Mroczne Wieki

Jeżeli spojrzymy na pryncypat jako przedstawienie, tak jak chciał widzieć go August jednocześnie oceniając go pod kątem wspomnianego cytatu o trzęsieniu ziemi i wulkanicznych erupcjach to musimy przyznać, że mało który pryncypat był tak dramatyczny jak ten sprawowany przez Tytusa, pierworodnego syna Wespazjana. Ojciec Tytusa odszedł na tamten świat 24 czerwca 79 roku, już przed śmiercią przeczuwając że staje się bogiem. Uczczono go spektakularnym i wyjątkowo drogim pogrzebem, który z pewnością nie przypadłby do gustu oszczędnemu starcowi.

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: fot. Marie-Lan Nguyen i obraz Karla Brullova

Źródła:

Flawiusz Józef, Wojna żydowska, tłum. J. Radożycki, Rytm, Warszawa 2022

Dion Kasjusz Kokcejanus, Roman History, Book 66, tłum. E. Cary, Loeb Classical Library, 1925

Swetoniusz Gajusz Trankwillus, Żywoty Cezarów, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Ossolineum 1972

Tacyt Publiusz Korneliusz, Dzieje, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Opracowania:

Cary M., Scullard H. H., Dzieje Rzymu. Tom II, PIW Warszawa 1992

Conolly P., Dodge H., The Ancient City. Life in Classical Athens & Rome, Oxford University Press 1998

Grant M., Miasta Wezuwiusza, PIW, Warszawa 1986

Krawczuk A., Poczet cesarzowych Rzymu, Iskry, Warszawa 2006

Krawczuk A., Rzym i Jerozolima, Iskry, Warszawa 1996

Levick B., Wespazjan, Napoleon V, Oświęcim 2016

“Po zabiciu Witeliusza raczej ustała wojna, niż zaczął się pokój. Zwycięzcy z bronią w ręku ścigali po mieście zwyciężonych z nieprzejednaną nienawiścią; pełne pomordowanych były ulice, splamione krwią place publiczne i świątynie, gdyż rozsiekano wszędzie każdego, kto się przypadkiem nawinął”. Tymi pogodnymi, pełnymi nadziei słowami w przekładzie Seweryna Hammera, zawsze tryskający optymizmem Tacyt charakteryzował pierwsze dni i tygodnie po upadku Witeliusza w grudniu 69 roku. Nowy pan imperium Wespazjan ciągle przebywał nad Nilem, w Aleksandrii, gdzie czekał na pomyślne, letnie wiatry które pozwolą mu bezpiecznie udać się drogą morską do Italii. Jego najstarszy syn Tytus szykował się w tym samym czasie do oblężenia Jerozolimy i zadania ostatecznego ciosu niemal czteroletniej rewolcie w sąsiedniej Judei.

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: Midjourney

Źródła:

Flawiusz Józef, Wojna żydowska, tłum. J. Radożycki, Rytm, Warszawa 2022

Dion Kasjusz Kokcejanus, Roman History, Book 65, tłum. E. Cary, Loeb Classical Library, 1925

Ustawa o władzy Wespazjana, Wyd. Naukowe UAM, Poznań 2020

Swetoniusz Gajusz Trankwillus, Żywoty Cezarów, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Ossolineum 1972

Tacyt Publiusz Korneliusz, Dzieje, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Opracowania:

Cary M., Scullard H. H., Dzieje Rzymu. Tom II, PIW Warszawa 1992

Krawczuk A., Poczet cesarzowych Rzymu, Iskry, Warszawa 2006

Krawczuk A., Rzym i Jerozolima, Iskry, Warszawa 1996

Levick B., Wespazjan, Napoleon V, Oświęcim 2016

Gdy w dalekiej Palestynie wrzało Neron bawił w ukochanej Helladzie. Cesarz brał udział w zawodach muzycznych i sportowych zdobywając liczne złote wieńce upamiętniające jego przewagi na bieżni oraz w zmaganiach artystycznych. W przypływie wspaniałomyślności Neron zwolnił całą prowincję od jakichkolwiek obciążeń podatkowych przyznając Hellenom autonomię w obrębie cesarstwa. Gest ten przyniesie mu dozgonną wdzięczność i nieprzemijającą popularność we wschodnich prowincjach, także po śmierci. Żaden inny cesarz w historii nie będzie mógł pochwalić się tyloma pośmiertnymi “zmartwychwstaniami” pod postacią kolejnych uzurpatorów jak właśnie Neron.

