De strijd tegen antisemitisme raakt steeds vaker verwerven met politiek beladen onderwerpen als integratie en zionisme. Deze raakt daarmee steeds verder gepolitiseerd en gepolariseerd, zoals onder meer blijkt uit de felle discussies over de definitie van antisemitisme. Hoe moeten we daarmee omgaan?

In deze aflevering van Menassehcast, gebaseerd op een evenement gehouden op 12 juni 2025 in het Nationaal Holocaustmuseum te Amsterdam gaan Leo Lucassen (hoogleraar arbeids en migratiegeschiedenis aan de Universiteit Leiden), Ido de Haan (hoogleraar politicologie aan de Universiteit Utrecht) Uri Rosenthal (oud minister van Buitenlandse zaken, namens de VVD) en Willem Wagenaar (onderzoeker extreem rechts bij de Anne Frank Stichting, ) in op deze vragen, op basis van essays die zij voor deze gelegenheid publiceerden in de Vrijdagavond.

Lang werd het bestaan van Israël gezien als een garantie voor de veiligheid van Joden in de diaspora. Oplevingen van antisemitisme in Europa komen nu vaak voort uit het conflict in Israël. Wat betekent dat voor de band tussen de diaspora en Israël? Voor de toekomst van het zionisme?

In deze aflevering van Menassehcast, gebaseerd op een evenement gehouden op 22 mei 2025 in het Nationaal Holocaustmuseum te Amsterdam gaan Frits Barend (journalist), Salomon Bouman (oud Israel correspondent NRC) Gideon Levy (documentairemaker) en Hella Rottenberg (journalist/ schrijver) in op deze vragen, op basis van essays die zij voor deze gelegenheid publiceerden in de Vrijdagavond.

Nu de generatie die de Tweede Wereldoorlog bewust heeft meegemaakt bijna is uitgestorven, wordt die periode steeds minder onderdeel van een levend collectief geheugen, en meer een historisch onderwerp. Wat is de betekenis daarvan en hoe moeten we daarmee omgaan? Over deze vragen gingen Chaya Polak (schrijver), Bertien Minco (directeur herrineringscentrum  Westerbork), Jaïr Stranders (artistiek directeur Theater na de Dam) en Annemiek Gringold (hoofdconservator nationaal Holocaustmuseum) in gesprek. Voorafgaand publiceerden zij elk een essay voor het online magazine de Vrijdagavond. Links naar deze essays zijn hier te vinden. 

Deze aflevering van Menassehcast is gebaseerd op de paneldiscussie ‘'Hoe de Holocaust geschiedenis werd’ die het Menasseh ben Israel Insitutuut op 27 maart 2025 in het Nationaal Holocaustmuseum te Amsterdam organiseerde in het kader van de serie 'Scheuren in de naoorlogse ethiek'.

Joden waren lang en vaak actief binnen linkse bewegingen zoals de vakbond de sociaal- democratie en de civil rights movement. Maar inmiddels voelen vele linkse Joden zich vaak niet meer thuis binnen linkse bewegingen. Zij ervaren een blinde vlek voor antisemitisme, een gebrek aan begrip voor de positie van Israël, en een overdreven focus op Palestina. Hoe is dit verschil ontstaan en valt het nog te overbruggen? Over deze vragen gingen Selma Leydesdorff, Jelle Zijlstra, Daphne Meijer en Keren Hirsch in gesprek. Voorafgaand aan het gesprek publiceerden zij elk een essay voor het online magazine de Vrijdagavond. Links naar deze essays zijn hier  te vinden. 

Deze aflevering van Menassehcast is gebaseerd op de paneldiscussie ‘Joods en Links’ die het Menasseh ben Israel Insitutuut op 27 februari 2025 in de Uilenburgersjoel te Amsterdam organiseerde in het kader van de serie 'Scheuren in de naoorlogse ethiek'.

In deze aflevering spreek ik met Annet Mooij over de biografie die zij schreef over Ischa Meijer 'Alles gaat op vroeger terug'.  Wat was er zo bijzonder aan deze charismatische interviewer, journalist, wat maakte hem zo geliefd, maar ook gehaat, en hoe verhielden zijn zwaktes, zich tot zijn talenten? 

