Overdenkingen uit de Domkerk

In Johannes 8 vinden we een verhaal dat zo uit het tijdperk van #MeToo lijkt weg te lopen. Een verhaal van overspel, en een bijbehorend schervengericht. De moraal is snijdend, er lijkt maar één uitkomst denkbaar te zijn; hier moet het passende oordeel worden geveld. Je ziet soms hoe zo’n schervengericht helemaal verkeerd kan gaan. Als de hele wereld via de sociale media schande over je spreekt, drijft dat mensen niet zelden tot wanhoopsdaden. Met een Engelse term omschrijven we tegenwoordig de morele werkwijze van zo’n samenleving: een cancelcultuur. We lijken er behagen in te scheppen zo snel en scherp mogelijk de ander de maat te nemen, zeker als die een hoge of invloedrijke functies inneemt. Hoe pakt Jezus zo’n verhitte situatie aan? Hij leert om zuiver te zijn in je bedoelingen en in je handelswijze. En hij nodigt ons uit om niet langer de dodende letter van de wet te volgen, maar vooral ook een levendmakende ruimte van genade te zoeken.

Met een vernietigende klap eindigt na twintig jaar de Amerikaanse aanwezigheid in Afghanistan. In de afgelopen weken was te zien hoe de opengevallen machtsbasis levensgevaarlijk werd. Wat manmoedig begon als Operation Enduring Freedom bracht helemaal geen blijvende vrede of vrijheid. We hebben gedacht vrijheid te kunnen brengen, maar het laat zich niet opleggen. Maar hoe verwerf je vrijheid dan wel, en hoe breng je anderen daartoe? Paulus ontwikkelt een boeiende gedachtegang in Efeziërs 6. Vrijheid is volgens Paulus niet de vrijheid van de revolutionair, die altijd maar zoekt om de omstandigheden te veranderen. Vrijheid is ook niet de vrijheid van de westerse mens, die verleerd heeft om met zijn omgeving en met anderen te rekenen. Vrij ben je als christen omdat je alleen gebonden bent aan Christus. Luister de podcast en ontdek hoe dit onze omgang met vrijheid kan bepalen.

Lezing: Efeziërs 6 : 1 - 9

We moeten vaker spreken over een leven dat floreert, en over een wereld die kan floreren. Dat gesprek laten we in de kerk en de theologie nu teveel over aan anderen. In het bijzonder de markt mag bepalen waar we naar verlangen en wat we als een waardevol leven verstaan. Dat is tot onze schade, vinden de toonaangevende Amerikaanse theologen Miroslav Volf en Matthew Croasmun in hun boek 'For the life of the world' (2019). Maar hoe floreert ons leven dan eigenlijk? Paulus geeft in Romeinen 14 drie kenmerken. Ons leven floreert als we het zoeken in het koninkrijk van God: in gerechtigheid (of liefde, wat de essentie ervan blijkt te zijn), vrede en vreugde. Paulus houdt de Romeinen daarmee een levensvisie voor die ook voor ons nog niets aan actualiteit heeft verloren.

Bij: Romeinen 14 en Johannes 6:22-29

Het is zomer na een jaar van veel beperkingen en we willen niets liever dan op reis kunnen gaan. Onze favoriete bestemmingen wachten. Reizen is zelfs onze ultieme vrijheidsbeleving geworden. Toch kan het ineens allemaal anders zijn. Vlucht MH17 staat voor veel mensen symbool voor die levenservaring. Op de Middellandse Zee gaat Paulus op reis naar Rome, niet uit vrijheidsbeleving maar als een gevangene. Wanneer de dood de bemanning bedreigt, blijkt Paulus echter volkomen vrij te zijn. Hij weet de dood achter zich, en kan mensen moed en de hoop op redding inspreken.