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: "The Destruction of the Temple of Jerusalem" Francesco Hayez

Źródła:

Ewangelia według św. Łukasza, 19.43-4, Pallottinum, Poznań - Warszawa 1990

Ewangelia według św. Mateusza, 24.2, Pallottinum, Poznań - Warszawa 1990

Księga Daniela, 9.24-27, Pallottinum, Poznań - Warszawa 1990

Flawiusz Józef, Wojna żydowska, tłum. J. Radożycki, Rytm, Warszawa 2022

Tacyt Publiusz Korneliusz, Dzieje, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Opracowania:

Cary M., Scullard H. H., Dzieje Rzymu. Tom II, PIW Warszawa 1992

Grant M., Dzieje dawnego Izraela, PIW, Warszawa 1991

Krawczuk A., Rzym i Jerozolima, Iskry, Warszawa 1996

Lange de N., Świat żydowski, Penta, Warszawa 1996

Levick B., Wespazjan, Napoleon V, Oświęcim 2016

Sheppard S., Powstanie żydowskie 66-74 n.e., Napoleon V, 2013

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

63 rok p.n.e. był świadkiem gwałtownych przetasowań politycznych w Azji Mniejszej, Armenii, Syrii i Palestynie. Upadały stare dynastie a ich miejsce zajmowały nowe, tworzone ręką rzymskiego demiurga - Gnejusza Pompejusza, przez swoich stronników szumnie zwanego Wielkim. Rzymski wódz ostatecznie zajął i wcielił w granice Republiki stare królestwo Seleukidów, będące przeciwnikiem Rzymian od niemal stu trzydziestu lat, to jest od czasu gdy Antioch Wielki postanowił rzucić wyzwanie rosnącym w tej części świata wpływom drapieżnej, italskiej Republiki. Pompejusz, zafascynowany Aleksandrem, macedońskim zdobywcą z poprzedniej epoki marzył o zapisaniu się w historii świata na równi z synem Filipa. Marsz do Indii wydawał się jednak odległą perspektywą, póki co korzystając z prerogatyw udzielonych mu przez senat, a czasem też znacznie je przekraczając, dzielił i rządził na wschodzie, dorabiając się przy tym ogromnych bogactw. Bawiącego w Syrii Pompejusza w swoje spory wciągnęli mieszkający nieco na południe członkowie żydowskiej dynastii hasmonejskiej - Hirkan i Arystobul, którzy od jakiegoś czasu walczyli o panowanie w Jerozolimie i Judei.

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: David Roberts - "The Siege and Destruction of Jerusalem by the Romans Under the Command of Titus, A.D. 70"

Źródła:

Ewangelia według św. Mateusza, 15, 21-28, Pallottinum, Poznań - Warszawa 1990

Flawiusz Józef, Wojna żydowska, tłum. J. Radożycki, Rytm, Warszawa 2022

Tacyt Publiusz Korneliusz, Dzieje, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Opracowania:

Cary M., Scullard H. H., Dzieje Rzymu. Tom II, PIW Warszawa 1992

Grant M., Dzieje dawnego Izraela, PIW, Warszawa 1991

Krawczuk A., Rzym i Jerozolima, Iskry, Warszawa 1996

Lange de N., Świat żydowski, Penta, Warszawa 1996

Sheppard S., Powstanie żydowskie 66-74 n.e., Napoleon V, 2013

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Końcem września 9 roku n.e. wyczerpany długą drogą kurier wjechał do Rzymu niosąc sensacyjną wiadomość. Trwające od trzech lat powstanie, które rozlało się na Panonię i Ilirię zostało wreszcie stłumione przez Tyberiusza. Adoptowany syn Augusta ostatecznie zdławił rewoltę do której pacyfikacji wykorzystał zawrotne siły w liczbie dwunastu legionów i tysięcy wojsk pomocniczych. Tłumienie rebelii na przedpolach Italii było w ostatnich latach najważniejszym zadaniem starzejącego się Augusta, Pierwszego Obywatela. Radość z tej od dawien dawna wyczekiwanej wiadomości nie trwała jednak długo. Gdy kurier wysłany przez Tyberiusza wkraczał do stolicy imperium, zaledwie pięć dni drogi dalej, na północ gnał na złamanie karku inny posłaniec. Ten niósł znacznie mniej radosne wieści.