In deze aflevering spreekt David Wertheim met Leonard Rutgers archeoloog, godsdiensthistoricus en hoogleraar Antieke Cultuur aan de Universiteit Utrecht naar aanleiding van zijn populair-wetenschappelijke boek Israel aan de Tiber, Joods leven in het oude rome over de ondergrondse wereld van de Joodse catacomben in Rome, en de inzichten die het archeologisch onderzoek daarnaar oplevert naar de positie van deze bijzondere Joodse minderheid in de belangrijkste stad van de antieke wereld.

This episode of menassehcast is based upon a recording of a public interview with the historian Bernard Wasserstein, about his latest book A Small Town In Ukraine, the place we came from, the place we went back to.  The interview was occasioned both by the publication of this book and an exhibition in the Jewish Museum of Amsterdam titled Me Jewish featuring Dutch-Jewish “ego documents” such as diaries, memoirs, and letters. 

Wasserstein’s book  is, as he writes himself the product of an underlying ”obsession”, to know everything about the history of the small town Krakowiec, where his fathers family came from and which’s history situated it alternatively in Poland,  the Habsburg empire, Nazi Germany, the Soviet Union and Ukraine. In the book Wasserstein not only offers a vivid picture of the town’s history but also how its inhabitants, including his own family suffered the impact of many great historical events. Prof Wasserstein speaks about this town Krakowiec, his book, and the challenges of the historian who writes about his own background.

In deze podcast  spreekt David Wertheim met Jessica Roitman die als nieuwe hoogleraar Joodse Studies aan de faculteit Religie en Theologie op 29 maart haar inaugurele uitsprak aan de Vrije Universiteit, getiteld Jews, History, and Home-making: Colonial Contradictions and Contemporary Challenges. Roitman is historica die zich gedurende haar carriere intensief bezighield met het snijvlak van joodse en koloniale studies. Zij trok naar Nederland, waar zij in 2009 in Leiden haar dissertatie schreef over de atlantische netwerken van Sefardische handelaren. Daarna publiceerde zij uitgebreid over slavernij, religie, ethniciteit en ras en de bijzondere positie van joden in koloniale samenlevingen, met name Suriname an in de Cariben. 

In deze podcast vertelt Maurice Swirc, schrijver van het veelgeprezen boek de Indische Doofpot. Swirc is onderzoeksjournalist met interesse in mensenrechten en rechtsgeschiedenis. De Indische Doofpot gaat over de vele pogingen vanuit de Nederlandse overheid om de waarheid achter de Nederlandse oorlogsmisdaden in Indonesië te onderdrukken, en te zorgen dat deze nooit werden vervolgd. Maar Swirc heeft zich altijd ook veel met joodse onderwerpen beziggehouden. Zo was hij tussen 2011 en 2015 hoofdredacteur van het NIW, en schreef hij eerder Altijd mazzel, over het dagelijks leven van joden door de wereld aan het begin van deze eeuw. Ook het verhaal van de Indische doofpot kent joodse perspectieven. Er komen Joden voor in zijn verhaal en het speelt zich af tegen de achtergrond van onze omgang met oorlogsmisdaden van de nazi’s tegen de Joden begaan. Genoeg aanleiding voor een gesprek over zijn boek, over de tegen de manier waarop Nederland omgaat met de zwarte bladzijden in zijn geschiedenis, en de relevantie van onze hernieuwde interesse in de koloniale geschiedenis voor de verhouden van Nederland tot de Joden. 

In deze podcast spreekt David Wertheim, directeur van het Menasseh ben Israel Instituut met professor Bart Wallet, sinds een iets meer dan een jaar hoogleraar Joodse studies aan de universiteit van Amsterdam op het gebied van vroegmoderne en moderne Joodse geschiedenis, in het bijzonder in Amsterdam.  Wallet verteld over zijn liefde voor Joodse Studies, de bijzonderheid van de Nederlands Joodse geschiedenis en de relevantie van het vak, Het gesprek is opgenomen  ter gelegenheid van zijn aanstaande inaugurele rede getiteld De lucht van Amsterdam maakt wijs'. Grondlijnen voor een kritische joodse stadsgeschiedenis,  die hij op 26 oktober zal uitspreken in de Lutherse Kerk in Amsterdam.