Na straży pamięci, na straży historii – misja Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma

1 października 1947 roku decyzją Centralnego Komitetu Żydów w Polsce, Centralna Żydowska Komisja Historyczna została przekształcona w Żydowski Instytut Historyczny z siedzibą przy ul. Tłomackie 5, w gmachu przedwojennego Instytutu Nauk Judaistycznych i Głównej Biblioteki Judaistycznej. ŻIH już od 75 lat stoi na straży pamięci o historii i kulturze społeczeństwa żydowskiego na ziemiach polskich - jest najdłużej działającą żydowską instytucją naukową w Polsce. W ŻIH prowadzone są prace naukowe, działania z zakresu konserwacji, archiwizacji, a także cyfryzacji i digitalizacji zbiorów, dzięki czemu zgromadzone tu relacje, pamiątki, artefakty i dzieła sztuki są należycie zabezpieczone. Widzowie mogą je oglądać na dwóch wystawach stałych: „Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu” oraz „Mała Synagoga na Tłomackiem”, a także wystawach czasowych i plenerowych. Wokół nich organizowane są spotkania, dyskusje, oprowadzania i spacery. Najważniejszymi wydarzeniami organizowanymi przez ŻIH są Marsz Pamięci (upamiętniający ofiary wielkiej akcji likwidacyjnej rozpoczętej przez Niemców 22.07. 1942r.) oraz uroczystości w Muzeum Treblinka (w rocznicę buntu więźniów 2.08.1943r.). Nie brakuje też inicjatyw popularnonaukowych, takich jak Festiwal ŻIH, udział w Nocy Muzeów, Festiwalu Nauki czy Festiwalu Singera.

O znaczeniu i roli Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma opowiedziała w rozmowie z Aleksandrą Galant Monika Krawczyk, dyrektorka ŻIH.

Monika Krawczyk, adwokat, manager kultury, dyrektorka Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma.

Projekt jest finansowany przez Islandię, Lichtenstein i Norwegię w ramach Funduszu EOG oraz przez budżet krajowy #EEAGrants, #Funduszenorweskie #EOG #EEANorwayGrants
Żydowski Instytut Historyczny (zał. w 1947 r.) jest instytucją zajmująca się historią i kulturą Żydów, placówką naukowo badającą Holocaust. Jednym z najcenniejszych przechowywanych tam obiektów jest Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego czyli tzw. Archiwum Ringelbluma. To jedno z najważniejszych świadectw o Zagładzie polskich Żydów. Znajduje się wśród 17 zabytków z Polski wpisanych na listę UNESCO "Pamięć świata". Archiwum poświęcona jest wystawa stała "Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu", którą można oglądać w siedzibie Instytutu w Warszawie (ul. Tłomackie 3/5)

Na straży pamięci, na straży skarbów – konserwacja zabytków w ŻIH

Misją ŻIH jest upowszechnianie wiedzy na temat dziedzictwa tysiącletniej obecności Żydów na ziemiach polskich. Jednym z najważniejszych zadań Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma jest dbanie o spuściznę żydowską przechowywaną w archiwum naszego Instytutu. Na jego zbiory składa się siedem milionów stron różnorakich dokumentów. Najważniejszą częścią zbiorów jest Archiwum Podziemnego Getta Warszawy, zwane też Archiwum Ringelbluma. Wszystkie znajdujące się w naszym archiwum obiekty wymagają stałej opieki i konserwacji, by jak najdłużej zachowały się w dobrym stanie i mogły służyć jako materiały historyczne. Na czym polega praca nad zabytkami i obiektami historycznymi? Kiedy mogą one opuścić ŻIH? Jakie są największe wyzwania i źródła satysfakcji płynące z tej pracy? O tym wszystkim zgodziła się opowiedzieć w rozmowie z Aleksandrą Galant Violetta Bachur, główny konserwator zbiorów w Żydowskim Instytucie Historycznym im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie.