Źródła:

Dion Kasjusz Kokcejanus, Roman History, Book 56, tłum. E. Cary, Loeb Classical Library

Germanik Juliusz Cezar, Aratea, tłum. E. Bielecka, Wyd. Naukowe UAM, Poznań 2010

Paterkulus Wellejusz, Historia rzymska, tłum. E. Zwolski, Ossolineum 2006

Swetoniusz Gajusz Trankwillus, Żywoty Cezarów, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Ossolineum 1972

Tacyt Publiusz Korneliusz, Germania, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Tacyt Publiusz Korneliusz, Roczniki, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Opracowania:

Delbrück H., Antyczna sztuka wojenna. Tom III. Cesarstwo Rzymskie i Germanie, Napoleon V, Oświęcim 2013

McNally M., Bitwa w Lesie Teutoburskim, AmerCom SA, Poznań 2011

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

W 16 roku p.n.e. trzy niespokojne ludy germańskich Sugambrów, Tenkterów i Uzypetów przekroczyły Ren oddzielający ich ziemie od Galii Belgijskiej należącej od ponad pół wieku do Rzymian. Po drodze Germanie rabowali, palili i mordowali. Mieli także krzyżować rzymskich obywateli, chociaż z pewnością nie wszystkich, kogoś trzeba było czasem wziąć w niewolę. Drogę napastnikom jeszcze nad Renem zastąpił namiestnik prowincji Marek Lolliusz prowadzący jeden legion - V Alaudae, czyli słynne Skowronki. Legion V utworzył jeszcze Juliusz Cezar przygotowując go do rozprawy z Wercyngetoryksem ponad cztery dekady wcześniej.

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: Paja Jovanović, domena publiczna

Źródła:

Dion Kasjusz Kokcejanus, Roman History, Book 56, tłum. E. Cary, Loeb Classical Library

Florus Lucjusz Anneusz, Zarys dziejów rzymskich, tłum. I. Lewandowski, Ossolineum 1973

Paterkulus Wellejusz, Historia rzymska, tłum. E. Zwolski, Ossolineum 2006

Swetoniusz Gajusz Trankwillus, Żywoty Cezarów, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Ossolineum 1972

Tacyt Publiusz Korneliusz, Germania, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Tacyt Publiusz Korneliusz, Roczniki, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Opracowania:

Delbrück H., Antyczna sztuka wojenna. Tom III. Cesarstwo Rzymskie i Germanie, Napoleon V, Oświęcim 2013

McNally M., Bitwa w Lesie Teutoburskim, AmerCom SA, Poznań 2011

Rochala P., Las Teutoburski 9 rok n.e., Bellona, Warszawa 2005

Licencje Creative Commons:

https://creativecommons.org/licenses/by/3.0/

https://creativecommons.org/licenses/by-sa/2.0/

https://creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/

https://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-sa/4.0/

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Olmekowie dali Mezoameryce więcej aniżeli jakikolwiek lud przed nimi i niewiele po nich. Nawet wśród archeologów i współczesnych badaczy panuje przekonanie, że poza zasięgiem wpływów olmeckich żyli głównie tzw. barbarzyńcy, najczęściej myśliwi-zbieracze. Ci Sumerowie zachodniej półkuli nie wymyślili jednak wszystkiego. Metalurgię odkryto w Andach, ceramika pojawiła się w ich ziemi przybywając z Karaibów, podobnie ślady pierwszych cegieł czy irygacji pochodzą z innych kultur. Ich wpływ na kulturę, sztukę czy system wierzeń jest jednak niezaprzeczalny. Być może w przyszłości łopata archeologa odkopie w Mezoameryce zaawansowane cywilizacje starsze niż ta olmecka ale prawdopodobnie będziemy musieli na to jeszcze chwilę poczekać.

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: Midjourney

Opracowania:

Coe M., Urcid J., Koontz R., Mexico. From the Olmecs to the Aztecs, Eight Edition, Thames & Hudson 2019

Coe M., Snow D., Benson E., Starożytna Ameryka, Świat Książki 1997

Miller M. E., The Art of Mesoamerica, Sixth Edition, Thames & Hudson 2019

Miller M., Taube K., An Illustrated Dictionary of the Gods and Symbols of Ancient Mexico and the Maya, Thames & Hudson 2022

Olko J., Meksyk przed konkwistą, PIW Warszawa 2010

Phillips Ch., Aztec & Maya. An Illustrated History, Lorenz Books 2021

Artykuły:

Mason John Alden, Mirrors of Ancient America, Penn Museum, https://www.penn.museum/sites/journal/8987/

“Czyngis-chan miał około pięciuset żon i nałożnic. Brał je z różnych plemion. Niektóre wyswatał według mongolskiego zwyczaju, ale większość stanowiły te, które uprowadził w niewolę i pojmał, kiedy poddawał swej władzy państwa i plemiona. Jednak takich, które były starszymi żonami i uzyskały jego pełne poważanie, było pięć”. W ten sposób Raszid ed-Din w przekładzie Stanisława Kałużyńskiego podsumowywał nie tylko życie uczuciowe wielkiego chana Mongołów ale również hierarchiczność pozycji kobiet w tym stepowym społeczeństwie.

