موانع منظور از «موانعِ نکاح» شرایط و کیفیاتی‌ست که اگر یکی از آن‌ها در عقد وجود داشته باشد، ازدواج بین زن و مرد امکان‌پذیر نیست. به همین دلیل، به آن «شرایط منفی» یا در فقه به آن «حُرمت نکاح» به معنی حرام بودنِ نکاح هم می‌گویند.

قانون مدنی ایران در فصلی با عنوانِ «موانع نکاح»، ۱۷ ماده‌ را به شرح و توصیف این شرایط و کیفیات اختصاص داده است. این موانع را می توان به دو دسته تقسیم نمود:

دسته‌ی اول، که به آن‌ها «موانعِ دائمی» می‌گویند، شرایط و کیفیاتی‌ند که به محض به‌وجودآمدن دائمی بوده و تا پایان زندگی برقرار می‌شوند (برای نمونه، روابط خویشاوندی درجه‌ی یک مانند پدر با دختر یا دایی با خواهرزاده). این شرایط تا آخر زندگی با انسان همراه‌اند.

دسته‌ی دوم، که به آن‌ها «موانعِ موقتی» می‌گویند، شرایط و موانعی دائمی و ابدی نیستند، بلکه به علتی به وجود می‌آیند و تا وقتی این علت وجود دارد، فرد امکان ازدواج ندارد. برای مثال، ازدواج با زن شوهردار ممنوع است، اما اگر همین زن طلاق بگیرد و زمان عِده‌اش هم تمام شود، ممنوعیت ازدواج با او نیز از بین می‌رود.

در این قسمت به موانع دائمی نکاح می‌پردازیم.