Bazylika Mniejsza Św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Braniewie to jeden z najcenniejszych zabytków regionu. Budowa świątyni rozpoczęła się w 1346 roku i trwała etapami, aż do ukończenia imponującej, 63-metrowej wieży w 1442 roku. Świątynia, wsparta na dziesięciu filarach, mierzy 61 metrów długości. W styczniu 1945 roku niemal całkowicie zniszczona przez Niemców, a w 1968 roku część pozostałej konstrukcji została wysadzona, by zapobiec jej zawaleniu. Przez dekady ruiny dominowały nad centrum miasta. Dopiero w 1979 roku rozpoczęto odbudowę – dzięki zaangażowaniu mieszkańców, pracy górali i wysiłkom wielu osób udało się przywrócić bazylice dawną świetność. O trudnej historii świątyni, podziemnych kryptach i tajemnicach miejsca opowiadają Andrzej Chmielnicki, nadzorujący odbudowę, oraz ks. Leszek Galica, proboszcz parafii.

Zamek w Reszlu, obok zamku w Lidzbarku Warmińskim jeden z dwóch biskupich zamków na Warmii, to miejsce o niezwykle bogatej przeszłości i wyjątkowej współczesności. Jego historię tworzą nie tylko średniowieczne mury i legendy, jak ta o Barbarze Zdunk, uznawanej za ostatnią „czarownicę” w Europie, ale także współczesne działania artystyczne. O tajemniczych zakamarkach, piwnicach oraz architektonicznych ciekawostkach opowiadają Elżbieta Marko, przewodniczka po zamku, oraz Bartłomiej Marschall, prezes spółki Zamek Reszel i syn znanego rzeźbiarza Bolesława Marschalla, który przez lata prowadził tu galerię sztuki.

Zakład Karny w Kamińsku funkcjonuje dziś w budynkach dawnych koszar, które powstały na początku lat 30. XX wieku jako część niemieckiego poligonu Stablack. Przekształcone po wojnie w jednostkę penitencjarną, od lat łączą funkcje resocjalizacyjne z troską o dziedzictwo miejsca. O codziennym życiu w zakładzie, jego historii oraz działalności kulturalnej – w tym o zespole Alien Band, działającym w ZK Kamińsk od 2012 roku – opowiadają funkcjonariusze Marcin Strzyżewski, Piotr Nakiełkowski i Piotr Bator.

Wojnowo to niewielka wieś o wyjątkowej historii. Założona 2 grudnia 1831 roku przez staroobrzędowców, którzy uciekli przed prześladowaniami z Rosji do Prus Wschodnich, do dziś zachowuje ślady swojej unikalnej przeszłości. O historii osady, jej najstarszych budynkach – w tym dawnej szkole, drewnianych domach mieszkalnych, pięknej cerkwi oraz starym klasztorze – opowiadają mieszkanki Wojnowa: Wanda Siwonia i Zofia Zubczewska, a także Tomasz Ludwikowski, kustosz i właściciel muzeum mieszczącego się w dawnym klasztorze. Wieś, choć głęboko zakorzeniona w tradycji, zmienia się. Powstała tu plaża i wieża widokowa, które przyciągają coraz więcej turystów, dając Wojnowu nowe życie, nie tracąc jednak z oczu jego historycznego charakteru.

Mazury, dziś uznawane za żeglarski raj, swoje tradycje rekreacyjne zaczęły budować jeszcze przed II wojną światową. Po wojnie krajobraz mazurskich jezior zmienił się diametralnie – wiele jachtów zostało zatopionych, zniszczonych lub zagrabionych przez Armię Czerwoną. Jednak z czasem pasjonaci żeglarstwa zaczęli przywracać życie wodnym szlakom – odnawiano stare jednostki, naprawiano sprzęt własnymi siłami. Jednym z najbardziej niezwykłych rozdziałów historii mazurskiego żeglarstwa są dzieje jachtu Rekin. Według niepotwierdzonych przekazów miał na nim pływać Hermann Göring. Jednostka została zatopiona w czasie wojny, później wydobyta i odrestaurowana. „Rekin”, przemianowany na „Christine”, odegrał ważną rolę w polskiej kinematografii – wystąpił w kultowym filmie „Nóż w wodzie” Romana Polańskiego. O dawnych i powojennych czasach mazurskiego żeglarstwa opowiadają Bohdan Makowski, historyk z Giżycka, oraz Andrzej Szocik, instruktor żeglarstwa.

