मांडव ऋषींची कथा – अन्याय, शाप आणि कर्मन्यायाचा अद्भुत धडा

भारतीय पुराणकथांमध्ये अनेक ऋषींच्या कथा आपल्याला आयुष्याचे खोल तत्त्वज्ञान शिकवतात. त्यातील एक हृदयस्पर्शी आणि विचार करायला लावणारी कथा म्हणजे मांडव ऋषींची कथा. ही कथा अन्याय, सहनशीलता आणि कर्मन्याय या तिन्हींचं अप्रतिम दर्शन घडवते.

मांडव ऋषी अत्यंत तपस्वी, सत्यनिष्ठ आणि धर्मनिष्ठ होते. त्यांचा आश्रम नेहमीच सत्संग, ज्ञानदान आणि तपश्चर्या याने गजबजलेला असे. पण एकदा त्यांच्या आयुष्यात असं संकट आलं की, जे त्यांच्या तपश्चर्येच्या बळावरही थोपवता आलं नाही.

कथा अशी सांगितली जाते की काही चोर धावत पळत मांडव ऋषींच्या आश्रमात आले. पाठलाग करणारे सैनिकही लगेचच तिथे आले. चोर पळून गेले, पण त्यांच्याकडे सापडलेला खजिना ऋषींच्या आश्रमात आढळला. राजाचे सैनिक आणि न्यायाधीशांनी कोणतीही चौकशी न करता, निरपराध मांडव ऋषींनाच चोर म्हणून दोषी ठरवले.

त्यांना मृत्यूदंडाची शिक्षा सुनावण्यात आली. शूलावर (सूलीवर) चढवण्याची शिक्षा त्यांना देण्यात आली. पण त्यांच्या तपश्चर्येच्या सामर्थ्याने ते सूलीवर असूनही जिवंत राहिले. अखेरीस राजा लाजला आणि त्यांची निर्दोषता मान्य केली. तरीही ऋषींच्या मनात एक प्रश्न कायमचा उभा राहिला – “मी निरपराध असूनही मला अशी कठोर शिक्षा का मिळाली?”

हा प्रश्न घेऊन ते यमलोकात गेले आणि धर्मराज (यम) यांना विचारले. धर्मराजांनी सांगितलं – “तू लहानपणी एका पक्ष्याला काठीने टोचलं होतंस. त्या क्षुल्लक पापामुळे तुला हा भोग भोगावा लागला.”

हे ऐकून मांडव ऋषी संतापले. त्यांनी धर्मराजाला शाप दिला – “जेव्हा क्षुल्लक बालपणीच्या पापासाठी निरपराध माणसाला अशी भीषण शिक्षा मिळू शकते, तेव्हा न्यायाचा तोल बिघडतो. म्हणून धर्मराजा, तू मनुष्यजन्म घेऊन दुःख भोगशील.” हाच शाप नंतर विदुर या रूपात साकारला.

ही कथा आपल्याला खोलवर विचार करायला लावते.

1. कर्माचे फळ टाळता येत नाही, अगदी लहान कृतीचंही परिणाम आपल्या जीवनात उमटतो.

2. अन्याय सहन करणे सोपे नसते, पण त्यातूनच धैर्य आणि संयम शिकायला मिळतो.

3. धर्म आणि न्याय यांचा खरा अर्थ केवळ नियमांत नसून, दया आणि समजूतदारपणात आहे.

“मांडव ऋषींची कथा” केवळ एक पुराणकथा नाही, तर जीवनातील अन्याय, कर्माचे परिणाम आणि संयम याबद्दलचं कालातीत तत्त्वज्ञान आहे.

या पॉडकास्टच्या या भागात आपण मांडव ऋषींचा अन्याय सहन करण्याचा प्रसंग, धर्मराजाशी झालेला संवाद आणि विदुर जन्माची कथा उलगडणार आहोत. ही कथा आपल्याला जीवनात न्याय, संयम आणि कर्माची जाणीव करून देते.