Projekt jest finansowany przez Islandię, Lichtenstein i Norwegię w ramach Funduszu EOG oraz przez budżet krajowy #EEAGrants, #Funduszenorweskie #EOG #EEANorwayGrants
Żydowski Instytut Historyczny (zał. w 1947 r.) jest instytucją zajmująca się historią i kulturą Żydów, placówką naukowo badającą Holocaust. Jednym z najcenniejszych przechowywanych tam obiektów jest Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego czyli tzw. Archiwum Ringelbluma. To jedno z najważniejszych świadectw o Zagładzie polskich Żydów. Znajduje się wśród 17 zabytków z Polski wpisanych na listę UNESCO "Pamięć świata". Archiwum poświęcona jest wystawa stała "Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu", którą można oglądać w siedzibie Instytutu w Warszawie (ul. Tłomackie 3/5)

Na straży pamięci, na straży historii – genius loci budynku przy ul.Tłomackie 3/5

Przed wojną gmach mieścił siedzibę Głównej Biblioteki Judaistycznej oraz Instytutu Nauk Judaistycznych. Był pierwszym żydowskim ośrodkiem naukowym i edukacyjnym w Europie uwzględniającym obok nauk teologicznych także nauki świeckie. Gmach zbudowano w sąsiedztwie Wielkiej Synagogi na Tłomackiem i harmonijnie nawiązywał do jej bryły. Budynek został oddany do użytku w 1936 r.

Po wybuchu wojny i utworzeniu getta warszawskiego, budynek Biblioteki znalazł się w jego granicach. Miała tu swoją siedzibę Żydowska Samopomoc Społeczna, jedyna żydowska organizacja, na której działalność wyraziły zgodę niemieckie władze okupacyjne. Odbywały się tu zakonspirowane spotkania grupy Oneg Szabat, która pod kierownictwem Emanuela Ringelbluma dokumentowała życie i zagładę Żydów w Polsce w okresie II wojny światowej.

16 maja 1943 roku, na znak zduszenia oporu w getcie warszawskim, SS-Brigadeführer und Generalmajor der Polizei Jürgen Stroop nakazał wysadzenie Wielkiej Synagogi i prawdopodobnie podpalenie gmachu Biblioteki. Ślady pożaru do tej pory są widoczne na posadzce głównego holu Instytutu.

Po wojnie wypalony budynek stał się siedzibą Centralnej Żydowskiej Komisji Historycznej. Mimo wojennych zniszczeń i gruntowanego remontu, budynek zachował wiele historycznych, architektonicznych detali, które świadczą o wyjątkowości tego obiektu. 1 października 1947 r. została przekształcona w Żydowski Instytut Historyczny z siedzibą przy ul. Tłomackie 5. W grudniu 2008 roku decyzją Ministra Kultury i Dziedzictwa zakończył działalność Żydowski Instytut Historyczny Instytut Naukowo-Badawczya w jego miejsce 1 stycznia 2009 roku powołany został Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma.

O historii budynku Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma opowiedziała w rozmowie z Aleksandrą Galant dr Eleonora Bergman.

Eleonora Bergman - historyczka architektury, w latach 2007–2011 dyrektor Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie. W 1997 w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego uzyskała stopień doktora nauk humanistycznych w zakresie historii za rozprawę "Orient w architekturze synagog na ziemiach polskich w XIX i na początku XX wieku". Współautorka (wraz z Tomaszem Lecem) projektu z 2008 r. upamiętnienia granic warszawskiego getta. Od 2009 r. należy do Rady Fundacji Auschwitz Birkenau. W 2012 r. została odznaczona Orderem Kawalera Legii Honorowej, w 2018 r. otrzymała Nagrodę m.st. Warszawy. Od 1997 r. do 2023 była zaangażowana w przygotowanie kompletnej edycji Archiwum Ringelbluma w języku polskim, od 2012 r. pracuje nad edycją angielską.