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: Midjourney AI

Źródła:

Carpini Johannes del Plano, The Voyage of Johannes del Plano Carpini, tłum. R. Hakluyt

Tajna historia Mongołów. Anonimowa kronika mongolska z XIII wieku, tłum. S. Kałużyński, PIW 1970

Wilhelm z Rubruk, Opis podróży, tłum. M. Olszewski, Wyd. Marek Derewiecki, Kęty 2007

Literatura:

Kałużyński S., Dawni Mongołowie, PIW, Warszawa 1983

Kałużyński S., Imperium mongolskie, Wiedza Powszechna, Warszawa 1970

Saunders J. J., The History of the Mongol Conquests, University of Pennsylvania Press, 2001

Weatherford J., Czyngis Chan, Świat Książki, Warszawa 2006

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Śmierć Nerona zniszczonego jak powszechnie uważano bardziej przez plotki i pomówienia niż przegrane bitwy z początku spotkała się z radosnym przyjęciem nie tylko elit ale i pospólstwa. Jak zawsze w takich okolicznościach ludzie spodziewali się jakiejś cudownej odmiany, nowego początku. Problem w tym, że tak jak po wcześniejszym zamachu Gajusza Kaliguli w 41 roku tak i teraz nie za bardzo wiedziano co robić dalej.

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: "Ostatnie chwile Witeliusza" Georges Rochegrosse

Źródła:

Dion Kasjusz Kokcejanus, Roman History, Books 63 & 64, tłum. E. Cary, Loeb Classical Library

Plutarch, The Life of Galba, Loeb Classical Library, 1926

Plutarch, The Life of Otho, Loeb Classical Library, 1926

Swetoniusz Gajusz, Żywoty Cezarów, tłum. J. Niemirska-Pliszczyńska, Ossolineum 1972

Tacyt, Dzieje, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Opracowania:

Cary M., Scullard H. H., Dzieje Rzymu. Tom II, PIW Warszawa 1992

Krawczuk A., Poczet cesarzowych Rzymu, Iskry, Warszawa 2006

Krawczuk A., Poczet cesarzy rzymskich, Iskry, Warszawa 1986

Bartnik Mścisław:

https://www.facebook.com/profile.php?id=100092675624906

https://zgraja.com.pl/bartnik/

Tacyt przyznawał niechętnie, że nad Germanami częściej triumfowano niż ich faktycznie zwyciężano. W tym miejscu historyk miał na myśli szczególnie niesławny triumf Domicjana, który wobec braku odpowiedniej liczby pojmanych w walce Germanów miał przed uroczystym dokupić sobie nieco ich rodaków na targach niewolników. W końcu jak pisze: “ani Samnici, ani Punijczycy, ani Hiszpania czy Galia, a nawet Partowie częściej się nam nie przypominali; więcej bowiem energii wykazuje wolność Germanów niż despotyzm Arsacesa”.

Wesprzyj mnie na:

https://patronite.pl/mrocznewieki

https://buycoffee.to/mrocznewieki

Mroczne Wieki to podcast historyczny prowadzony przez Michała Kuźniara w całości oparty na publikacjach (naukowych i popularnonaukowych), tekstach źródłowych oraz własnych wnioskach.

Okładka: Charles Rochussen

Źródła:

Cezar Gajusz Juliusz, Wojna gallicka, tłum. E. Konik i W. Nowosielska, Czytelnik 2024

Dion Kasjusz Kokcejanus, Historia rzymska, tłum. W. Madyda, Księga 27, Ossolineum, Wrocław 2005

Strabon, Geography. Book VII, tłum. H. L. Jones, Loeb Classical Library edition, 1924

Pliniusz Gajusz Sekundus, Historia Naturalna,

Tacyt Publiusz Korneliusz, Germania, tłum. S. Hammer, Czytelnik 1957

Opracowania:

Delbrück H., Antyczna sztuka wojenna. Tom III. Cesarstwo Rzymskie i Germanie, Napoleon V, Oświęcim 2013

Kokowski A., Starożytna Polska, Wydawnictwo TRIO, Warszawa 2006

Rochala P., Imperium u progu zagłady. Najazd Cymbrów i Teutonów, Bellona, Warszawa 2007

Artykuły:

https://en.uw.edu.pl/germanic-coins-from-western-ukraine/