Bij: Handelingen 27 en Jesaja 43 : 1 - 4

'Niemand wil ze hebben'. Zo typeert onderzoeksjournaliste Linda Polman in 2019 de Europese omgang met vluchtelingen. We zijn bang voor het verlies van banen, sociale stabiliteit en gedeelde cultuur. En we kennen veel woede van alle zijden, wanneer het over vluchtelingen gaat. In dit 'tijdperk van woede' lezen we de kleine profeet Jona, en zien hoe zijn woede hem verteert. Hij is niet meer bij machte om Gods mededogen te zien of te verwoorden. Met een humorvolle benadering laat God zien hoe Jona het kwaad in de wereld kan blijven benoemen, zonder dat hij erdoor verteerd wordt. Dat brengt ontspanning in een verhitte situatie.

Bij: Wereldvluchtelingendag. Lezingen: Jona 4, Efeziërs 2 : 11 - 22

Dagblad Trouw bracht een onthutsende reportage over de enorme drugsput in natuurgebied de Brabantse Wal: https://www.trouw.nl/cs-bddccc97 Partydrugs als xtc en amfetamine maken het voor veel mensen mogelijk om hun uitputting te negeren. Maar de prijs voor die uitgestelde uitputting wordt betaald door de kwetsbare natuur. Daar dumpen criminelen het chemische afval van de drugsproductie. Een probleem van enkelingen? Of is het misschien een symptoom van een samenleving die uit troebele bronnen leeft? Jezus voert aan de waterput een indringend gesprek over leven uit de heldere bron van de heilige Geest. Wie daaruit leeft, put niet langer uit geestelijk oppervlaktewater, maar brengt zelf levend water voort.

In het holst van de nacht meldt de geliefde en invloedrijke politicus Nikodemus zich bij Jezus voor een gesprek. Ze spreken over opnieuw geboren worden. Kan dat? Volgens de bekende denker Hannah Arendt hoort die mogelijkheid zelfs tot de kern van het menszijn. We zijn volgens haar 'geboortelijke' wezens, eeuwige beginners. Juist omdat we een nieuw begin kunnen maken, zijn we mens. Zo'n nieuw begin gaat met een nieuwe naïviteit (Paul Ricoeur) gepaard. De Geest van God wil mensen open en ontvankelijk maken voor het leven dat eeuwigheidswaarde heeft. Tot dat koninkrijk van naïviteit nodigt Jezus ons met Nikodemus uit.

Bij de lezingen: Johannes 3:1-16 en Romeinen 8:12-17

Wereldwijd wonen steeds meer mensen in steden. Ook in Utrecht stijgt het inwonertal de komende jaren flink. De stad is om allerlei redenen aantrekkelijk. Toch was de bekende socioloog en theoloog Jacques Ellul kritisch. In zijn belangrijke boek De grote stad wees hij aan hoe de stad ook altijd voor oorlog en uitbuiting heeft gestaan. Dat begon allemaal lang geleden in Babel, met de mythische figuur Nimrod. Maar de Geest van Pinksteren brengt nieuw leven, ook voor onze steden.

Tussen Hemelvaart en Pinksteren valt een zondag van biddend wachten op de komst van de Geest. We maken ruimte voor de verrassende inspiratie. Zo'n heilige ruimte bestaat bij gratie van een inperking, zegt Jonathan Sacks. We moeten er bewust onze tijd en aandacht aan besteden om in het alledaagse leven de heilige Ander te ontmoeten.

De Poolse film Corpus Christi (2019) vertelt het verhaal van de jonge delinquent Daniel die zich voordoet als priester. In een klein Pools dorpje verovert hij de harten van de inwoners en werkt hij aan de genezing van een diep verdriet. In zijn woorden en daden laat hij iets zien van het koninkrijk van de hemel in het hier en nu. Daartoe roept Jezus zijn leerlingen bij zijn hemelvaart op. Gods koningschap betekent nieuwe toekomst voor mensen, als het moet zelfs langs onorthodoxe wegen.