Projekt jest finansowany przez Islandię, Lichtenstein i Norwegię w ramach Funduszu EOG oraz przez budżet krajowy #EEAGrants, #Funduszenorweskie #EOG #EEANorwayGrants
Żydowski Instytut Historyczny (zał. w 1947 r.) jest instytucją zajmująca się historią i kulturą Żydów, placówką naukowo badającą Holocaust. Jednym z najcenniejszych przechowywanych tam obiektów jest Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego czyli tzw. Archiwum Ringelbluma. To jedno z najważniejszych świadectw o Zagładzie polskich Żydów. Znajduje się wśród 17 zabytków z Polski wpisanych na listę UNESCO "Pamięć świata". Archiwum poświęcona jest wystawa stała "Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu", którą można oglądać w siedzibie Instytutu w Warszawie (ul. Tłomackie 3/5)

Na straży pamięci, na straży historii – Starodruki w zbiorach Biblioteki ŻIH

Niemal 1500 starodruków, w tym wydania Biblii i Talmudu, kodeksy prawa żydowskiego i księgi kabalistyczne. Te cenne obiekty znajdują się w Bibliotece Żydowskiego Instytutu Historycznego im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie – najstarsze egzemplarze liczą nawet 500 lat! Co więcej specjaliści pracujący w bibliotece ŻIH wciąż dokonują nowych, zaskakujących odkryć dotyczących tego księgozbioru. Biblioteka Żydowskiego Instytutu Historycznego kontynuuje tradycje zapoczątkowane przed II wojną światową przez Główną Bibliotekę Judaistyczną, w której gmachu ma obecnie siedzibę ŻIH. Choć w wyniku wojny Biblioteka straciła większość zbiorów, to jednak z czasem, po 1945 r. resztki przedwojennej kolekcji powróciły do magazynów Instytutu przy Tłomackiem. Dziś Biblioteka ŻIH posiada około 80 tysięcy woluminów poświęconych szeroko pojętej tematyce żydowskiej, ze szczególnym uwzględnieniem historii i kultury Żydów polskich.

O tym co kryje się w zbiorach specjalnych biblioteki, o badaniach nad starymi drukami oraz niezwykłych odkryciach opowiedziała w rozmowie z Aleksandrą Galant dr Magdalena Bendowska wieloletnia kustoszka zbiorów specjalnych Biblioteki ŻIH.

dr Magdalena Bendowska – współautorka scenariuszy i kuratorka dwóch wystaw prezentujących stare druki ze zbiorów ŻIH: Świat Ukryty w Księgach (2011) i Amsterdam Polskich Żydów (2016), konsultantka naukowa wystawy stałej Muzeum Historii Żydów Polskich Polin.

Projekt jest finansowany przez Islandię, Lichtenstein i Norwegię w ramach Funduszu EOG oraz przez budżet krajowy #EEAGrants, #Funduszenorweskie #EOG #EEANorwayGrants
Żydowski Instytut Historyczny (zał. w 1947 r.) jest instytucją zajmująca się historią i kulturą Żydów, placówką naukowo badającą Holocaust. Jednym z najcenniejszych przechowywanych tam obiektów jest Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego czyli tzw. Archiwum Ringelbluma. To jedno z najważniejszych świadectw o Zagładzie polskich Żydów. Znajduje się wśród 17 zabytków z Polski wpisanych na listę UNESCO "Pamięć świata". Archiwum poświęcona jest wystawa stała "Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu", którą można oglądać w siedzibie Instytutu w Warszawie (ul. Tłomackie 3/5)

Na straży pamięci, na straży historii – wystawa stała „Mała Synagoga na Tłomackiem”

„Mała Synagoga na Tłomackiem” (wcześniej „Bejt Tfila – Dom modlitwy”) pokazuje i objaśnia widzom tradycyjny wystrój synagogi z jego najważniejszymi elementami oraz różne funkcje pełnione w niej przez członków żydowskiej gminy wyznaniowej, takie jak rabin, szalich cibur, gabaj czy szames. Wystawa skierowana jest do wszystkich – zwłaszcza tych, którzy nie byli wcześniej w synagodze lub chcieliby uzupełnić podstawową wiedzę na jej temat. Można na niej zobaczyć ponad 30 zabytkowych przedmiotów rytualnych ocalonych z Zagłady. Przy czym najstarsze eksponaty pochodzą z XVIII wieku! Wizyta w „Małej Synagodze na Tłomackiem” pozwala poznać podstawowe pojęcia związane z judaizmem i obrzędowością synagogalną. Wystawa jest wzbogacona o nagrania audio, interaktywną aplikację czy karteczki edukacyjne.

