Na straży pamięci, na straży historii – Emanuel Ringelblum i Oneg Szabat

„Przez całe życie był optymistą wierzącym w człowieka” – tak historyk Israel Gutman opisywał Emanuela Ringelbluma. Późniejszy patron Żydowskiego Instytutu Historycznego był historykiem, zaangażowanym społecznikiem, a także twórcą Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego, które jest najważniejszym źródłem informacji o tym, co w czasie okupacji działo się w stołecznym getcie. Choć wybuch wojny zastał go w Genewie, błyskawicznie podjął decyzję o powrocie do Warszawy. Od samego początku prowadził kronikarskie zapiski, a w listopadzie 1940 r. powołał działającą w konspiracji grupę Oneg Szabat, której celem było dokumentowanie i badania żydowskiego życia społecznego w czasie okupacji niemieckiej. Na początku sierpnia 1942r. materiały zostały ukryte w 10 blaszanych skrzynkach w piwnicy przy ul. Nowolipki 68. W tym samym miejscu w lutym 1943 r. ukryto dwie bańki po mleku wypełnione archiwaliami. Emanuel Ringelblum wraz z żoną i synem Urim zginął w ruinach getta warszawskiego w marcu 1944 roku. Od 2009 r. jego imię nosi Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie – od 1947 r. mieszczący się przy ulicy Tłomackie 3/5. Archiwum odnaleziono w dwóch częściach: pierwszą 18.09.1946 i drugą 1.12.1950 r. Poddany konserwacji zbiór zawiera ponad 35 tysięcy dokumentów.

O historii Emanuela Ringelbluma i organizacji Oneg Szabat opowiedziała w rozmowie z Aleksandrą Galant dr hab. Katarzyna Person, kierowniczka Działu Naukowego ŻIH.

Katarzyna Person - historyczka, kieruje działem naukowym w Żydowskim Instytucie Historycznym im. Emanuela Ringelbluma. Autorka książek Assimilated Jews in the Warsaw Ghetto, 1940–1943 (Syracuse 2014), Policjanci. Wizerunek Żydowskiej Służby Porządkowej w getcie warszawskim (Warszawa 2018), Dipisi (Warszawa 2019), Przemysłowa Concentration Camp (London 2022) oraz licznych artykułów naukowych na temat historii Żydów w czasie Zagłady i w pierwszych latach powojennych. Kierowniczka projektu pełnej edycji Archiwum Ringelbluma. Projekt jest finansowany przez Islandię, Lichtenstein i Norwegię w ramach Funduszu EOG oraz przez budżet krajowy #EEAGrants, #Funduszenorweskie #EOG #EEANorwayGrants
Żydowski Instytut Historyczny (zał. w 1947 r.) jest instytucją zajmująca się historią i kulturą Żydów, placówką naukowo badającą Holocaust. Jednym z najcenniejszych przechowywanych tam obiektów jest Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego czyli tzw. Archiwum Ringelbluma. To jedno z najważniejszych świadectw o Zagładzie polskich Żydów. Znajduje się wśród 17 zabytków z Polski wpisanych na listę UNESCO "Pamięć świata". Archiwum poświęcona jest wystawa stała "Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu", którą można oglądać w siedzibie Instytutu w Warszawie (ul. Tłomackie 3/5)