Lang geleden, toen de meeste Amsterdammers nog in wonderen geloofden, vond er een mirakel plaats in de middeleeuwse Kalverstraat. Een stervende man braakte het laatste sacrament uit. Hierop werd de uitgebraakte hostie in het vuur geworpen, maar verbrandde niet. Een teken van God voor de Amsterdammers!

Koen Kleijn spreekt met Peter Jan Margry over het Mirakel van Amsterdam, de daaropvolgende bedevaartstochten en de Stille Omgang, een traditie die tot op de dag van vandaag in stand gehouden wordt.

Peter Jan Margry is emeritus hoogleraar Europese Etnologie aan de Universiteit van Amsterdam en onderzoeker bij het Meertens Instituut. Hij is coauteur van Het Mirakel van Amsterdam. Biografie van een betwiste devotie (2017).

Deze podcastaflevering is gemaakt in samenwerking met het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap (KOG).

Een Damrak vol rolkoffers, niet kunnen doorfietsen bij het Rijksmuseum en een TikTokrij bij je favoriete kroeg... Tegenwoordig heeft elke Amsterdammer wel iets te klagen over de toeristen die de binnenstad onder de voet lopen en de overlast die ze met zich meebrengen. Maar hoe is Amsterdam eigenlijk een toeristenstad geworden? Koen Kleijn spreekt erover met Sophie van Ginneken.

Sophie van Ginneken is docent Architectuurgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en promoveerde in 2023 op een studie van Amsterdam als toeristenstad.

Hoe zag Amsterdam eruit in 1275?

Ranjith Jayasena en Gabri van Tussenbroek, schrijvers van het boek Amsterdam, het water en de mensen. Een dag aan de Amstel in 1275, vertellen over het leven van de Amsterdammers van 750 jaar geleden. Wat aten ze, wat waren hun ambities voor de stad, en hoe overleefden ze? En hoe groeide Amsterdam uit tot de stad die het vandaag de dag is?

Ranjith Jayasena is archeoloog, verbonden aan de afdeling Monumenten en Archeologie van de Gemeente. Hij schreef onder meer Graaf- en modderwerk. Een archeologische stadsgeschiedenis van Amsterdam. – en publiceerde daar ook over in Ons Amsterdam.

Gabri van Tussenbroek is hoogleraar Stedelijke identiteit en monumenten, in het bijzonder van de Nederlandse bouwhistorie, aan de Universiteit van Amsterdam (UvA). De leerstoel is ingesteld in samenwerking met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

Koen Kleijn gaat in gesprek met Geert Mak, ook wel historicus des vaderlands te noemen, over het verleden en het karakter van onze stad. Mak heeft veelvoudig over de Amsterdamse geschiedenis geschreven, en een deel ervan ook zelf meegemaakt. We duiken in de ontdekking van het Kasteel van Aemstel', het eigenzinnige karakter van de 'hoofdstad van de republiek' en haar burgers, straatnamen en bouwplannen. Hoe koesteren we de 'vitaliteit van de stad en de porseleinkast van het oude centrum'? En wat maakt volgens doorgewinterd journalist en historicus Geert Mak de goede stad en de goede geschiedschrijver?

MET SPECIAL GUEST RUSSELL SHORTO

Koen Kleijn praat met Russell Shorto over zijn betrokkenheid bij beide steden, over de veranderende manier om de geschiedenis van Nieuw Amsterdam te vertellen, over de oorspronkelijke bewoners en over de geïmporteerde zwarte Afrikanen, die deel uitmaakten van de kolonie.

Het gesprek is bij uitzondering in het Engels; de Nederlandse vertaling is te vinden op onsamsterdam.nl.



Over Russell Shorto

Amsterdamkenners kennen hem: Russell Shorto woonde van november 2007 tot 2013 in de stad en was directeur van het John Adams Institute, dat vooraanstaande Amerikaanse schrijvers en denkers naar Amsterdam haalde.

Hij had toen al een bestseller op zijn naam over de geschiedenis van Nieuw-Amsterdam, The Island at the Center of the World: The Epic Story of Dutch Manhattan and the Forgotten Colony that Shaped America, dat in Nederland verscheen als Nieuw Amsterdam. De oorsprong van New York. De liefde voor zijn nieuwe woonplaats vertaalde zich naar het boek Amsterdam, geschiedenis van de meest vrijzinnige stad ter wereld, uit 2013.