O pracy nad tworzeniem wystawy, o niezwykłej historii obiektów oraz reakcjach osób odwiedzających „Małą Synagogę na Tłomackiem” opowiedział w rozmowie z Aleksandrą Galant kurator wystawy, Michał Krasicki z Działu Sztuki ŻIH.


Michał Krasicki – kustosz zbiorów oraz kurator i producent wystaw w Dziale Sztuki ŻIH z 11-letnim stażem. Absolwent Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego ­­– dyplom z antycznej filozofii prawa. Tłumacz książek z języka francuskiego, m.in.: Vladimir Jankélévitch „Bez przedawnienia” (2013) i Georges Didi-Huberman „Papiery-fotografie” (z Marią Braunstein, 2019). Autor przewodnika po ŻIH (z Zuzanną Flisowską, 2013) i wystawy stałej „Mała synagoga na Tłomackiem” (2018-2023). Pomysłodawca i współkurator wystawy „Pomniki oporu. Sztuka wobec powstania w getcie warszawskim” (1943-1956). Jego zainteresowania obejmują między innymi twórczość z czasu i wobec Zagłady oraz obecność w sztuce i rzemiośle artystycznym wątków i symboli zaczerpniętych z żydowskiej tradycji religijnej.

Projekt jest finansowany przez Islandię, Lichtenstein i Norwegię w ramach Funduszu EOG oraz przez budżet krajowy #EEAGrants, #Funduszenorweskie #EOG #EEANorwayGrants
Żydowski Instytut Historyczny (zał. w 1947 r.) jest instytucją zajmująca się historią i kulturą Żydów, pierwszą na świecie placówką naukowo badającą Holocaust. Jednym z najcenniejszych przechowywanych tam obiektów jest Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego czyli tzw. Archiwum Ringelbluma. To jedno z najważniejszych świadectw o Zagładzie polskich Żydów. Znajduje się wśród 17 zabytków z Polski wpisanych na listę UNESCO "Pamięć świata". Archiwum poświęcona jest wystawa stała "Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu", którą można oglądać w siedzibie Instytutu w Warszawie (ul. Tłomackie 3/5)

Na straży pamięci, na straży historii – Emanuel Ringelblum i Oneg Szabat

„Przez całe życie był optymistą wierzącym w człowieka” – tak historyk Israel Gutman opisywał Emanuela Ringelbluma. Późniejszy patron Żydowskiego Instytutu Historycznego był historykiem, zaangażowanym społecznikiem, a także twórcą Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego, które jest najważniejszym źródłem informacji o tym, co w czasie okupacji działo się w stołecznym getcie. Choć wybuch wojny zastał go w Genewie, błyskawicznie podjął decyzję o powrocie do Warszawy. Od samego początku prowadził kronikarskie zapiski, a w listopadzie 1940 r. powołał działającą w konspiracji grupę Oneg Szabat, której celem było dokumentowanie i badania żydowskiego życia społecznego w czasie okupacji niemieckiej. Na początku sierpnia 1942r. materiały zostały ukryte w 10 blaszanych skrzynkach w piwnicy przy ul. Nowolipki 68. W tym samym miejscu w lutym 1943 r. ukryto dwie bańki po mleku wypełnione archiwaliami. Emanuel Ringelblum wraz z żoną i synem Urim zginął w ruinach getta warszawskiego w marcu 1944 roku. Od 2009 r. jego imię nosi Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie – od 1947 r. mieszczący się przy ulicy Tłomackie 3/5. Archiwum odnaleziono w dwóch częściach: pierwszą 18.09.1946 i drugą 1.12.1950 r. Poddany konserwacji zbiór zawiera ponad 35 tysięcy dokumentów.

O historii Emanuela Ringelbluma i organizacji Oneg Szabat opowiedziała w rozmowie z Aleksandrą Galant dr hab. Katarzyna Person, kierowniczka Działu Naukowego ŻIH.

