈનિકોના સમૂહ, ખાસ કરીને કેપ્ટન જોન યોસારિયન (John Yossarian)ના દૃષ્ટિકોણથી કહેવાયેલી આ વાર્તા, યુદ્ધની નિરર્થકતા, અમલદારશાહીની ગાંડપણ અને અસ્તિત્વના દંભી નિયમો પર ધારદાર કટાક્ષ કરે છે.

"કેચ-22" તેની અનોખી શૈલી, કાળા રમૂજ (dark humor) અને જટિલ થીમ્સ માટે જાણીતી છે:

• યુદ્ધ-વિરોધી સંદેશ: આ નવલકથા યુદ્ધની ભયાનકતા અને તેના માનવીય ખર્ચનું સ્પષ્ટ ચિત્રણ કરે છે, પરંતુ તેને ગંભીરતાને બદલે અતિવાસ્તવિક અને હાસ્યજનક પરિસ્થિતિઓ દ્વારા રજૂ કરે છે. તે યુદ્ધની અમાનવીયતા અને સત્તાના દુરુપયોગ પર સચોટ પ્રહાર કરે છે.
• "કેચ-22" શબ્દનો ઉદ્ભવ: આ નવલકથાએ "કેચ-22" શબ્દને લોકપ્રિય બનાવ્યો, જે એક દ્વિધાપૂર્ણ, અશક્ય અને પરસ્પર વિરોધાભાસી પરિસ્થિતિનું વર્ણન કરે છે જ્યાં કોઈ પણ વિકલ્પ પસંદ કરવાથી વ્યક્તિ હારી જાય છે. ઉદાહરણ તરીકે, જો સૈનિક પાગલ હોવાનો દાવો કરે તો તેને ઉડાડવાથી મુક્તિ મળી શકે, પરંતુ જો તે મુક્તિ મેળવવા માટે પાગલ હોવાનો દાવો કરે, તો તેનો અર્થ એ કે તે પાગલ નથી, કારણ કે પાગલ વ્યક્તિ પોતાને બચાવવાનો પ્રયાસ કરતો નથી. આ યુદ્ધની તર્કહીનતાનું પ્રતિક બની ગયું છે.
• અમલદારશાહી અને સત્તાની ટીકા: હેલર સૈન્ય અને સરકારી અમલદારશાહીની નિરર્થકતા અને ક્રૂરતા પર આકરો કટાક્ષ કરે છે, જ્યાં નિયમો અને પ્રણાલીઓ માનવતા કરતાં વધુ મહત્વપૂર્ણ બની જાય છે.
• અસ્તિત્વવાદી થીમ્સ: નવલકથા જીવનની અર્થહીનતા, ભય અને અનિશ્ચિતતા જેવી અસ્તિત્વવાદી થીમ્સને પણ સ્પર્શે છે, કારણ કે પાત્રો યુદ્ધના આઘાત અને મૃત્યુના સતત ભયનો સામનો કરે છે.
• વ્યંગાત્મક અને બિનરેખીય શૈલી: "કેચ-22" તેની બિનરેખીય કથા અને વારંવાર બદલાતા દૃષ્ટિકોણ માટે પ્રખ્યાત છે, જે વાચકને પાત્રોની ગાંડપણ અને યુદ્ધની અરાજકતાનો અનુભવ કરાવે છે.

આમ, "કેચ-22" માત્ર એક યુદ્ધ નવલકથા નથી, પરંતુ એક કાળી કોમેડી છે જે માનવીય સ્થિતિ, સત્તાના ભ્રષ્ટાચાર અને તર્કહીનતા પર કાયમી ટિપ્પણી કરે છે, અને તે આજે પણ એટલી જ પ્રસ્તુત છે જેટલી તે પ્રકાશિત થઈ ત્યારે હતી.