Shorto publiceerde daarvoor en daarna over tal van andere onderwerpen. Maar de relatie met Amsterdam en Nieuw Amsterdam beheerst nog altijd zijn werk. In New York maakte hij voor de eerbiedwaardige New-York Historical Society (sinds 1812!) de tentoonstelling New York before New York. Hij schreef er in het juninummer van Ons Amsterdam een artikel over.

Honderden jaren lang waren Joodse venters niet weg te denken uit de Amsterdamse straten. Ze verkochten alles, van appels tot uien in het zuur, van schoenen tot paraplu’s, van brillen tot loterijlootjes, en ze gingen met welluidende zangerige roep langs de straten. Voor de meeste venters was dat een hard bestaan, vaak op de grens van armoede en honger. De Jodenvervolging maakte aan die bijzondere, kleurrijke cultuur een einde.

Ewoud Sanders beschrijft in zijn kleurrijke boek veertig soorten venters en probeert ze een naam en een gezicht te geven. In de podcast komen ze uitgebreid aan de orde, en hun roep wordt weer nagezongen.

Ewoud Sanders. Van appeljood tot zuurjood. Veertig portretten van joodse straatventers. De Walburg Pers, 320 blz. € 29,90.

De historicus Maarten Hell is vaak in de pagina’s van Ons Amsterdam te vinden – vorig jaar nog baarde hij opzien door café De Drie Fleschjes aan te wijzen als het oudst gedocumenteerde café van Amsterdam. Ondertussen schreef hij het monumentale boek Verloren wereld in de Amstelbocht. Leven op Vlooienburg, 1600-1815, over een verdwenen wijk: waar nu het Stadhuis en het Muziektheater staan woonden bijna vierhonderd jaar de meest uiteenlopende Amsterdammers. Hell noemt het de eerste multiculturele, multi-etnische, multireligieuze buurt van Nederland.

Het boek vertelt verhalen over een Joodse gokbaas uit Rome, exploitanten van een indoortennisbaan, steenrijke Sefardische kooplieden, Duits-joodse financiers van Casanova en de ‘Duivel van Vlooienberg’, die zijn buren bespioneerde voor de Spaanse overheid.

Theater was de bioscoop van de 17de eeuw, een feest voor de zintuigen en de emoties. Rembrandt was waarschijnlijk aanwezig toen op 3 januari 1638 de Amsterdamse Schouwburg openging, en wat hij zag moet indruk hebben gemaakt en zijn verbeelding hebben geprikkeld. Hij probeerde de kijkers naar zijn schilderijen net zo te raken als de toneelmakers, Bredero, Vondel en Vos. Bonte kostuums, grote gebaren en hevige emoties zijn ook te zien in zijn schilderijen.

De neerlandicus Frans Blom – expert in 17de-eeuws theater - en Leonore van Sloten, conservator in Museum Rembrandthuis, praten met Koen Kleijn over Rembrandt als regisseur.

De tentoonstelling Regie: Rembrandt is nu te zien in Museum Rembrandthuis.

Ons Amsterdam bestaat dit jaar 75 jaar. Het ‘geïllustreerd maandblad, gewijd aan de hoofdstad des lands’, verscheen voor het eerst op 1 januari 1949 als uitgave van de Gemeentelijke Commissie Heemkennis. Het Ons Amsterdam van 1949 wilde de Amsterdammers aanmoedigen de geschiedenis van hun stad weer te omarmen. Voormalig hoofdredacteur Peter-Paul de Baar was 29 jaar hoofdredacteur van Ons Amsterdam (1989-2018). Samen met huidig hoofdredacteur Koen Kleijn blikt hij terug op het verleden, heden en uiteraard ook de toekomst van het tijdschrift.

In 2022 vierde het Vereenigd Amsterdamsch Schaakgenootschap, oftewel het VAS, haar 200 jarig jubileum. VAS is daarmee misschien wel de oudste sportvereniging van Amsterdam. Naar aanleiding van het VAS Jubileumboek en het winternummer van Ons Amsterdam spreken we met fervent schakers Joris van Vuure en Robbert ter Hart over de vereniging. Zo vertellen Joris en Robbert over hoe de schaaksport door de tijd heen veranderde, zowel qua tactieken, maar ook over de lengte van de partijen. Uit de beginjaren zijn namelijk schaakpartijen bekend die wel twee jaar duurden.