Katarzyna Person - historyczka, kieruje działem naukowym w Żydowskim Instytucie Historycznym im. Emanuela Ringelbluma. Autorka książek Assimilated Jews in the Warsaw Ghetto, 1940–1943 (Syracuse 2014), Policjanci. Wizerunek Żydowskiej Służby Porządkowej w getcie warszawskim (Warszawa 2018), Dipisi (Warszawa 2019), Przemysłowa Concentration Camp (London 2022) oraz licznych artykułów naukowych na temat historii Żydów w czasie Zagłady i w pierwszych latach powojennych. Kierowniczka projektu pełnej edycji Archiwum Ringelbluma. Projekt jest finansowany przez Islandię, Lichtenstein i Norwegię w ramach Funduszu EOG oraz przez budżet krajowy #EEAGrants, #Funduszenorweskie #EOG #EEANorwayGrants
Żydowski Instytut Historyczny (zał. w 1947 r.) jest instytucją zajmująca się historią i kulturą Żydów, placówką naukowo badającą Holocaust. Jednym z najcenniejszych przechowywanych tam obiektów jest Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego czyli tzw. Archiwum Ringelbluma. To jedno z najważniejszych świadectw o Zagładzie polskich Żydów. Znajduje się wśród 17 zabytków z Polski wpisanych na listę UNESCO "Pamięć świata". Archiwum poświęcona jest wystawa stała "Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu", którą można oglądać w siedzibie Instytutu w Warszawie (ul. Tłomackie 3/5)

Na straży pamięci, na straży historii – wystawa czasowa „Pomniki oporu. Sztuka wobec powstania w getcie warszawskim (1943-1956)”

„Pomniki oporu. Sztuka wobec powstania w getcie warszawskim (1943-1956)” to wystawa otwarta w roku, w którym przypada 80. rocznica zrywu z kwietnia 1943 r. Pokazuje, jak duże znaczenie dla artystów miało to wydarzenie w pierwszych latach po zakończeniu wojny, a także, w jak zróżnicowany sposób było ono przedstawiane. Na wystawie w ŻIH można zobaczyć unikatowe, niekiedy pierwszy raz pokazywane dzieła sztuki: to prace Aliny Szapocznikow, Andrzeja Wajdy, Henryka Hechtkopfa, Zofii Rozenstrauch czy Fiszla Zawidowicza.. Prezentowane są także materiały archiwalne, na przykład cegiełki na sfinansowanie budowy pomnika Bohaterów Getta czy makieta bunkra przy ul. Miłej 18. Wystawa przypomina też o nieco zapomnianej formie, jaką były wielkoformatowe obrazy socrealistyczne: kuratorzy zestawiają je ze zdjęciami, na których wzorowali się ich twórcy.

O pracy nad tworzeniem wystawy, o niezwykłej historii znajdujących się na niej obiektów oraz uczuciach, jakie towarzyszą odkrywaniu nieznanych prac opowiedziała w rozmowie z Aleksandrą Galant Marta Kapełuś z Działu Sztuki ŻIH, jedna z kuratorek wystawy. „Pomniki oporu. Sztuka wobec powstania w getcie warszawskim (1943-1956)”

21.04–1.10.2023r. w Żydowskim Instytucie Historycznym im. Emanuela Ringelbluma w Warszawie

Kuratorzy wystawy: Marta Kapełuś, Michał Krasicki, dr Piotr Słodkowski


Marta Kapełuś – historyczka sztuki i kulturoznawczyni. Absolwentka Historii Sztuki i Wiedzy o Kulturze na Uniwersytecie Warszawskim oraz Zarządzania Kulturą Wizualną na Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Kuratorka wystawy „Ukryte Oblicze. Gaon z Wilna” (2021/2022) oraz współkuratorka ekspozycji „Pomniki Oporu. Sztuka wobec powstania w getcie warszawskim (1943-1956)”. Pracuje w Dziale Sztuki Żydowskiego Instytutu Historycznego.

Projekt jest finansowany przez Islandię, Lichtenstein i Norwegię w ramach Funduszu EOG oraz przez budżet krajowy #EEAGrants, #Funduszenorweskie #EOG #EEANorwayGrants


Żydowski Instytut Historyczny (zał. w 1947 r.) jest instytucją zajmującą się historią i kulturą Żydów, placówką naukowo badającą Holocaust. Jednym z najcenniejszych przechowywanych tam obiektów jest Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego czyli tzw. Archiwum Ringelbluma. To jedno z najważniejszych świadectw o Zagładzie polskich Żydów. Znajduje się wśród 17 zabytków z Polski wpisanych na listę UNESCO "Pamięć świata". Archiwum poświęcona jest wystawa stała "Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu", którą można oglądać w siedzibie Instytutu w Warszawie (ul. Tłomackie 3/5)