Kanał Elbląski od początku swojego istnienia służył spławianiu towarów, a szczególnie drewna – w tym cenionej sosny taborskiej. Choć tradycyjny flis zanikł około 60 lat temu, w 2022 roku grupa pasjonatów, w tym Wojciech Ławrynowicz, postanowiła odtworzyć dawny spław. Rekonstrukcja historycznych flisów przypomniała o dawnym znaczeniu kanału i stała się inspiracją do filmowych opowieści, które zaprezentował Juliusz Marek w cyklu „Elbląg na dużym ekranie”.

Zamek w Kętrzynie, dawna warownia zakonu krzyżackiego, to jeden z najcenniejszych zabytków Warmii i Mazur. Obecnie trwają tam największe od lat badania archeologiczne, prowadzone na dziedzińcu obiektu. Odkrycia te są częścią większego projektu, którego celem jest odtworzenie drewnianych krużganków, zniszczonych w 1945 roku. W rozmowach z archeologiem Mariuszem Wyczółkowskim i Szymonem Janem Pardą, pracownikiem Muzeum im. Wojciecha Kętrzyńskiego, poznajemy nie tylko historię zamku, ale też tajemnice najciekawszych eksponatów sztuki dawnej, zgromadzonych w jego murach.

Pozycja Olsztynecka to imponujący system umocnień budowany w latach 1937–1939, który łukiem oplata okolice od Starych Jabłonek, przez Żelazno-Bolejny, aż po Pasym. Składa się z ponad 130 bunkrów (w tym 11 biernych i 18 bojowych) oraz około 200 tzw. kochbunkrów w powiecie nidzickim. Całość uzupełniają rowy przeciwczołgowe, specjalne kanały łączące cieki i jeziora, a także metalowe zapory w okolicach Bolejn. Dziś te pozostałości niemieckiej linii obronnej przyciągają miłośników historii i militariów, w tym takich pasjonatów jak Władysław Nowosielski – były nauczyciel i regionalista, który z zaangażowaniem opowiada o dziejach umocnień.

Giżycko to jedno z najbardziej niezwykłych miast Warmii i Mazur, gdzie woda odgrywa kluczową rolę. Trzy kanały – Łuczański, Piękna Góra i Niegociński – łączą jeziora Niegocin, Kisajno i Tajty, tworząc malowniczą sieć dróg wodnych. Dzięki nim część miasta, wraz ze słynną Twierdzą Boyen, przypomina niemal wyspę. Kanały, mające pierwotnie naturalny charakter, dziś stanowią nie tylko szlak dla łodzi i kajaków, ale też wyjątkową atrakcję turystyczną. Spacer wzdłuż ich brzegów czy rejs to doskonały sposób na poznanie historii miasta i jego najbliższych okolic. O historii kanałów, ich pierwotnie naturalnym charakterze, atrakcjach w pobliżu opowiadają: Jan Sekta – historyk, kierownik Giżyckiego Archiwum Cyfrowego i Dariusz Klimaszewski – dyrektor portu Ekomarina.

Wzgórza Dylewskie to jedno z najpiękniejszych i najbardziej urokliwych miejsc na Warmii i Mazurach, które są częścią Wzniesień Pojezierza Iławskiego. Region ten zachwyca różnorodnością krajobrazów – od lasów, przez łąki, aż po jeziora. Najwyższym punktem Wzgórz Dylewskich jest Dylewska Góra (312 m n.p.m.), która oferuje zapierający dech w piersiach widok na okoliczne tereny, w tym pobliskie jezioro Drwęckie i malownicze wioski. To idealne miejsce do pieszych wędrówek, jazdy na rowerze oraz odpoczynku na łonie natury. Bez problemu natraficie tu na „Trójkąt Sasinów”, czyli „Płaczący Kamień” we wsi Zajączki oraz tzw. „kamień ofiarny” w okolicy Wysokiej Wsi.