Na straży pamięci – wielka akcja likwidacyjna

22 lipca 1942 roku rozpoczęła się w getcie warszawskim tzw. wielka akcja likwidacyjna. Niemcy, pod pretekstem przesiedlenia na wschód mieszkańców dzielnicy żydowskiej, w ciągu dwóch miesięcy wywieźli w przepełnionych pociągach ponad 250 tys. ludzi do obozu zagłady w Treblince. Tysiące osób trafiło do obozów pracy, a część zginęła na miejscu. W getcie pozostało około 30 tysięcy osób, z czasem liczba ta systematycznie malała. Aby ocalić i przywrócić pamięć o setkach tysięcy zamordowanych bezimiennych w trakcie wielkiej akcji likwidacyjnej, Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma organizuje Marsz Pamięci. Jego uczestnicy pokonają symboliczną trasę "od śmierci do życia". W tym roku Marszowi towarzyszyć będzie niezwykła wystawa plenerowa pt. "Korzenie powstania. Opór w getcie warszawskim". Wystawa przypomni, że mieszkańcy getta wykazali się niezwykłym heroizmem i stawiali opór okupantowi na wiele sposobów, a powstanie, którego 80. rocznicę obchodzimy w tym roku, było starannie i długo przygotowywane. O tym, jakie nastroje panowały w getcie przed rozpoczęciem akcji, w jaki sposób do jego mieszkańców dotarła przerażająca informacja o losie Żydów wywiezionych do Treblinki, co działo się w getcie po zakończeniu wielkiej akcji likwidacyjnej, o Marszu Pamięci oraz wystawie plenerowej pt. Korzenie powstania. Opór w getcie warszawskim opowiedziała dr Maria Ferenc z Działu Naukowego ŻIH.


Projekt jest finansowany przez Islandię, Lichtenstein i Norwegię w ramach Funduszu EOG oraz otrzymał dotację z krajowego budżetu #EEAGrants, #Funduszenorweskie #EOG #EEANorwayGrants


Żydowski Instytut Historyczny (zał. w 1947 r.) jest instytucją zajmująca się historią i kulturą Żydów, pierwszą na świecie placówką naukowo badającą Holocaust. Jednym z najcenniejszych przechowywanych tam eksponatów jest Podziemne Archiwum Getta Warszawskiego, czyli tzw. Archiwum Ringelbluma. To jedno z najważniejszych świadectw Zagłady polskich Żydów. Znajduje się wśród 17 zabytków z Polski wpisanych na listę UNESCO Pamięć świata. Archiwum upamiętnia wystawa stała pt. Czego nie mogliśmy wykrzyczeć światu, którą można oglądać w siedzibie Instytutu w Warszawie (ul. Tłomackie 3/5)

Marsz Pamięci już od 12 lat jest organizowany przez Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma. Uczestnicy tego niezwykłego wydarzenia przejdą ulicami Warszawy 21 lipca 2023 roku, upamiętniając zamordowanych Żydów z getta warszawskiego. W tym roku szczególna uwaga zostanie poświęcona heroicznemu oporowi, który stawiali niemieckiemu okupantowi mieszkańcy dzielnicy zamkniętej - ten temat przybliża towarzysząca Marszowi wystawa plenerowa pt. Korzenie powstania. Opór w getcie warszawskim.

Dr Maria Ferenc jest socjolożką, badaczką Zagłady Żydów, pracowniczką Działu Naukowego ŻIH. Koordynuje projekt badawczy Encyklopedia getta warszawskiego. Za książkę "Każdy pyta, co z nami będzie. Mieszkańy getta warszawskiego wobec wiadomości o wojnie i Zagładzie", przygotowaną przez Wydawnictwo ŻIH, otrzymała w 2021 roku Nagrodę Historyczną tygodnika "Polityka" za najlepszy debiut w kategorii Monografie, prace naukowe oraz prace popularnonaukowe, publicystyka. Autorka obecnie pracuje nad biografią Mordechaja Anielewicza.